Društvo

Dan oslobođenja Pljevalja i na privatnom spomeniku

Sep 17, 2023 1 Komentara

(15 riječi)

Lokalna  vlast u Pljevljima,oformljena nakon izbora 2022. godine, sva, od samog početka,  ogrezla u zapjenušanoj potrebi da služi velikosrpskim nakanama, a ptotiv matične države, pokušava na sve načine da se dokaže kao „srpska enklava“  u Crnoj Gori. I to pod dirigentskom palicom predsjednika opštine Daria Vraneša, kome više priliči oznaka provincijalnog populističkog „tribuna“ nego doktorsko zvanje. Samo što je bio proglašen prvim službenikom Opštine, Vraneš je otrčao u manastir Svete Trojice, da poljubi popovima  ruku. Onda je naredio da se na svim opštinskim javnim zgradama istakne trobojka. I tako redom.

E, sad ide na krupnije poteze, sve u namjeri da Pljevlja izopšti iz države Crne Gore. Vraneš je odlučio da u tu svrhu mijenja i istorijske činjenice.Namjerio je da promijeni Dan opštine, odnosno, Dan oslobođenja grada, da 20.novembar, zamijeni za 27. oktobar. Vraneš i njegovi saslužitelji, naime,šire priču da su Pljevlja tog dana 1912. godine oslobođena od osmanske vlasti.U njegovoj logici, to oslobođenje je „važnije“, „jače“ od onog iz 1944. godine. A zašto? Jer, Vraneševa ideologija  u prvi plan stavlja to ko je  oslobodio Pljevlja. Prvi put , to je, prema Vranešu i istoričarima njegovog ideološkog kalibra,  učinila  srpska vojska, a drugi put Pljevlja su oslobodili partizani, predvođeni komunistima.

Navodno srpsko oslobođenje Pljevalja, međutim, apsolutno ne odgovara istini. Crnogorska vojska, predvođena Mašanom Božovićem, ušla je prva u Pljevlja, a odmah za njom i formacija srpske vojske. Ili su obje vojske u grad ušle otprilike u isto vrijeme. Štab srpske vojske   smjestio se u zgradi Ušćumeta, administrativnog centra osmanske vlasti,gdje su zatekli Crnogorce. Nakon toga,Štab Crnogorske vojske se premjestio  na Dolove, u kasarnu Austrougarske vojske.

Vojne operacije obje vojske prije oslobođenja Pljevalja , pak, bile su potpuno različitog karaktera. Dok su Crnogorci , danima prije oslobođenja imali oružane okršaje i manje bitke sa turskim karaulama na visovima iznad Tare,srpska vojska se praktično došetala  iz pravca Nove Varoši, Sjenice i Prijepolja, bez borbi. Crnogorska vojska je , što je vrlo značajno, osvojila  tursku karaulu na Jabuci, na sredini piuta Pljevlja-Prijepolje, gdje je istakla crnogorsku zastavu, a što je bio neposredni uvod u samo oslobođenje Pljevalja. Zanimljivo je da se crnogorskoj vojsci pridružio i Kamenogotrski bataljon . koji je, takođe, učestvovao u operaciji za osvajanje Jabuke. Ali Kamenogorski bataljon nije bio ni u sastavu, ni pod komandom srpske vojske. Kamenogorci su još ranije  slali poruke i želje da se uključe u sastav crnogorske vojske. Samim tim, najvjerovatnije, da se i Kamena Gora priključi Crnoj Gori. Druga činjenica je, takođe, vrlo važna kad je riječ o oslobođenju Pljevalja. Crnogorska vojska je, po svjedočenju učesnika tadašnjeg pohoda na Pljevlja,  mnogo ranije mogla ući u grad, ali je oklijevala iz političko-taktičkih razloga, da Crna Gora ne bi zaoštravala odnose sa Austrougarskom , koja je tada, bila u dvovlašću nad Pljevljima sa Turskom.

To su važne činjenice,  a što se tiče samog dana oslobođenja Pljevalja od Osmanlija, nepobitno je da je grad oslobođen 28. oktobra 1912. godine po Gregorijanskom ,odnosno, 15. oktobra po Julijanskom kalendaru. Nikako 27. oktobra. A Vraneš bi htio da to bude baš taj dan. Naravno, ne slučajno, jer je , po vjerskom kalendaru, to dan Svete Petke. Važan pravoslavni praznik, a u Pljevljima postoji crkva sa tim imenom. I pošto Vraneš i njegova vlast dosljedno služe Srpskoj pravoslavnoj crkvi,htjeli bi da njoj sve podrede. Pa i dan opštine Pljevlja. Svojatanje oktobarskog, a ne novembarskog dana olobođenja, naravno, za Vraneša i njegovu kamarilu, ima još jedan smisao. Tako se želi relativizovati, ili potpuno zaboraviti na činjenicu da su posljednji oslobodioci  Pljevalja bili upravo partizani, na čelu sa komunistima. E,to žulja Vraneša. Tim prije , što su partizani Pljevlja oslobodili ne samo od njemačkog okupatora, nego i od domaćih izdajnika, četničkog pokreta  koji je bio vrlo jak upravo u Pljevljima.

I tako bi, po Vranešu, oslobođenje Pljevalja bilo potpuno posrbljeno, em srpska vojska kao navodni oslobodilac, em na praznik Srpske pravoslavne crkve.

Ali neće moći. Kao dan oslobođenja Pljevalja od Osmanlija, 15. oktobar po Julijanskom, odnosno, 28. oktobar po Gregorijanskom kalendaru, nije zabilježila samo istorija. Čak o tome postoji i privatni spomenik. Naime, u selu Obarde, u opštini Pljevlja,na seoskom groblju, u samom centru, postoji stari spomenik u vidu krsta, prvobitno podignut u spomen Vulu Despotoviću, poznatom obarđanskom gazdi iz 19. vijeka, koji je , prema priči njegovog unuka Mila Despotovića, živio 110 godine. Umro je 1908. godine. Spomenik, od sige, kasnije su mu podigli sinovi. Upravo na tom spomeniku, što je vrlo neobično, i , koliko se zna, takav slučaj nije zabilježen da se na privatni spomenik, pored uobičajenih porodičnih podataka, unosi i jedan ,tako  važan, istorijski datum.A na Vulov spomenik je unesen upravo datum oslobođenja od Turaka.Na spomeniku decidno, pored porodičnih podataka, piše ovo:“Oslobođenje od Turaka bilo je 15. oktobra 1912. godine“. Dakle, upisan je datum po starom kalendaru.Po novome, to je 28. oktobar, a ne 27. oktobar, ili dan Svete Petke. Nema sumnje da je grad oslobođen na Svetu Petku, dakle, 27. oktobra, onaj ko je naručio  spomenik, a to su Vulovi sinovi,  ne bi to zanemario. Naprotiv.

Druga je stvar, otkuda, zašto je, na Vulovom spomeniku upisan dan oslobođenja od Turaka.Vule Despotović je bio ugledan čovjek, domaćin za ono vrijeme, Umro je u 110, godini, Vjerovatno je sve to bilo važno da se na njegov spomenik unese i datum oslobođenja od Turaka. Ipak, pomalo je zagonetno. Ali, bez obzira na sve to, vjerodstojnost datuma oslobođenja Pljevalja od Osmanlija je i na ovaj način potvrđena.

Ilija Despotović