INTERVJU: NENAD ČANAK o aktuelnoj društveno-političkoj situaciji u Crnoj Gori, uplivu Crkve Srbije i borbi za građansku državu
Pokušaji da se Crna Gora "rascrnogorči",
(15 riječi)
(Foto: Aktuelno)
Intervjuisao: Milan Brdar
Gospodin Nenad Čanak, bivši predsjednik Lige socijaldemokrata Vojvodine, osvjedočeni prijatelj Crne Gore i politički veteran, prepoznat kao glas koji nikada nije bježao od oštrine, niti se ustručavao da jasno imenuje procese koji potresaju region, danas je sagovornik koji može najpreciznije da dešifruje političke turbulencije kroz koje prolazi Crna Gora. U vremenu kada se granice između državne politike i crkvenog uticaja opasno brišu, kada Crkva Srbije, kroz svoj duboko ukorijenjen politički aktivizam, postaje jedan od ključnih činilaca u oblikovanju političkih tokova u Crnoj Gori, potrebna je dijagnoza čovjeka koji te procese posmatra i razumije u širem, istorijskom i geopolitičkom kontekstu.
Crna Gora se danas nalazi pred teškim pitanjima: da li je, nakon 2020. godine, otpočela tiha transformacija državnog identiteta? Kolika je stvarna moć crkvenih struktura u političkim procesima? I kako se u takvoj klimi snalazi građanski koncept Crne Gore, godinama napadan, a sada otvoreno potkopavan? Sa gospodinom Čankom razgovaramo bez rukavica, tražeći odgovore bez uljepšavanja, jer vremena za diplomatiju odavno više nema.
· Gospodine Čanak, kako biste dijagnostifikovali aktuelnu društveno-političku situaciju u Crnoj Gori, da li je ovo faza političke tranzicije ili faza planskog razaranja crnogorskog identiteta?
Crna Gora, u formatu u kome je danas, ljulja se već godinama (ako ne i više od jednog veka) na ivici istorijskog ambisa pokušavajući da uspostavi neku trajniju političku ravnotežu. Izložena permanentnim pokušajima poništavanja izvornog identiteta i državnosti u cilju strateškog izlaska Srbije (i Rusije) na toplo more, postojale su faze "političkih primirja", ali nikada i istinskog trajnog mira kroz definitivno prihvatanje crnogorske samobitnosti od strane pretendenata na njenu ne samo teritoriju nego i istoriju i kulturu. U tu samobitnost organski su ugrađene multinacionalnost, multikonfesionalnost i sledstveno, antifašizam, i logično je da ta i takva Crna Gora predstavlja neželjeni politički elemenat u "Srpskom Svetu" (kako se danas eufemistički naziva Velika Srbija). Tu leži razlog stalnih pokušaja da se Crna Gora "rascrnogorči", i privede POLITIČKOM "srpstvu", koje nije nikakva ideologija nego metod držanja vlasti inspirisan direktno fašizmom i staljinizmom.
Štetočinski potezi nove vlasti
· Koliko je, po Vašem mišljenju, 2020. godina bila ključni okidač za otvoreno djelovanje Crkve Srbije u Crnoj Gori, i da li bi se moglo reći da je od tada započet proces "puzajuće teokratije"?
Mislim da taj proces niti je puzajući niti je započet 2020. Moram Vas podsetiti da je stolovanje Rista Radovića na Cetinju bilo obeleženo stalnim (političko) prosrpskim i proruskim delovanjem kao i stalnim protestima protiv takve zloupotrebe Crkve u političke svrhe. Vojni helikopter je izneo provizornu "crkvu" na vrh Rumije, godinama kasnije, ponovo je vojni helikopter na Cetinje doneo SPC velikodostojnike da demonstriraju suštinsku vlast nad Prestonicom Crne Gore. Dakle, politička uloga SPC u sprezi sa državnim instrumentima sile je neupitna i permanentna (da ne spominjem tzv. litije koje su bile organizovane iz čisto političkog razloga). Pravoslavni kanoni nalažu da se granice Crkve poklapaju sa granicama država, tako da je reuspostavom nezavisnosti Crne Gore i SPC morala da se povuče iz Crne gore, a da se reuspostavi Crnogorska Pravoslavna Crkva ili Pravoslavna Crkva u Crnoj Gori. Odbijanjem da to učini, Crkva Srbije jasno i svakodnevno pokazuje da Crnu Goru i dalje smatra za "pobunjeni i odbegli" deo "Srpskog Sveta", koji se po svaku cenu mora "povratiti" pod vlast Beograda, ne birajući sredstva.
· Da li smatrate da današnje crnogorske vlasti djeluju pod realnim političkim pritiskom SPC-a i njenih centara moći, ili je riječ o ideološkom podudaranju koje je od starta bilo namjerno sakriveno od građana?
Današnja vlast u Crnoj Gori je relativno heterogena, ali je objedinjava strah od povratka DPS-a u poziciju dominantne političke snage u CG. Razlog je jednostavan: malverzacije aktuelne vlasti bi izbile na površinu i bile preispitane i procesuirane. Od tzv. "Temeljnog Ugovora" sa SPC kojim je grubo narušen suverenitet države davanjem faktički eksteritorijalnosti objektima SPC u CG, do poklanjanja ogromne kulturne baštine CG upravo Crkvi Srbije. Takvi štetočinski potezi se ne mogu drugačije razumeti ako se u njihov kontekst ne stavi korupcija epskih razmera. Dakle, interesi se trenutno poklapaju, a dokle će, ostaje da se vidi.
· Prepoznajete li u Crnoj Gori model soft-power dominacije Crkve Srbije koji nadilazi religiju i prerasta u instrument političkog upravljanja?
Već sam rekao da to nije nikakav soft power koncept nego direktna zloupotreba Crkve u političke svrhe, po rusko sovjetskom modelu.
Afere u Crkvi se vješto sakrivaju
· Kako objašnjavate činjenicu da Crkva Srbije u Crnoj Gori danas ima veći mobilizacijski kapacitet od većine političkih partija? Da li je to rezultat istorijskog kontinuiteta ili rezultat savremene geopolitičke operacije?
Političke partije kroz protekli period nisu sprečile Crkvu da preuzme alate kojima može neposredno da mobiliše razne slojeve društva. S jedne strane, Crkva Srbije je po profitu druga po veličini kompanija u Srbiji (posle NIS-a), ne plaća poreze, radi sa gotovinom i može da finansira sopstvene paravojne grupacije. Sakralni objekti su (zbog svoje nedodirljivosti) idealna mesta za deponovanje vojnog materijala (imate primer Banjske na Kosovu), koji u svakom trenutku mogu biti iskorišćeni za pokretanje oružanog sukoba. Sveštenstvo ima neformalni uticaj na institucionalne i vaninstitucionalne centre moći od državnih organa do "navijačkih grupa". Istovremeno, afere u Crkvi se veoma vešto sakrivaju dok se afere u strankama obilato koriste za međustranačke obračune.
· Vidite li u ponašanju SPC-a prema Crnoj Gori kontinuitet velikodržavne ideologije iz 19. i 20. vijeka, ili smatrate da su današnji motivi više pragmatični i geopolitički nego istorijski?
I jedno i drugo. Uostalom, "istorijski" motivi su u današnje vreme isključivo izgovori za pragmatske poteze političkih aktera.
· Kritičari tvrde da se Crna Gora nalazi pod "mekom okupacijom" crkvenih i političkih struktura iz Beograda. Smatrate li ovo pretjerivanjem, ili u toj konstataciji ima zabrinjavajuće puno istine?
Jedino što ne razumem je zašto se ta okupacija naziva "mekom".
Velikosrpski koncept želi da USISA crnogorsku kulturu i državnost
· Kako tumačite odnos nove crnogorske vlasti prema pitanjima crnogorskog jezika, kulture i državnosti? Da li je riječ o političkoj slabosti ili o planskom ideološkom zaokretu?
U pitanju je kombinacija ova dva faktora. Crnogorski jezik ima ista prava na opstajanje i unapređivanje kao i Bosanski ili Hrvatski. Isto važi i za kulturu i državnost, sa jednom važnom razlikom: Velikosrpski koncept želi da USISA crnogorsku kulturu i državnost i uvuče ih u nekakvo "integralno nasleđe Srba i srpskih zemalja" da bi njima popunila istorijske praznine iz praktično polumilenijumskog nepostojanja Srbije.
Sve je to falsifikat koji je u dvadesetom veku začet nelegitimnom Podgoričkom Skupštinom, a praćen terorom nad učesnicima Božićne pobune.
Dvojno državljanstvo-za pravo glasa ,,dedinjskim Crnogorcima”
· U kojoj mjeri međunarodna zajednica razumije specifičan pritisak koji Crna Gora trpi kroz crkveno-političke strukture, i da li je, po Vašem mišljenju, napravljen strateški previd u procjeni regionalnih odnosa?
Crna Gora je ušla u NATO kao poslednja zemlja severnog Mediterana koja još nije bila u tom vojnom savezu, a izložena ruskom hibridnom napadu. I, umesto da se o njoj međunarodna zajednica brine kao o dragocenom savezniku u bezbednosnoj sferi, dopušteno je da se ta i takva Crna gora dovede u opasnost fizičkog opstanka. Uostalom, dovoljno je samo da se donese zakon o dvojnom državljanstvu kojim bi se dalo pravo glasa svim "dedinjskim Crnogorcima" i njihovim sledbenicima i da Crna Gora kakvu poznajemo zauvek prestane da postoji. To se već događa Srbiji sa višestruko brojnijim stanovništvom, nije teško zamisliti šta bi bilo sa Crnom Gorom.
· Da li je Crna Gora danas, pored Bosne i Hercegovine, najosjetljivija tačka na Balkanu zbog sudara dva koncepta: savremene građanske države i etno-religijskog modela pod kontrolom Beograda?
Ne treba gubiti iz vida Kosovo. Kada god se režim u Beogradu nađe u problemu, on aktivira Kosovo i mislim da se najpre mogu očekivati provokacije na i oko Kosova. Pokušaj odvajanja dela teritorije Kosova je bio samo jedan od pokušaja stvaranja stalnog žarišta na teritoriji Kosova. Mislim da će ih (u nešto manjem obimu) u skoroj budućnosti biti još.
· Smatrate li da će se građanski koncept Crne Gore uspjeti odbraniti uprkos snažnim identitetskim udarima, i gdje vidite ključ otpora; u političkim partijama, civilnom sektoru ili u međunarodnom okviru?
To zavisi isključivo od spremnosti ljudi u Crnoj Gori da se aktivno, bez predrasuda, uključe u očuvanje građanske Crne Gore. Jer, mora biti jasno: Crna Gora može biti samo država svih svojih građana i svi građani je moraju osećati kao svoju državu ili će biti pretvorena u nakakvu "Republiku Srpsku na moru", u kojoj niko osim onoga ko mora neće ni moći ni želeti da živi.
· Ako bi Vas neko pitao da sažmete današnju ulogu Crkve Srbije u Crnoj Gori jednom rečenicom, da li bi ta rečenica bila politička, geopolitička ili crkvena?
Ni jedno od toga. Rečenica bi glasila: Današnja crkva Srbije je sramota i beščašće i pred Bogom i pred ljudima. Čak je i jedna reč dovoljna: SRAMOTA
Razgovor sa gospodinom Čankom ogolio je suštinu savremenih političkih procesa u Crnoj Gori: borbu za očuvanje identiteta jedne male, ali istorijski istrajne države, suočene sa snažnim ideološkim pritiscima koji dolaze pod krinkom religije, tradicije i takozvanog istorijskog nasljeđa. Čanak jasno ukazuje da Crna Gora danas više nego ikad plaća cijenu svoje samobitnosti kroz pokušaje redefinisanja jezika, kulture, državnosti i građanskog koncepta. U njegovom tumačenju, Crkva Srbije ne djeluje kao duhovna institucija, već kao politički mehanizam, produžena ruka centara moći koji Crnu Goru vide kao strateški prostor, a ne kao suverenu državu.
Ipak, ukoliko se probudi građanska energija, ukoliko pojedinci prevaziđu strah, apatiju i podjele, Crna Gora može da odbrani svoju posebnost i ostane evropska, multikonfesionalna i antifašistička zajednica. Ako to izostane, opasnost pretvaranja države u takozvanu Republiku Srpsku na moru postaje realnost.
Završna riječ gospodina Čanka je surova, ali precizna. Odgovor i otpor moraju doći iznutra, iz svijesti naroda koji zna ko je, šta je i kakvu budućnost želi da ostavi generacijama koje dolaze.
2 Komentara
Beogradske podlosti Postavljeno 12-12-2025 19:46:45
Lekcija iz povijesti: Neke od od mnogih kampanja genocidnih ratnih zločina koje je najviše organizirala srbija: od samoproglašenog projekta ekspanzionističko-ekstremističkog mračnjaštva, takozvanog "Načertanje" (1844), pokušali su protiv Rumunije (1851), Makedonije (1996), Vojvodine (1991-1995), Mađarske (1856), Crne Gore (2006), a realizirali protiv Slovenije (1991), Albanije (1915), Bugarske (1885), Bosne (1992-1996), Hercegovine (1991-1996), Crne Gore (1918-1920), Makedonije (1944), Hrvatske (1991-1995), Kosova (1996-1999), Vojvodine(2016).
Odgovori ⇾Genocidni zločini organizirani iz srbije 90-ih Postavljeno 12-12-2025 19:47:26
Počinjeni devedesetih godina nad Jevrejima, Hrvatima, Bošnjacima, Slovencima, Srbima, Albancima, Crnogorcima, Bugarima, Mađarima, Romima, Turcima, Rumunima, Makedoncima: Vukovar, Škabrnja, Šibenik, BanjaLuka, Ljubljana, Prijedor, Srebrenica, Omarska, Keraterm, Korićanske stijene, živa lomača, Trnopolje, Manjača, Bijeljina, sarajevska opsada, bihaćka opsada, goraždanska opsada, tuzlanska kapija, Prizren, Račak, Podgorica, Štrpci, Dimitrovgrad, Gostivar, Subotica, Požarevac, i t.d.