Društvo

Odgovor Džona Grogana, nekadašnjeg predsjedavajućeg Svestranačke parlamentarne grupe za Crnu Goru u parlamentu Velike Britanije, dvojici bivših kolega na javne istupe o stanju u našoj zemlji

Neke vodeće ličnosti u SPC nikada se nijesu pomirile da je Crna Gora nezavisna država

Avg 26, 2020 0 Komentara

(15 riječi)

Osim kapetana Toma Mora, koji je nedavno osvojio srca nacije za svoje napore u prikupljanju sredstava na vrhuncu pandemije, najpoznatiji živi sin gradića Kejlija iz Jorkšira (mjesto koje sam zastupao u parlamentu od 2017. do 2019. godine) vjerovatno je Alister Kempbel.

Dok je radio za Tonija Blera na mjestu direktora za komunikacije 2003. godine slavno je prekinuo novinara koji je pokušavao da pita premijera o njegovim hrišćanskim uvjerenjima izjavljujući da se oni „ne bave Bogom!“.

Više od deceniju kasnije 2019. godine Ministarstvo vanjskih poslova zauzelo je prilično drugačiji stav i zatražilo izvještaj biskupa iz Trura u kojem je bilo navedeno kako Velika Britanija može da prihvati snažniji pristup u pružanju podrške progonjenim hrišćanima na svim kontinentima.

Kao katolik pozdravljam britansku Vladu koja se zabrinula za vjersku slobodu ljudi svih vjera u problematičnom svijetu. Iznenađen sam, pak, bio nedavnim člankom u Tajm magazinu (Time Magazine) u kom se dvoje mojih bivših kolega iz parlamenta - liberal-demokrata Tim Faron i konzervativac Stiv Bejker pozivaju na izvještaj biskupa i ističu Crnu Goru kao primjer države u kojoj je hrišćanstvo ugroženo. Naslov je tvrdio da NATO i Velika Britanija moraju da stoje iza hrišćana Crne Gore.

Obojici poslanika je dokaz Zakon o slobodi vjeroispovijesti koji je nedavno usvojen u crnogorskom parlamentu. Tvrdili su da je „državna dozvola sada obavezna za praktikovanje religije“, te da je „za imovinu vjerskih zajednica potrebna državna registracija“, dok su „Vladini službenici imenovani kao donosioci odluka u svim sporovima koji se tiču vjerske imovine, a nijedna pomoć nije data putem sudova“. Srpska pravoslavna crkva i njihov „primat“ (vođa) u Crnoj Gori mitropolit Radović predstavljeni su kao žrtve velikog progona.

Pa šta je slučaj sa odbranom parlamenta u zemlji koja ima nešto više od 600.000 stanovnika i koja privlači dva miliona turista godišnje? Odgovor počinje istorijom. Crna Gora, što se prevodi kao „crna planina“, bila je jedina balkanska nacija koju Otomansko carstvo nije potpuno pokorilo i kojom su vjekovima vladali biskupi i kraljevi.

Vrijedno je naglasiti da pravoslavna crkva kao jedinstveno zajedništvo sadrži nacionalno različita autokefalna (samoupravna) tijela ujedinjena zajedničkom teologijom. Crkva i država, osim u doba komunizma, u pravoslavnim zemljama su tradicionalno bliske kao što je to sada slučaj u Rusiji i Grčkoj. U Crnoj Gori je dugo dominirala pravoslavna crkva, ali pitanje je koja grana - crnogorska ili srpska? Sve do Prvog svjetskog rata nema sumnje da je crkva imala prepoznatljiv crnogorski identitet.

Kako je britanska putnica i spisateljica Edith Durham zapisala 1905. godine: „Samo je Crna Gora zadržala slobodnu i nezavisnu slavensku crkvu koja opstaje do danas“. Štaviše, u izdanju „Encyclopædia Britannica“ (Enciklopedija „Britanika“) iz 1911. zaključeno je da je: „Crnogorska crkva autokefalna grana istočnopravoslavnog zajedništva. Godine 1894. formalno je odbranila svoju nezavisnost protiv tvrdnji ruskog Sinoda“.

Ipak, 1918. godine crnogorska nacija pripojena je Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, a sva imovina Crnogorske pravoslavne crkve ilegalno je prebačena Srpskoj pravoslavnoj crkvi.

Srpska pravoslavna crkva i njihov „primat“ (vođa) u Crnoj Gori mitropolit Radović predstavljeni su kao žrtve velikog progona (Foto: Dobrilo Malidžan)

Naprijed kroz drugi rat i Crna Gora je postala jedna od republika koje su bile dio Jugoslavije pod predsjednikom Titom. Nakon raspada federacije devedesetih Crna Gora je inicijalno bila povezana sa Srbijom, ali je postepeno usvojila nezavisniju politiku, posebno koja se odnosi na vođenje ratova predsjednika (Slobodana) Miloševića u Bosni, Hrvatskoj, a potom i na Kosovu. Referendum 2006. je potvrdio nezavisnost Crne Gore. Otprilike polovina stanovništva se uglavnom identifikuje kao crnogorsko, a četvrtina kao srpsko, sa dodatnim značajnim brojem Albanaca i Bošnjaka.

Usvajanju Zakona o slobodi vjeroispovijesti prethodilo je pet godina planiranja i savjetovanja i podržalo ga je više stranaka u parlamentu. Ovaj Zakon dobio je široku podršku Venecijanske komisije koja je savjetodavno tijelo Savjeta Evrope, sastavljena od nezavisnih stručnjaka iz oblasti ustavnog prava. Komisija je stvorena 1990. godine nakon pada Berlinskog zida u vrijeme kada je bila neophodna ustavna pomoć u Srednjoj i Istočnoj Evropi.

Venecijanska komisija ocijenila je da je „pružanje novog pravnog okvira za ostvarivanje prava na slobodu vjeroispovijesti ili uvjerenja, koji uzima u obzir aktuelne i istorijske uslove zemlje, danas neophodno“ i pohvalila „istinske napore crnogorske vlasti da to učini“.

Razlozi

Postoje dva glavna elementa Zakona koji su se među pojedincima u Crnoj Gori pokazali kontroverznim. Prvi element je pitanje vlasništva. Sva imovina koja je izgrađena poslije 1918. godine i dalje će pripadati dotičnim vjerskim organizacijama, kao i sva imovina podignuta prije tog datuma gdje postoje dokazi o vlasništvu. U pitanju su vjerski objekti koje je Srpska pravoslavna crkva 1918. godine zaplijenila od svojih crnogorskih predaka. Vlada je ponudila izmjene Zakona tako da su sudovi konačni arbitri i teret dokazivanja je stavljen na one koji žele da ospore vlasništvo. Drugi element je pitanje upisa u registar što je samo Srpska pravoslavna crkva od glavnih religija u Crnoj Gori odbila da učini. Možda je vrijedno primijetiti da ista crkva nema problema da registruje svoje prostorije u Londonu pod uslovima iz Zakona o dobrotvornim organizacijama.

Tačno je da su neki pravoslavni sveštenici uhapšeni poslije protesta organizovanih zbog protivljenja Zakonu o slobodi vjeroispovijesti, ali to se desilo više zbog kršenja propisa za sprečavanje širenja korona virusa umjesto vjerskog uvjerenja. Sam mitropolit Radović je saslušan, ali nije uhapšen. Možda on nije najbolji „dečko za plakate“ za pitanja vjerske slobode i tolerancije. Tokom godina izrazio je podršku srpskim nacionalistima poput Radovana Karadžića i Ratka Mladića. Neke vodeće ličnosti u Srpskoj pravoslavnoj crkvi nikada se nijesu pomirile sa tim da je Crna Gora nezavisna država. Poziv članicama NATO-a da intervenišu u ime Radovića imaju određenu ironiju s obzirom na to da je tokom referendumske kampanje u Crnoj Gori o ulasku u NATO u propovijedi on kazao: „Šta je NATO? To je samo nastavak nacionalne fašističke ideologije koja je krvlju preplavila Evropu i cijeli svijet“. Savjetovao je svoje stado da stane sa Rusijom.

 Baker i Feron imaju pravo što su istakli raspravu o borbi protiv korupcije u Crnoj Gori. Zaista, ambicije za članstvo u Evropskoj uniji zavise od vrlo značajnog napretka koji treba da bude postignut u godinama koje predstoje. To je živo pitanje u aktuelnoj opštoj izbornoj kampanji sa glasanjem koje bi trebalo da bude održano 30. avgusta. Sa druge strane nije iznenađujuće da crnogorski parlament, poput Ukrajine, želi da podstakne razvoj pravoslavne crkve sa identitetom koji oslikava crnogorsku naciju, a ne identitet susjedne države.

Imajući u vidu istoriju posljednjih 30 godina na Balkanu nije malo postignuće što je Crna Gora sa svojim raznolikim stanovništvom uspjela postići mirnu tranziciju u nezavisnost i demokratiju. S obzirom na to da se bavi nasljeđima svoje prošlosti, a gleda u budućnost u srcu Evrope, neka se tradicija stalnog napretka dugo nastavi.

(Autor je nekadašnji predsjedavajući Svestranačke parlamentarne grupe za Crnu Goru u parlamentu Velike Britanije od 2017. do 2019. godine)

Izvor: EU political report