Kultura

Knjiga „Crnogorske vladarke, plemkinje i princeze" Božidara Šekularca promovisana je u Baru

Skinuta koprena sa značajnog dijela crnogorske istorije

Jul 06, 2024 1 Komentara

(15 riječi)

Knjiga Božidara Šekularca je, u veoma kratkom roku od publikovanja, imala domaću i međunarodnu promociju, što je potvrda da ova tema izaziva pažnju, kako šire tako i stručne javnosti rekao je Ivan Jovović, predsjednik Matice crnogorske i urednik izdanja, na promociji publikacije „Crnogorske vladarke, plemkinje i princeze" koja je održana sinoć u Baru.

  
– Večerašnja promocija ima posebnu simboliku, s obzirom da se održava u autentičnom ambijentu kakav je Stari Bar, u kojem su živjele i vladale mnoge crnogorske vladarke i plemkinje tokom dukljansko – zetskog perioda crnogorske istorije – istakao je Jovović.

On je podsjetio na činjenicu da zbog patrijarhalnog karaktera crnogorskog društva, žene, pa čak i one koje su pripadale visokim staležima, su gotovo do savremenog doba bile sporedan činilac u društvenim procesima.

– Nažalost, o nekima osim spomena u rodoslovima nema drugih podataka u pisanim izvorima, a za dio njih usljed deficita arhivske građe gotovo da je teško napisati i najmanju leksikonsku odrednicu, što je jasan pokazatelj koliko je teško bilo izraditi ovako koherentnu studiju, imajući u vidu činjenicu, da se istoriografija ne samo kod nas, već uopšte, dominantno bavila muškim polom, gdje su i znamenite ženske ličnosti, nekom inercijom, interpretirane na način da su stavljane na periferiju istorijskog značenja – rekao je Jovović.

Prema njegovim riječima, tek zadnjih godina Crna Gora izražava dužno poštovanje prema vlastitim vladarkama i princezama podizanjem spomenika kraljici Jeleni Petrović Njegoš-Savoja i princezi Kseniji Petrović Njegoš, što je bitno ne samo za njegovanje kulture sjećanja, već i za promjenu percepcije o značaju socijalne istorije, takozvane ženske istorije u ukupnoj crnogorskoj istoriografiji.

– Pri čemu treba napomenuti da o princezama, knjeginjama i kraljicama iz ove dinastije postoji recentna literatura, ali, uprkos svemu, ostale su u sjeni svojih očeva ili muževa. Posebno kolektivno poglavlje, ali i pažnju zahtijeva iščitavanje biografija princeza vladarske kuće Crnojevića, u kojima je autor prikazao svu kompleksnost društvenih struktura crnogorskog srednjeg vijeka – rekao je Jovović.

Istoričarka umjetnosti Anastazija Miranović takođe je ukazala na zanemarivanje žena u „hiljadugodišnjem civilizacijskom hodogramu". 

– Ovim svojim djelom, autor skida koprenu s tog značajnog segmenta crnogorske istorije, stavljajući u fokus ulogu žena u njenom ispisivanju. Bez obzira kojeg su porijekla, staleža, vjere, „to su žene koje su u određenim okolnostima bile vladarke ili savladarke, počev od prve crnogorske dinastije Vojislavljevića, preko Balšića, Crnojevića i Perovića... Od Kosare do Ksenije", autor je pokušao „da popuni prazninu u istorijografiji". Na tom smjelom, zahtjevnom zadatku, poseban izazov je bila dokumentovana/arhivska građa, odnosno njen nedostatak. Nadomjestili su je pisani izvori u vidu testamenata, memoara, spisa, pisama, izvještaja, zapisa i sl, kao i uporedne analize književnih uzora i modela – istakla je Miranović.

Od prve crnogorske knjeginje – Kosare Vojislavljević, do potonje – Milene Petrović Njegoš, s početka i kraja crnogorskog dinastičkog puta, neodvojivo od njihovih ličnih sudbina i istorija, autor ispisuje društvenu, kulturnu i političku istoriju hiljadugodišnjeg trajanja i državotvornog puta i razvoja Crne Gore, istakla je Miranović.

– Brojni ratovi, sukobi interesa „velikih sila", prirodne katastrofe/ zemljotresi... pomjerali su i razarali njene fizičke granice. Siromašnu, malu i nejaku, na razmeđi Istoka i Zapada, često su je vjetrovi istorije „bacali" više na jednu ili drugu stranu. No, opstajala je Crna Gora i u najizazovnijim vremenima, baštineći svoje različitisti kao najdragocjenije dragulje. Tokom njenog milenijumskog trajanja, ono što je ostalo da vrhuni, kao identitetska konstanta i duhovna vertikala je suptilno – stameno, čojsko – junačko, nježno i krhko, ponosno i dostojanstveno biće crnogorske čo'ek-žene koju, kako je lijepo u predgovoru primjetio autor knjige, ukoliko je ćerka, samo u Crnoj Gori zovu sine – rekla je Miranović.

Na kraju promocije Božidar Šekularac je zahvalio barskoj publici koja redovno prati njegov autorski rad i naglasio da je u Bar uvijek sa zadovoljstvom dolazio. Istakao je da je Bar umnogome centar crnogorske države, kulturni, politički i društveni, te nabrojao sve poveznice s knjigom koju je sinoć predstavio kao što su manastir Bogorodica Krajinska, mauzeolej Vladimira i Kosare, Prapratna župa u Mrkojevićima, a napomenuo je i da su Mihailo i Bodin, odnosno Jakvinta, u Baru imali su svoj povremeni dvor, pošto je najbliži Skadru. U Baru je bila i Barska nadbiskupija, u kojoj je bilo i sjedište knjeginje Desislave koja je zajedno sa nadbiskupom Grgurom Barskim pred Nemanjinim osvajanjima morala pobjeći u Dubrovnik. Apostrofirao je da su se naročito dinastije Balšića i Crnojevića orođavale dominantno iz političkih potreba, s okolnim albanskim srpskim i bosanskim feudalnim familijama. Ali ne samo s njima, nego i žena posljednjeg vladara iz dinastije Crnojevića, Đurđa, poticala je iz venecijanske patricijske familije.

– Đurađ I Balšić oženio je Oliveru, kćerku kralja Vukašina 1364. godine iz političkih interesa; Jelena Balšić, supruga Đurđa I Stracimirovića, bila je sestra srpskog despota Stefana Lazarevića. Preudala se 1411. godine, poslije smrti muža, za Sandalja Hranića. Zatim Jelena, kćerka Balše III, bila je žena hercega Stefana Vukčića. Vlaški vojvoda Radul oženio je na Cetinju Anu, kćerku Ivana Crnojevića. Jelisaveta Eriko je druga žena Đurđa Crnojevića, a kćerka mletačkog patricija Antonija Eriko – pojasnio je neke od veza Božidar Šekularac.

Promociju knjige „Crnogorske vladarke, plemkinje i princeze" organizovala je Matica crnogorska u saradnji sa Kulturnim centrom iz Bara.