SVEMOĆ PARTITOKRATIJE (19)
Djelovi iz knjige M.M. Ražnatovića koja je u pripremi za štampu
Piše: Milorad Minjo Ražnatović
UTICAJ IZBORNOG SISTEMA NA
PARTITOKRATSKI NAČIN VLADANJA
NEPOŠTOVANJE DEMOKRATSKIH STANDARDA
I NEIZGRAĐENOST INSTITUCIJA UZROK
DEFORMACIJA I U SFERI IZBORNOG SISTEMA (nastavak)
U kontekstu gore započete priče o demokratizaciji i
demonopolizaciji partijskog uticaja, istaći ćemo još jedan primjer iz godina
neposredno po uvođenje višestranačkog sistema, a vezan je za Socijaldemokratsku
partiju Crne Gore (SDP). Jer, i taj pokušaj (iako se odvijao u okviru jedne
partije) usmjeren na demonopolizaciju političke elite, decentralizaciju (u
smislu slabljenja ili potpunog eliminisanja presudnog uticaja najužeg kruga partijskih funkcionera na izbor
kadrova na lokalnom nivou), partijsku „defederalizaciju“ (odstranjivanje
„ključa“ zasnovanog na subjektivnim i apsurdnim kriterijumima po kojima je
pravljena „brojčana tabela“ učešća članova iz opštinskih odbora u glavnom
odboru, a po kojoj je podgoričkom odboru pripadalo manje, ili isti broj mjesta
kao recimo: Baru, Bijelom Polju, Rožajama ili Plavu) i ukupnu demokratizaciju
partije, čini dio pozitivnih iskustava koja bi trebala biti orjentiri u borbi
sa partitokratijom kao „opakom bolešću“ razarajućom po tkivo društvenog
organizma, te u tom smislu, logično je, trebaju biti „otrgnuta od anonimnosti“.
Naime, javnosti je ostalo gotovo nepoznato
da su, shodno istaknutom pozitivnom
iskustvu omladinske organizacije iz socijalističkog perioda, kao i Pavićevićevog
prijedloga o „otvorenim listama“, a polazeći od Konfučijevog načela da „prvo moramo mijenjati sebe da bi mogli
mijenjati svijet“, odnosno shvatanja da
se najprije moraju mijenjati pravila u sopstvenoj Partiji, uvodeći demokratske
procedure, standarde i principe koji će je učiniti stvarno savremenom, i da se tek tada, sa demokratski uspostavljenom
organizacijom i izgrađenom sviješću, može računati i na promjene društvenih
odnosa u državi, sredinom devedesetih
godina prošlog vijeka, pokojni Miško Vujošević, tadašnji potpredśednik
Socijaldemokratske partije, i autor ove studije, izradili i partiji ponudili moderni statut
koji je bio na tragu demokratski uređenih partija u savremenim društvima
(Njemačkoj, Britaniji, SAD ...). Njime
se predviđalo: samokandidovanje od najnižih do najviših partijskih organa (tada
je još uvijek bila praksa da se prijedlozi za sve funkcije formiraju u najužem
krugu rukovodstva); tajno glasanje sa (najmanje) jednom trećinom kandidata više
od broja koji se bira, na svim nivoima organizovanja; uvođenje struja/ frakcija sa regulisanim takmičenjem
tih struja; „otvorene“ liste kandidata
za organe partije, što je podrazumijevalo da se zaokruživanjem kandidata
(najviše pet za glavni odbor) na frakcijskoj listi, daje glas i toj listi; mogućnost
predstavljnja sebe i svojih viđenja partijske organizacije ili svojeg
djelovanja u opštinskom ili u državnom parlamentu; izbor po tada, u državi
važećem, proporcionalnom sistemu – Dontova formula; depolitizacija tadašnjeg
izvršnog odbora koji je djelovao i imao ovlašćenja kao politbiro KP ... Naravno,
ovaj statutarno-organizaciono-izborni princip, osim jednog izuzetka, nije
prihvaćen, jer je sporna bila njegova suština, odnosno dio vezan za političko „razvlašćivanje“
izvršnog tijela i njegovo svođenje na onu funkciju koja priliči demokratskim partijama
- isključivo izvršnu, a posebno su neprihvatljive bile odredbe kojim je
predviđeno inkorporiranje frakcija - iako
je to šćela biti najdemokratskija i najoptimalnija odluka za razrješenje
situacije realnog postojanja tri frakcije u partiji od kojih je samo jedna
obznanila svoje postojanje, organizovanost
i javno djelovala („lideri“ ostale dvije su zbog naslijeđene
političko-ideološke svijesti iz komunističkog perioda, imali antagonistički
odnos prema takvom partijskom organizovanju, pa su shodno tome i pokušavali
negirati tu pojavu), i to ona daleko najmanja, pod nazivom „Struja za dobar
glas“ (formirali su je Miško Vujošević i autor ove studije). Izuzetak koji smo
pomenuli odnosi se na preuzimanje, iz ponuđenog statuta, odredbi
proporcionalnog izbornog sistema koje se odnose na izbor potpredśednika SDP. Na
osnovu tih odredbi je izvršen i izbor bivšeg potpredśednika
partije, koji je kasnije izabran za predśednika Socijaldemokratske
partije i donedavno obavljao tu funkciju. I to je prihvaćeno iz nužde, kako bi
se smirile uzavrele strasti i izbjegle
dalje podjele koje su prijetile rascjepu partije, a samim tim omogućio izbor potpredśednika iz
redova one manje, ali politički uticajne frakcije, ili „manjinskog mišljenja“,
kako su to tada eufemistički nazivali partijski funkcioneri dva sukobljena
„krila“. Taj izborni/proporcionalni sistem, sa dvije potpredśedničke liste (sa
jedne izabrana dva, a sa druge jedan potpredśednik) je primijenjen samo tada
– 1996. godine, i nikad više. Takođe, s
obzirom da se tada glasalo i o dva statuta, naravno da ovaj predloženi od
strane dvojice pomenutih autora nije prihvaćen. Istini za volju, treba reći da
su iz tog u usvojeni statut inkorporirane odrednice o samokandidovanju, tajnom
glasanju i više kandidata, što se - i pored toga što je predloženi statut dva
autora bio logički povezana, kompaktna i zaokružena pravno-organizaciona demokratska
cjelina i samo tako, u „neokrnjenom“ obliku, mogao proizvesti one
rezultate koji su mu bili namijenjeni na demokratizaciji partije - pozitivno
odrazilo na ukidanje monopola kojeg je do tada imao vrh partije prilikom
izbora, kako opštinskih rukovodstava, tako i kandidata za GO i poslanike, kao i
odbornika u Skupštini opštine. Štoviše, nikad potom (bar kada se tiče iskustva
podgoričkog odbora), primjenom tajnog glasanja, nije izabran ni jedan kandidat
koji je dolazio kao prijedlog vrha partije/partijske elite, pa ih je to
naćeralo na odustajanje od te autokratske prakse.
Sagledavajući ova iskustva smatramo, da je tada
prihvaćen ponuđeni koncept partijskog
ustrojstva, izbjegao bi se nedavni rascjep u Socijaldemokratskoj partiji, što
bi trebala biti opomena i „uput“ za razmišljanje rukovodstvima partija koje danas
egzistiraju na političkoj sceni, jer u
svima njima postoji frakcijsko djelovanje i borbe, čije se egzistiranje
pokušava vješto prikriti, o čemu najbolje śedoče
brojni rascjepi u partijama koje djeluju u Crnoj Gori (iz podijeljenog DPS je iznjedrena
Socijalistička narodna partija (SNP) iz koje je, u više rascjepa, formirano
nekoliko stranaka: Narodna socijalistička partija CG, Demokrate CG i
Demokratska narodna partija CG, a od Narodne stranke (NS) takođe su nastale
nekolike stranke a najveća od njih je Demokratski front (DF) iz kojeg su,
takođe, nastale neke manje stranke). Elem, konstituisanjem partija na principu izbora stranačkih organa koji će
uvažavati „manjinsko mišljenje“ i dozvoliti njegovo organizaciono-pravno (statutarno)
formalizovanje, sigurni smo, izbjegla bi se dosadašnja praksa njegovog gušenja ili
marginalizacije, i doprinijelo toleranciji, uspostavljanju kulture dijaloga,
izdizanju opšte političke kulture na
veći nivo, a samim tim i partijskoj demokratizaciji, čime bi i problem
partitokratije bio sveden na mnogo manju mjeru. Jer bi se, u tom slučaju, veliki broj članova i
samih građana uključio u tako demokratski organizovanu „političku utakmicu“,
što bi determinisalo i pozitivne demokratske promjene u društvu, pa i u samom
izbornom sistemu.
Dva navedena primjera pokazuju da, neovisno od
društvenog uređenja, bilo da se radi
jednopartijskom totalitarnom jednoumlju, ili višepartijskom tranzicionom
višeglasnom „mito(log)umlju“, postoje, i uvijek će postojati, pojedinci ili
grupe slobodnih ljudi, demokratski orjentisanih i spremnih da se bez straha, beskompromisno bore za ideale
demokratije, prosperiteta i civilizacijskih vrijednosti ne mareći za to što će
u toj borbi možda biti ugrožena i njihova i egzistencija njihovih porodica, što
je u ovakvim društvima veoma značajno za samu opstojnost demokratije.
ZAKONIMA
KOJI ŠIRE OSNOVE UKUPNE
DEMOKRATIJE
OGRANIČITI PRENAGLAŠENI
UTICAJ POLITIČKIH PARTIJA - PARTITOKRATIJE
Polazeći od dosad navedenog u ovom odjeljku, mišljenja smo
da postoji potreba da se pristupi
širokim zakonskim promjenama (ne samo jednog ili dva zakonska akta striktno
vezana za izbornu problematiku, već i onih koji šire osnove ukupne drštvene
demokratije), koje će, na izvjestan način ograničiti (jer je iluzija da je to
moguće u potpunosti učiniti), prenaglašeni uticaj političkih partija i njihovih
elita na društveni život. U tom kontekstu, prioritetno je pristupiti izmjenama Zakona o izboru odbornika i poslanika, u kojem bi se implementirale
odredbe modifikovanog proporcionalnog izbornog sistema sa „otvorenim listama kandidata“ i
preferencijalnim načinom glasanja, što je u svakom slučaju potrebno, jer je to
jedna od „prolaznih stanica“ na putu uspostavljanja istinskih demokratskih
izbora. Ali isto tako je potrebno razmotriti mogućnost za ugradnju instituta
kojih smo se u analizi dotakli (cenzusa, kumulacije funkcija – poslanika i
odbornika...), jer će bez njih ta „polazna stanica“ biti poluprazna. Time bi se, donekle, izbjegla dosadašnja
praksa nemogućnosti uticaja birača na raspored poslanika ili odbornika na
listama, a istovremeno zadržao princip
koji predviđa proporcionalni sistem -
glasanja za partijsku listu, čime bi se uveo demokratskiji princip koji će omogućiti građaninu da
davanjem glasa konkretnom kandidatu relativno (zašto ne i apsolutno viđećemo
niže u tekstu) utiče na izbor određenog kandidata u zakonodavnoj vlasti, što je
sadašnjim zakonskim rješenjima onemogućeno. Aktuelni način izbora, kojim se, de
fakto, biraju partije, daje im ogromnu društvenu moć, koja je jedan od
uzročnika partitokratskog načina vladanja. Iako je svaka promjena, koja
ograničava tu moć, uvodeći partijski
uticaj u „vode“ zakonskog i demokratskog djelovanja, dobro došla, upozoravamo
da samom izmjenom zakonodavstva u ovom pravcu neće biti, kao što je već kazano,
i otklonjeni svi problemi izbornog procesa.
Posebno ne onaj, veoma značajan
za njegovu demokratsku sveukupnost, vezan za (ne)mogućnost građanina da aktivno
participira u odlukama partije čiji politički program podržava, pa samim
tim ni u odlukama o formiranju
partijskih lista – predlaganje i izbor
kandidata - preko kojih bi trebao ostvarivati svoje interese u određenom
predstavničkom tijelu i biti aktivni sudionik političkog života. Jer se ta
veoma krhka veza građana sa političkim predstavnicima i partijama (koja je karakteristična
za sve partije ovdašnje crnogorske
političke scene), iskazana preko predstavljanja izbornih programa na partijskim
predizbornim promotivnim skupovima, koji pritom nijesu u funkciji aktivnog
uključivanja svojih članova i glasača u predlaganju i donošenju bilo kakvih
odluka, već izrazito posmatračku i podržavalačku, prekida onog trenutka kada se
izbori završe i kada partija ostvari svoj osnovni cilj – parlamentarni status.
Tada se partije i njihovi parlamentarni predstavnici otuđuju od svojeg biračkog tijela i postaju
zastupnici samo svojih partijskih i ličnih interesa. Tako da neposredna
komunikacija između građana, kao pasivnih posmatrača i njihovih već izabranih
predstavnika, na nepotpun način živi i
funkcioniše samo za vrijeme predizborne aktivnosti, odnosno od izbora do
izbora.
Nastaviće se
0 Komentara