Piše: Goran Sekulović

Navršava se stodeset godina od rođenja Jovana Džona Plamenca, crnogorsko-britanskog filozofa i političkog mislioca svjetskog renomea (”Jovan Džon Plamenac: Crnogorski romantik britanskog empirizma” – naziv je knjige koju sam 2017.g. objavio u izdanju Dukljanske akademije nauka i umjetnosti). Ovom prilikom podsjećam samo na jedan dio njegovog ogromnog opusa, na raspravu o dva tipa nacionalizma. Plamenac izvanredno uočava temeljnu razliku između nacionalizma i šovinizma. Što se tiče nacionalizma, postoji istočni, etnički, kao i državni, zapadni nacionalizam. Ono što se traži za sebe, mora se poštovati i kod drugih, ili što bi rekao Marko Miljanov mora se poštovati čojstvo, tj. mora se zaštititi drugi od samoga sebe. Nacionalizam ne samo da sadrži liberalnost i slobodu kao takvu već i pojam morala, dok šovinizam sve to negira. Istočni, etnički nacionalizam je u slučaju posljednjeg rata na prostoru bivše SFRJ prešao u šovinistički, ratnohuškački, kriminalni, oružani i genocidni raspad Jugoslavije što je rezultiralo ogromnim ljudskim žrtvama i materijalnim i društveno-vrijednosnim razaranjima, gubicima i uništenjem. Plamenac uviđa i dijalektiku opšteg i posebnog na primjeru civilizacijske, opšte kulture čovječanstva i kulture svake posebne nacije.

Pogađa Plamenac i u bit problema adekvatnog prihvatanja crnogorske kulture kao nacionalne kulture i kao zajedničke kulture svih nacija koje žive u Crnoj Gori koja je u ovom smislu dio evropske kulture, ali koja se ne može adekvatno prihvatiti i koristiti ako se ne postane na pravi način svjestan svoje pripadnosti crnogorskoj matičnoj kulturi i kao nacionalnoj kulturi i kao državnoj, multikulturalnoj, interkulturalnoj i građanskoj kulturi kao dijelu evropske kulture. Temelj po Plamencu svih ovih nivoa i vrsta kulure je nesumnjivo nacionalna kultura, a to je u Crnoj Gori — crnogorska kultura, jer bez Cnogoraca i crnogorskog kulturnog, političkog i državnog identiteta nema ni Crne Gore ni evropskog pravog i punog osjećanja pripadništva Crne Gore i svih koji žive u njoj Evropi.

Plamenac je zahvatio razmatranje fenomena nacionalizma u najopštijim metodološkim okvirima svetsko-istorijskog horizonta. Plamenčev pojam nacionalizma može se slobodno suštinski staviti pod znacima navoda kada se zna u kom se smislu on pretežno upotrebljava i što najčešće označava i u svakodnevnom govoru ali i u nekim teorijskim i naučnim spisima i raspravama. Jer, Plamenac pod pojmom nacionalizam zapravo misli pozitivan sadržaj koji se uklapa u nastojanja i želje elita i stanovništva određenih manje razvijenih i prosvijećenih zemalja-država-nacija da ako mogu što prije stignu razvijene nacije i zemlje-uzor na putu i svoje sveopšte modernizacije i prosvijećenosti. Dakle, on nije imao na umu krajnji, izopačeni, negativni, radikalni sadržaj i smjer nacionalizma oličen u šovinizmu, ugnjetavanju i negiranju drugih nacija, sa posljednjom tragičnom i karikaturalnom anticivilizacijskom konsekvencijom u obliku fašističkog i nacističkog pokreta.

Zahtjev za puni crnogorski identitet danas (jezik, crkva, kultura…) je zaista reagovanje, kako kaže Plamenac, kada se steknu i kada su se stekli određeni uslovi, dakle, obnova državne nezavisnosti i priznanje međunarodnog subjektiviteta. Taj zahtjev nije slučajan i proizvoljan niti zahtjev slabih i gubitnika već je to zahtjev jedne samosvojne, zrele, odgovorne pred budućim generacijama svoje jedine zemlje i otadžbine, kritične i oprezne prema savremenim tendencijama i tokovima društvenog razvoja u svijetu, Evropi, regionu i u samoj zemlji, sve sa ciljem očuvanja trajne stabilnosti za Crnu Goru kao nezavisnog i posebnog državnog i nacionalnog subjektiviteta.

          Crnogorski identitet je potreban ne samo zbog Crnogoraca već i pripadnika drugih nacija i Crne Gore kao države u cjelini, sa aspekta, dakle, svih njenih državljana-građana kao članova političke zajednice liberalnog i demokratskog ustrojstva. A Crnogorci, crnogorska nacionalna zajednica, njeni pripadnici, osjećaju — kao što to i Plamenac formuliše i vidi kao jedan od načelnih preduslova za pojavu nacionalnih zahtjeva, aspiracija i nacionalizma kao pozitivnog i sasvim legitimnog projekta kao odgovora na određenu situaciju — da u odnosu na druge zasebno organizovane, pravno i ustavno utvrđene i predstavljene nacionalne zajednice u zemlji, sama i dalje sa aspekta svojih nacionalnih i identitetskih prava trpi i u nepovoljnom je položaju u sopstvenoj zemlji iako je većinska, ali svakako nedovoljno većinska jer je ispod 50 odsto stanovništva.

           Sve ove nacionalne zajednice, u ime kojih – dakle, ne samo u svoje ime! – crnogorska nacionalna zajednica, kao izvorno državotvorna, multikulturalna, interkulturalna i građanska, danas je prinuđena da traži – osobito u situaciji kada trenutna vlast na državnom nivou ne priznaje crnogorsku naciju – obnovu svog punog nacionalnog i državnog identiteta, dakle, sve ove zajednice dijele iste ideale i vrijednosti, jer su sve na tragu zapadnih, političkih, državnih nacionalizama, samo jedna, tj. srpska nacionalna zajednica, i to zbog pogrešno postavljenih aspiracija i zahtjeva, standarda i ideala njenih vjerskih, nacionalnih i političkih vođa, traži nešto drugo, a to je etnički, istočni nacionalizam koji i nije dozvolio političko ujedinjenje u XIX-om vijeku i nije dakle (jer to konstitucionalno nije ni mogao) omogućio i dozvolio kao osnovni krivac (odnosno, krivac kao ovaploćena pretežna filozofija političkih elita sa ovog prostora u dugom vremenskom periodu istorije) prelazak ovog južnoslovenskog prostora u višu fazu civilizacijskog i političko-državnog razvoja i jedinstva. Samo i jedino, dakle, srpski nacionalni identitet i nacionalizam — naravno da ovaj nacionalizam nije nacionalizam u Plamenčevom shvatanju tog pojma već je u pitanju krajnji destruktivni oblik istočnog, etničkog nacionalizma, tj. velikosrpski anticrnogorski šovinistički projekat usmjeren na prekomponovanje i rušenje crnogorske državne suverenosti i crnogorskog nacionalnog identiteta — nije danas u Crnoj Gori kako je sada aktuelan slučaj (a da bi se to promijenilo Savjet srpske nacionalne zajednice, srpske političke partije, Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori, morali bi radikalno da promijene svoja ukupna shvatanja i poglede na Crnu Goru i crnogorsku naciju, crnogorsku državu i sve atribute crnogorskog identiteta), na nivou zapadnog, civilizacijskog, državnog, političkog nacionalizma, već i dalje istrajava – sada već sa nivoa klerofašističke vlasti – na retrogradnom, istočnom, etničkom nacionalizmu koji je već decenijama dokazan i očigledan veliki kočničar napretka i razvoja ovog prostora, posebno u sadašnjem trenutku u Crnoj Gori i u BiH.

I Plamenčeva rasprava o nacionalizmu pokazuje da crnogorski suverenisti moraju da preuzmu tokove svoje sudbine u svoje ruke i da ne čekaju na nikakve ekskluzivne poruke bivše vlasti, tj. sadašnje opozicije iz tvitova i sličnih njenih umivenih i ”akademskih” (u multietničkoj sredini u kojoj se državni univerzitet nesmetano klerikalizuje sa jednom agresivnom vjerskom organizacijom čije je sjedište u susjednoj državi) ”borbenih” redova, već da se odlučno i uporno bore za praktično ostvarenje svih, međunarodnim standardima garantovanih i zaštićenih, civilizacijskih i političkih, ljudskih i nacionalnih prava, a to znači etničkih, vjerskih, kulturnih, jezičkih…   (izvor:gradski.me)