U fokusu

Svečanosti za oko

Susreti sa savremenicima: Svetlana Kana Radević

Jan 04, 2022 1 Komentara

(15 riječi)

Goran Sekulović

Pobjeda, subota, 17. avgust 1991.

Sudbina arhitekture je dva puta u rukama korisnika. Prvi put kada bira arhitektu, a drugi put u toku eksploatacije objekta. Tim činom ne dobija ili gubi samo istorija arhitekture, već svi mi - korisnici ponajviše, kaže Kana Radević.

Korbizije je govorio da se dobrom arhitekturum mogu izbjeći socijalne revolucije. Otac moderne arhitekture je možda malo i pretjerao, no posmatrajući projekte Svetlane Kane Radević, osjećamo da je vjera u entuzijazam i humanu misiju ove socijalne umjetnosti besmrtna. Povoda za razgovor sa jednom od najuglednijih jugoslovenskih arhitekata ima više.

Ovih dana je završen njen projekat poslovne zgrade “Lovćeninvesta” u Titogradu, a zastupljena je u konceptualnoj antologiji jugoslovenske arhitekture ( 50 istaknutih arhitekata Jugoslavije). Izlagala je nedavno radove i skice u više gradova Sovjetskog Saveza, između ostalog i u Moskvi, i uskoro svoju funkciju treba da dobije još jedan njen “biser” - zgrada bivšeg Leksikografskog zavoda, preko puta Skupštine Crne Gore u Titogradu.

ČIN VOLJE

Izuzetno obrazovana (magistrirala u SAD, specijalizirala u Parizu i Salzburgu, boravila u Japanu, studirala i istoriju umjetnosti) Radević među svojim kolegama važi kao autor koji se strasno vezuje za istorijsko u čovjeku. kritika kaže da su joj djela svečanosti za oko, prizori pred kojima ne možete ostati ravnodušni. Možda zbog nametljivog stila, gotovo svaki njen objekat je izazvao polemike u javnosti. Jedni su za stav da se radi o savršenosti, drugi o promašaju. Ravnodušnih - nema. Kana Radević napominje da je to dobro, jer očigledno da njen rad “provocira”. Suština stvaranja i jeste u tome, jer se tako pokreću stvari, uvodi se nova estetika, kaže ona.

•       Arhitektura nije izolovana od tradicije, načina življenja jedne sredine?

•       Arhitektura je čin volje. Jedan isti objekat je javan (svojom fasadom) i privatan u isto vrijeme (onim što je iza fasade). Stari se gradovi, na primjer, više vole zbog memorije koju nose, tradicije, zbog mogućnosti učestvovanja i prihatanja istog sistema vrijednosti kad ja postane mi, a moje - naše.

PLATON O RĐAVOM GRAĐANINU

•       Kako ocenjujete arhitekturu naših većih gradova. Posebno Titograda, jer se u njemu najočitije ispoljava ubrzani urbano-građevinski razvoj?

•       U Titogradu postoji jasna hronologija razvoja, sa tri gradskecjeline. Postoje neke ambijentalne vrijednosti koje nose sve te karakteristike vremena u kojem su nastali pojedini urbani djelovi. Njih treba sačuvati zbog kontinuiteta grada. Titograd nije dobrostrukturiran - nema pješačkih staza usljed čega ne postoji urbani mentalitet. Mislim da ne volimo svoj grad, ne identifikujemo se sa njim, za razliku od Rimljana, Parižana… Platon kaže: “Građanin koji ne učestvuje u stvarima svoga grada nije miran građanin, već rđav građanin”. Ja pokušavam da učestvujem u stvaranju svog grada.

•       Od svih faza arhitektonskog rada, koju najviše volite?

•       Najviše volim fazu realizacije. U gradnji aktivno učestvujem. Ono što je bila mašta tada postaje realnost. To je veoma izazovno. Prostor se definiše, objekat dobija konture. Suština arhitekture i jeste organizacja prostora. A njega prati forma koja daje identitet prostoru. Proces je istovremen, a ne u hronološkim sekvencama.

•       Unijeli ste prvi u Jugoslaviji poseban arhitektonski stil, takozvani “brutalizam”. Riječ je o korišćenju prirodnog neobrađenog betona. Na ovaj način izgrađenii su objekti Autobuska stanica i hotel “Podgorica” u Titogradu, stambeno-poslovna zgrada u Petrovcu na moru… Sada kao da mijenjate stil, uvodite neke nove tehnologije?

•       Poslijeratna gradnja je morala računati na vrlo skroman materijal. Samo na onaj koji je bio dostupan. Začetnik brutalizma je Le Korbizije i on je unio novu estetiku. Konstruktivni elementi su došli do izražaja. Objekti ove vrste afirmišu specifičnu izražajnostarmiranog betona. Kasnije je taj pristup arhitaktonski kritičar i teoretičar, Englez R. Banham, definisao kao “brutalizam”. Danas je arhitektonska estetika umnogome promijenjena, uvode se novi materijali. Na poslovnoj zgradi “Lovćeninvesta” i objektu bivšeg Leksikografskog zavoda koristim kontinuirane staklene fasade. Ova tehnologija je tek prije tri godine prvi put izvedena u Belgiji.

ARHITEKTONSKO NASLJEĐE

•       Dakle, u arhitekturi smo već Evropa. Zanimljivo je da smo u njoj već početkom ovog vijeka koristili najsavremenija evropska dostignuća?

•       To je tačno. Nekoliko godina poslije izgradnje prvog objekta od armiranog betona u Parizu početkom ovog vijeka, na Cetinju je 1910. godine izvedena od istog materijala takozvana “kvadratna kuća”, preko puta bivšeg francuskog poslanstva, čiji je projektant bio Jovan Maguljani. Ova zgrada je kvalitetan primjer ranog kubizma. Bilo gdje da je u Evropi, bila bi akcentovana i uvažena. Kod nas je zanemarena kao što su i mnogi drugi objekti izloženi devastaciji.

•       Izgleda da arhitekte nemaju velikog uticaja na način korišćenja i čuvanje “njihovih” objekata?

•       Sudbina arhitekture je dva puta u rukama korisnika. Prvi put kada bira arhitektu, a drugi put u toku eksploatacije objekta. Tim činom ne dobija ili gubi samo istorija arhitekture, već svi mi korisnici ponajviše. Nije baš svejedno u kakvom prostoru živimo i radimo.

SMISAO ARHITEKTURE I UMJETNOSTI

 

A. Malro je rekao: “Umjetnost sam sreo kao antisudbinu”. To je divno rečeno. U ovako kriznim vremenima dobro je što postoji umjetnost. Ona je ta koja može da prevaziđe i nadvlada diobe svojim humanizmom. Arhitektura je veoma značajan okvir našeg življenja. U različitim arhitektonskim okvirima egzstiramo čitav život. Jae nadam da će oni biti sve više po mjeri čovjeka.