U fokusu

Poništiti dekret regenta Aleksandra Karađorđevića o ukidanju Crnogorske pravoslavne crkve

Okt 16, 2021 2 Komentara

(15 riječi)

Piše Goran Sekulović

Nakon nelegitimne i nelegalne podgoričke skupštine i ’’samoukidanja’’ Crnogorske pravoslavne crkve, što su okupatorske i imperijalno-asimilatorske velikosrpske snage, tj. srpska vojska, žandarmerija i domaći bjelaši, sve odradili do kraja 1918.g., naravno planski sa jednim jedinim ciljem uništenja bilo koje pomena na bilo što od crnogorskih istorijskih, državnih, nacionalnih, crkvenih i identitetskih svetinja, vrijednosti i institucija, na red je došlo i formalno i zvanično, svjetovno i ‘’kanonsko’’, utapanje i brisanje Crnogorske pravoslavne crkve, tj. njeno ‘’ujedinjenje’’ sa Crkvom (Mitropolijom) države Srbije, suštinski prisajedinjenje iliti nestanak u novonastalu i proširenu, (veliko)Srpsku pravoslavnu crkvu.

Prije nego što je 17. juna 1920. godine regent Aleksandar donio riješenje i proglas o ujedinjenju ‘’svih pravoslavnih crkvenih oblasti’’ u Kraljevstvu Srba, Hrvata i Slovenaca, što je praktično značilo i ukidanje Crnogorske pravoslavne crkve, dakako potpuno nelegalno i nelegitimno, tj. protivno pozitivnom pravu suverene i međunarodno priznate crnogorske države, održan je 13/26 maja 1919. godine ‘’zbor svih srpskih pravoslavnih arhijereja iz Kraljevstva SHS’’. Tom prilikom donijeta je odluka o jedinstvu ‘’svih Srpskih pravoslavnih crkvenih oblasti’’. U svome dekretu regent Aleksandar se poziva, između ostalog, i na ovu ‘’Odluku Druge Konferencije Arhijereja Ujedinjene Srpske pravoslavne crkve od 13/26. maja 1919. godine, u predmetu ujedinjenja Srpske pravoslavne crkve: Izriče se duhovno, moralno, i administrativno jedinstvo svih Srpskih pravoslavnih crkvenih oblasti, koje će se jedinstvo definisati i urediti svojim putem kada se ceo Arhijerejski Sabor Ujedinjene Srpske Crkve kao jedno nezavisno (autokefalno) telo sastane pod predsedništvom svoga patrijarha. Dotle se ovo ujedinjenje ima izraziti u jednom privremenom odboru episkopa, izabranom od ove episkopske konferencije…’’ Vidi se da ova odluka ujedinjuje ‘’sve Srpske pravoslavne crkvene oblasti’’, a Crnogorska pravoslavna crkva nije bila neka, tj. jedna od više pravoslavnih crkvenih oblasti u sastavu dotadašnje Crkve države Srbije iliti  proširene i novouspostavljene (veliko)Srpske pravoslavne crkve, već je bila nezavisna, samostalna, autokefalna pravoslavna crkva, koja je imala na teritoriji suverene države Crne Gore svoje sopstvene dvije pravoslavne crkvene oblasti (Cetinjsku arhiepiskopiju i Zahumsko-Rasijsku eparhiju, a od 1913. godine i treću – Pećku eparhiju, jer je Metohiju od turske okupacije 1913. oslobodila Vojska Kraljevine Crne Gore, pa je ta oblast Londonskim ugovorom iz 1913. priznata kao integralni dio crnogorske Kraljevine), imala je svoje organe na čelu sa Svetim Sinodom i odgovarajuća zakonska akta, među kojima i Ustav Sv. Sinoda i Ustav Pravoslavnih konsistorija u Knjaževini Crnoj Gori. Crnogorska crkva je 1909. godine donijela samostalno i  Zakon o parohijskom sveštenstvu u Knjaževini Crnoj Gori. Prema tome, ova odluka ’’zbora svih srpskih pravoslavnih arhijereja iz Kraljevstva SHS’’ je, takođe, bila nelegalna i  nelegitimna – što se tiče autokefalne Crnogorske crkve. Ona se naprosto ni po čemu nije mogla odnositi na Crnogorsku crkvu, tako da je sa pravnog (njenog) gledišta ova odluka nepostojeća ili kako kaže srpski akademik prof. dr Živojin Perić ’’to je slučaj poznat u pravu kao pravni akt inexistant (akt koji ne postoji)’’, pa kao takva ne može ni proizvoditi bilo kakve posljedice po Crnogorsku pravoslavnu crkvu.

Isti je slučaj i sa aktom regenta Aleksandra kojim se praktično ‘’ukida’’ Crnogorska crkva.  U ‘’Glasniku’’, službenom listu Ujedinjene Srpske pravoslavne crkve od 14. jula 1920. godine, objavljena je odluka Aleksandra Karađorđevića, donešena 17. juna 1920. godine, o ‘’Ujedinjenju svih pravoslavnih crkvenih oblasti u Kraljevstvu SHS’’. Odluka glasi: ‘’U ime Njegovog Veličanstva Petra i po milosti Božjoj i volji Narodnoj Kralja Srba, Hrvata i Slovenaca Mi Aleksandar Naslednik Prestola – Na predlog Zastupnika Našeg Ministra Vera, Našeg Ministra Prosvete, a po saslušanju Ministarskog Saveta i saglasno sa odlukom zbora svih srpskih pravoslavnih arhireja iz Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca od 13/26. Maja 1919. godine, rešili smo i proglašujemo: Ujedinjenje svih pravoslavnih crkvenih oblasti u Kraljevstvu Srba, Hrvata i Slovenaca, a naime: Arhiepiskopije beogradske i Mitropolije Srbije, Arhiepiskopije Karlovačke i Mitropolije srpske sa dalmatinskim episkopijama dalmatinsko-istrijskom i bokokotorskom, Arhiepiskopije Cetinjske i Mitropolije Crne Gore, Brda i Primorja, Mitropolija Skopske, Raško-prizrenske, Veleško-debarske, Pelagonijske, Prespansko-ohridske, Strumičke, jednoga dela Mitropolije Vodenske, Episkopije Poleanske, Mitropolija Bosne i Hercegovine-Dabro-bosanske,Hercegovačko-zahumske, Zvorničko-tuzlanske, Banjalučko-Bihaćske, – u jednu Avtokefalnu Ujedinjenu srpsku pravoslavnu crkvu Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca. Zastupnik Našeg Ministra Vera, Naš Ministar Prosvete, neka izvrši ovaj Ukaz. Aleksandar, s. r.’’

Odlukom Svetog Arhijerejskog Sinoda Vaseljenske patrijaršije br. 2056 od 19. marta 1920. g. se ‘’priznaje proglašeno ujedinjenje Crkava Srpske, Crnogorske i Karlovačke, kao i dviju dalmatinskih eparhija.’’ O tome se zvanično nalazi podatak u Glasniku Srpske pravoslavne crkve od 14. oktobra 1920. g., đe piše da Carigradska patrijaršija ‘’priznaje proglašeno ujedinjenje autokefalnih Crkava Srpske, Crnogorske i Karlovačke, kao i dviju dalmatinskih eparhija’’. (podv. G. S.) Srpska pravoslavna crkva je od Carigradske patrijaršije dva puta anatemisana, jer je njena ‘’autokefalnost nekanonski ustanovljena’’(Novak Kilibarda: 2010). Formalno je priznata 1879. g. (kao Mitropolija). Dakle, tek nakon proglašenja samostalne i nezavisne srpske države na Berlinskom kongresu 1978. g., što je još jedna potvrda pravoslavnog principa o poklapanju nezavisne države i samostalne, nacionalne autokefalne crkve u okviru njenih granica.

Povodom proglašenja tadašnjeg mitropolita Srbije Dimitrija Pavlovića patrijarhom Srpske patrijaršije, u ‘’Glasniku’’, Službenom listu Srpske pravoslavne patrijaršije br. 1., g. I, od 1/14. oktobra  1920. g. na strani 102 piše: ‘’Slično tome postupalo se i kod osnivanja nacionalnih autokefalnih oblasti u svima pravoslavnim državama. Tako su uzdignute katedre na stupanj autokefalne arhiepiskopije u prestonim  Srbiji, na Cetinju za crkvu u Crnoj Gori, u Bukureštu za Rumuniju, u Sofiji za Bugarsku, a u Rusiji dignut je arhijerejski presto druge prestonice u Moskvi na stupanj patrijaršije.’’ Iz ovog zvaničnog istorijskog dokumenta Srpske crkve vidi se da nema nikakvu činjeničnu osnovu njena tvrdnja da ne postoje nacionalne pravoslavne crkve, već samo jedna jedina, apostolska pravoslavna crkva. U zvaničnom biltenu Srpske pravoslavne crkve, kao što smo viđeli, apodiktički se ističu ‘’nacionalne autokefalne oblasti u svima pravoslavnim državama’’, pa se poimenice nabrajaju grčka, srpska, crnogorska, rumunska, bugarska i ruska pravoslavna nacionalna crkva. I ovo je još jedan insajderski dokaz i priznanje (autogol!) same Srpske crkve da je 1918., odnosno 1920. godine, od strane srpske države (Kraljevine Srbije-Kraljevine SHS) i tada novouspostavljene srpske patrijaršije, nasilno i nezakonito ukinuta autokefalna, legalna i legitimna, nacionalna Crnogorska pravoslavna crkva, u to vrijeme priznata od svih nacionalnih, autokefalnih, pomjesnih pravoslavnih crkava (pa čak i od strane same dotadašnje Srpske mitropolije u Beogradu). Srpska crkva ovim dokumentom zapravo kaže: jeste, postojala je nacionalna Crnogorska crkva, jer je postojala nezavisna i međunarodno priznata crnogorska država, kao što postoje i dalje sve nacionalne pravoslavne autokefalne crkve u svim i dalje postojećim nezavisnim državama, ali sada više Crnogorske crkve nema budući da više nema ni države Crne Gore! Vrlo jednostavno. Dokaz više, odnosno još jedan dokaz-prilog u moru-mozaiku dokaza, da nakon uspostavljenja i obnove suverene i međunarodno priznate crnogorske države, postoje svi legalni i legitimni istorijski, pravni, državni, crkveni i kanonski preduslovi da se uspostavi i obnovi pređašnje stanje i u pogledu statusa autokefalne nacionalne pravoslavne Crnogorske crkve u državi Crnoj Gori.  

Kao što ’’odluke’’ tzv. Podgoričke Skupštine potpadaju pod,  ’’pravni akt inexistant (akt koji ne postoji)’’ i kao što je ’’prihvat, od strane Srpske države, ponude te i takve odluke također…jedan akt bez vrijednosti, točnije inexistant, s gledišta prava, kao i sama ta odluka…’’, potpuno je isti takav slučaj i sa ’’samoukinućem’’ Svetog Sinoda Crnogorske pravoslavne crkve i prihvatom te ’’odluke’’ od strane ‘’zbora svih srpskih pravoslavnih arhijereja iz Kraljevstva SHS’’, a potom ’’konačnim’’ aktom regenta Aleksandra Karađorđevića o ukinuću autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve i njenom ’’ujedinjenju’’ u autokefalnu Srpsku pravoslavnu crkvu. Zato ovaj svjetovni akt regenta Aleksandra treba da se poništi i, kako je, dakle, pisao srpski a svjetskog glasa i ugleda naučnik i akademik prof. dr Živojin Perić o odlukama tzv. Podgoričke skupštine, ’’odbaci i negira kao nešto što nije ni bilo, i, radeći tako, ne vrši se nikakvo nasilje ni prema kome…To je dužnost svih onih u čijim rukama se nalazi zaštita prava i zakonitosti… Jer, često, i istina mora da se istakne više puta, pa da se postigne da ona bude najzad priznata i primljena. Sudbina je, dakle, i istine da mora da se bori (naravno, mi ne mislimo ovdje na fizičku nego samo na idejnu borbu).’’

Akt regenta Aleksandra treba da se poništi zato što Crna Gor mora, pekićevski rečeno, ’’naći kalauz za ponovo zabravljenu kapiju…budućnosti. Kad se, posle svih uspešno prebrođenih KAKO, mora najzad odgovoriti i na ZAŠTO?’’ To ZAŠTO – crnogorsko nacionalno i multinacionalno i multivjersko, i građansko i sekularno i nadasve državno i civilizacijsko i kulturološko i jedino budućnosno i održivo – upravo se kristalizuje i oformljuje i piše i počinje da frontalno i sudbinski i istorijski djeluje. Jer, dva su puta: ili će crnogorska politička i kulturna elita da poput rimskih patricija otvori vrata varvarima (to je već  učinila!) i potpuno se povući i prepustiti im čitav prostor državnog zdanja ili će se, opet pekićevski rečeno, njen ’’odbrambeni nagon’’ kao ’’legat sudbine’’, njegovanski i simeonski odlučno i snažno podići, te iz još jednog ’’istorijskog tesnaca’’ naći  onaj spasonosni ’’čarobni severozapadni prolaz’’, čak i geografsko-civilizacijsko-kulturološko-geopolitički gotovo identičan onom kome Crna Gora stremi i mora stremiti radi sopstvenog opstanka i starog-novog (p)ostanka.  (gradski.me)