II tom 

Uvodne napomene (V) 

Svi crnogorski autori, sva njihova učenja, daju se, dakle, u svoj šarolikosti i stvarnosti, bez obzira što se, sasvim prirodno, ne rijetko radi o međusobno različitim teorijskim i filozofskim premisama, zaključcima i porukama. Čak ima i nekoliko primjera đe su se autori u različitim fazama svog života i stvaralaštva različito vrijednosno iskazivali u svom misaonom i filozofskom opusu, dijametralno se razlikujući u jednom periodu u odnosu na drugi. To je tako i u onim slučajevima, tj. kod onih autora koji su došli u sukob i neslaganja sa službenim političkim poretcima i tokovima u zemljama u kojima su živjeli ili pak sa političkim i ideološkim pokretima kojima su pripadali. A što se tiče njihovih učenja, ideološki i politički apekti teorija koje su zastupali ili koje još zastupaju, nijesu toliko njihovo ’’vjeruju’’ koliko izraz samih ideološko-naučno-filozofskih priroda i karaktera tih istih učenja, doktrina i teorija, osobito Marksove misli, tj. marksizma i njegovog razvoja, kao jednog od najdominantnijih pravaca mišljenja ne samo u XX-om vijeku, već i u pretežnom dijelu crnogorske filozofije u istom periodu, bez obzira da li sa pozitivnim ili pak sa negativnim odnosom prema njemu.

Ovđe se pristupa filozofiji ne ideološki, već naučno, što baš i nije lako, jer filozofija nije stroga, egzaktna, teorijska disciplina. S druge strane, neke filozofije, osobito one marksističke provenijencije, koje su dakako posebno prisutne u XX-om vijeku, vrlo se često poistovjećuju i sravnjivaju upravo sa njihovom (svojom) ’’naučnom’’ osnovom i orijentacijom, odnosno ideologijom. I to ne rijetko u amalgamskom stavu akademski visokoparno formulisanom kao filozofsko-naučna ideologija/ideološko-naučna filozofija. U ovoj istoriji nema ideološkog kriterijuma odabira i pristupu djelima crnogorskih autora. A ako se ’’ideologija’’ neđe i spominje i ako je prisutna, to je prije svega izraz i posljedica prirode i karaktera određenih filozofskih učenja, a naročito marksizma kao filozofsko-naučno-ideološke teorije i dominantnog teorijsko-filozofskog pravca u crnogorskoj filozofiji XX vijeka.

Prednost u ovoj istoriji crnogorske filozofije imaju ona djela, autori i duhovni pravci, tj. teme, pitanja i načini interpretacije filozofskih učenja koje izražavaju sadržaj i duh, vrijednost i značenje, pouke i poruke crnogorskog identiteta, njegovu afirmaciju i dalji razvoj i jačanje, prepoznatljivost i vitalnost, osvjetljavanjem njegovih dosad zapretanih i nedovoljno uočenih duhovnih i istorijskih, nacionalnih i kosmopolitskih, humanih i opštečovječanskih teorijsko-naučno-životno-praktičnih korijena i izvora.

                                         (Nastaviće se)