II tom          

Od početka XX-og vijeka

Uvodne napomene (III)

Od polovine pa do kraja XIX vijeka može se reći da traje prvi period ''institucionalne'' afirmacije crnogorske filozofije. On je, dakle, vezan za pionirske korake koji su (u)činjeni na planu izgradnje moderne crnogorske države. Logično je da je obrađen u I tomu Istorije crnogorske filozofije jer taj tom obuhvata njen razvoj sve do početka XX-og vijeka. Tu su ne samo Njegoševe knjige i ideje, već na kraju ovog perioda i djela i etičke poruke Marka Miljanova Popovića, ali i ne mali broj priloga i članaka filozofske tematike u ondašnjim crnogorskim listovima i časopisima. Crnogorska javnost i crnogorski čitaoci su se mogli upoznavati u tom vremenu i sa najbitnijim autorima i djelima evropske i svjetske filozofije, makar u njihovim popularnim novinskim prikazima. Tu su i prvi Crnogorci školovani u inostranstvu, kako na Zapadu tako i na Istoku, a takođe i ne mali broj obrazovanih i već po svojim duhovnim i stručnim referencama dokazanih tzv. izvanjaca i tuđinaca koji u kraćem ili dužem vremenskom periodu počinju da borave i rade u Crnoj Gori i doprinose njenom ukupnom razvoju, posebno na planu prosvjete i kulture.    

Vrlo je važno za otvorenost i kosmopolitizam, univerzalnost i humanizam, komunikativnost i širenje, kako originalne i autentične same crnogorske filozofske misli, tako i za u Crnoj Gori opšteg pogleda i shvatanja bića same filozofije kao takve, da je u tom vremenu Crna Gora i zvanično međunarodno priznata kao suverena i samostalna zemlja i da je postala multivjerska, multijezička, multikulturalna i multietnička država. Iako su se Crnogorci kao narod i Crna Gora kao zemlja i ranije na obodima svoje državne teritorije srećali sa pripadnicima drugih etnosa i vjera, jezika i kultura, sada su se u samoj crnogorskoj državi našli njeni građani različitih religijskih i nacionalnih supstrata, čineći od nje modernu multikulturalnu zajednicu. Upravo će se ovaj segment multikulturalnosti kao neophodni i izuzetno relevantni i ozbiljni društveni preduslov za daljnji moderno-civilizacijski razvoj  crnogorske filozofije prikazati u ovom II tomu Istorije crnogorske filozofije, i to u prvom periodu njenog, viđeli smo uslovno rečeno, institucionalnog prisustva u crnogorskom društvu – od polovine pa do kraja XIX vijeka.

Ova nova životna realnost je još više učvrstila i razvila osobeni humanistički i etičko-kosmopolitski crnogorski filozofski i opšti pogled na svijet usmjeravajući ga i dalje sadržinski i kvalitetno ka još modernijem i očitijem vjerskom i etničkom tolerantnom i harmoničnom suživotu, koji će u narednom vremenu sve do savremenosti oploditi i nove vrijedne sadržaje društvenog i duhovnog bogatstva crnogorskog naroda, dakako i u njegovoj filozofiji.

Drugi, tzv. ‘’oficijelni’’ period Istorije crnogorske filozofije počinje na prelazu iz XIX-og u XX-ti vijek. Tada imamo i prvi školski udžbenik iz filozofije pisan od strane crnogorskog autora, prve prevode filozofskih tekstova, integrisanje filozofske literature i tematike u odgovarajuće nastavne planove škola različitog nivoa i smjera obrazovanja, dalji razvoj moderne multikulturalne zajednice i vjersko-etničkog tolerantnog i harmoničnog suživota.

Treći period počinje nakon 1918.g., tj. nakon nestanka i ukinuća Crne Gore kao suverene i međunarodno priznate samostalne države. On traje do 1945.g., odnosno do kraja Drugog svjetskog rata. U ovom periodu javljaju se pojedinci, djela i teorije koje su za ili protiv marksističke i komunističke idelogije i filozofije koja je veoma prisutna u životu novostvorene države Kraljevine SHS/Jugoslavije. Osim zagovorača, zastupnika-pristalica, i negatora, kritičara-protivnika, marksizma, u crnogorskoj filozofiji imamo i autore koji se bave i drugim pitanjima i temama. Od 1945.g., tj. od kraja Drugog svjetskog rata, nastaje novi period u razvoju crnogorske filozofije koji je trajao sve dok je postojala SFRJ. Od devedesetih godina XX vijeka teče najnoviji, aktuelni period njenog razvoja.

                                                 (Nastavlja se )