Istorija

Feljton: Sto godina od donošenja nelegalnog i nelegitimnog akta regenta-kralja države Srba, Hrvata i Slovenaca (SHS) Aleksandra Karađorđevića (1)

Kako je ukinuta autokefalna Crnogorska pravoslavna crkva

Mar 11, 2020 2 Komentara

(15 riječi)

Akt o ukidanju autokefalne Crnogorske crkve nije bio baziran na Ustavu Kraljevine Crne Gore, Ustavu Sv. Sinoda Crnogorske crkve i zakonitim već na nelegalnim odlukama tzv. ‘’Podgoričke velike narodne skupštine’’ te falsifikovanim i, kao takvim, bezvrijednim aktima Sv. Sinoda Crnogorske crkve i na golom nasilju srpske vojske.

Piše: Dr Goran Sekulović

Uvod

Ove godine se navršava sto godina od donošenja odluke regenta-kralja države Srba, Hrvata i Slovenaca (SHS) Aleksandra Karađorđevića o ukidanju autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve (CPC) i osam decenija od objavljivanja rasprave Crna Gora u jugoslavenskoj federaciji (Ekonomist,Zagreb,1940.) jednog od najpoznatijih evropskih pravnika svog doba i najslavnijih srpskih i jugoslovenskih pravnika svih vremena – sa, na prostorima Zapadnog Balkana, izuzetno rijetkim, visokim međunarodnim renomeom – srpskog akademika prof. dr Živojina Perića. Iako su naizgled ova dva događaja sasvim raznorodnog karaktera, ona su sa stanovišta analize i osvjetljavanja vitalnih interesa suverene crnogorske države, njenog međunarodnog položaja i ljudskih prava njenih građana, suštinski korespondentna i najdublje istorijski povezana. Perić kritički analizira zaključke tzv. ‘’Podgoričke velike narodne skupštine’’ koje su direktno poslužile regentu-kralju Aleksandru za odluku o ukidanju autokefalne Crnogorske  pravoslavne crkve (CPC) i njenom utapanju u Srpsku pravoslavnu crkvu (SPC). Akademik prof. dr Branko Pavićević piše da je ‘’ovaj veliki učenjak dao sažet do maksimalne lapidarnosti socio-istorijski, socio-politički i pravno-sociološki sud o događaju što je ostavio teške ožiljke na duši jugoslovenskih naroda, crnogorskog posebno’’. 

Aleksandar Karađorđević, tada srpski regent a kasnije kralj, nelegalnim i nelegitimnim aktom – na osnovu nelegalne i nelegitimne tzv. Podgoričke skupštine, ali i nelegalne i nelegitimne śednice Svetog Sinoda Crnogorske pravoslavne crkve – ukinuo je autokefalnu Crnogorsku (pravoslavnu) crkvu. Svi ovi slučajevi poznati su u pravnoj nauci kao vrsta pravnog akta inexistant (akt koji ne postoji). Demokratskom i referendumskom obnovom crnogorske državnosti u maju 2006. godine faktički je ukinuta odluka tzv. ‘’Podgoričke velike narodne skupštine’’ od 13. novembra 1918. g. o ‘’ujedinjenju’’ sa kraljevinom Srbijom.  Ipak, radi legalnosti i legitimnosti, Skupština Crne Gore je 2018.g. posebnom Rezolucijom konstatovala poništenje nelegalne i nelegitimne podgoričke Skupštine i njenih ’’odluka’’ iz 1918. god., kako je to u svojoj raspravi naučno dokazao i apodiktički utvrdio akademik Perić. Ovo je bilo nužno uraditi iz više razloga, a posebno iz razloga što je to bila osnova, odnosno uzrok, faktor i sila čije su odluke i posljedice dovele do nelegalnog i nelegitimnog akta Svetog sinoda Crnogorske pravoslavne crkve o samoukinuću, a potom isto takvog akta regenta Aleksandra o ukidanju autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve. Skupština Crne Gore na prijedlog Vlade Crne Gore, dužna je da poništi i dekret regenta Aleksandra, jer ga je potpisao suveren države SHS (tadašnje Jugoslavije), dakle, ne duhovno, već svjetovno lice, što znači da potpada pod njenu jurisdikciju, čime se ne dovodi u pitanje ili pak povređuje savremena ustavna odredba o odvojenosti crkve i države. Akt o ukidanju autokefalne Crnogorske crkve nije baziran na  Ustavu Kraljevine Crne Gore, Ustavu Sv. Sinoda Crnogorske crkve i zakonitim, već na nelegalnim, odlukama tzv. ‘’Podgoričke velike narodne skupštine’’, te falsifikovanim i, kao takvim, bezvrijednim aktima Sv. Sinoda Crnogorske crkve i na golom nasilju srpske vojske. Njegovim poništenjem situacija se dovodi u prethodno legalno i legitimno stanje. Uz primjenu nedavno usvojenog Zakona o slobodi vjeroispovijesti i pravnom položaju vjerskih organizacija, na ovaj način suštinski Crnogorska crkva povraća svoju autokefalnost a država imovinu, sa kojom je do 1918.g. raspolagala. 

I     Skupština Crne Gore je ispravno konstatovala poništenje odluka tzv. Podgoričke skupštine iz 1918. godine 

 Za crnogorski narod, Crnu Goru i sve njene građane, izuzetno značajni spis čuvenog srpskog naučnika akademika Živojina Perića (1868-1953) Crna Gora u Jugoslavenskoj federaciji, objavio je kao reprint  početkom 90-tih list Liberal, a 1999. g. nevladina organizacija ’’DOB’’ sa obimnim pogovorom-studijom akademika prof. dr Mijata Šukovića. Perić je činio ‘’vrh nauke na Pravnom fakultetu u Beogradu između dva svjetska rata’’ (M. Šuković: Podgorička skupština1918., drugo dopunjeno i prerađeno izdanje, ‘’DOB’’, Podgorica, 2004) i jedan je od najistaknutijih srpskih, jugoslovenskih i evropskih poznavalaca međunarodnog prava svih vremena. Akademik prof. dr Slobodan Jovanović napisao je da je Perić “najkrupnija figura pravništva Slovenskog juga”.

Perić piše svoj rad u vremenu izvjesne demokratizacije i započinjanja debate o decentralizaciji i federalizaciji tadašnje kraljevine Jugoslavije. ’’Danas, kada se radi o ispravkama političkih ne malih grešaka počinjenih kod nas za ovih dvadeset godina postojanja Jugoslavije, imao bi da se revidira, također, i  državno-pravni status Crne Gore i da  se i njoj, na prvom mjestu njoj, da položaj polusuverene države u suverenoj Jugoslavenskoj državi i da se na taj način, i prema Crnoj Gori ispravi jedna nepravda, koja je tako isto bila jedan od uzroka dosadašnje političke nesređenosti i trzavica u našoj Državi.’’ (Ž. Perić: 1999.). Čak, akademik Perić smatra da ’’među teškoće, koje podstiče preduzeto državno-političko preuređenje naše zemlje, dolazi, i to na istaknutom mjestu, i pitanje Crne Gore. Ono je dvostruko komplicirano: s gledišta javno-pravnoga i gledišta nacionalnoga (ako ne u etničkom, a ono nesumnjivo u smislu etičkom).’’ (podv. Ž. P.) Već sa stanovišta međunarodnoga prava, o položaju Crne Gore može se diskutirati i diskutira se; iako je ta diskusija danas više teorijska, ona se jedino opravdava u svrsi da se u budućnosti ne bi činile greške, koje su se desile s Crnom Gorom poslije prošloga Svjetskog rata’’. (Prvog Svjetskog rata, prim. G. S.)

Greške u odnosu na Crnu Goru o kojima govori  akademik Perić imaju svoju predistoriju. Uoči i tokom Prvog Svjetskog rata, Vlada Kraljevine Srbije na čelu sa Nikolom Pašićem, planirala je da Crnu Goru pripoji Srbiji u čemu je i uspjela 1918.g. Istorijske činjenice govore da je to bilo nasilno prisajedinjenje.  Srpska vojska, koja je bila određena da uđe u Crnu Goru,  zvala se «Skadarske trupe», a kasnije je naziv preimenovan u «Jadranske trupe». Za komandanta je postavljen srpski oficir Dragutin Milutinović. Srpska Vlada u Solunu, obrazovala je Odbor  za ujedinjenje Crne Gore i Srbije, u sastavu: Svetozar Tomić, Petar Kosović, Milisav Raičević i Janko Spasojević, koji je jedini bio crnogorski građanin i bio je na platnom spisku srpskog Ministarstva spoljnih poslova. Odbor je preimenovan u Crnogorski centralni izvršni odbor za narodno ujedinjenje, bez obzira što je u njemu bio samo jedan crnogorski državljanin Janko Spasojević. Odbor se sastao u Beranama 25.oktobra 1918., i napisao pravila za izbor ’’poslanika’’ za tzv. Podgoričku skupštinu. Pravila su napravljena tako da se unaprijed obezbijedi izbor ’’poslanika’’ za bezuslovno ujedinjenje. ’’Skupština’’ se sastala 11. novembra 1918. godine i tom prilikom jedan od ’’poslanika’’ Savo Fatić je rekao » …Mi više njesmo Crnogorci no Srbi... ». Vojska je bila na licu mjesta da onemogući svako drugo rješenje. Vlast u Crnoj Gori je bila vojna, pod komandom komandanta Jadranskih trupa. Evo, što piše načelnik Vrhovne srpske komande, komandantu Jadranskih trupa: «Nastojte najenergičnije i svim sredstvima, da se na teritoriji, koju je naša vojska okupirala, uguši svaka agitacija, pa ma od koga dolazila. Za ovo vam stoje na raspoloženju sva sredstva kojima možete raspolagati bez ikakvog prezanja.» (Božidar P. Božanović: Korijeni Crnogoraca, 2002.g.; podv. G.S.). Zbog nečuvenog terora srpskih okupacionih snaga crnogorski narod je podigao Božićni ustanak 1919. godine koji nije uspio. No, kako je pisao Crnogorac Nikola Petanović, izdavač i urednik časopisa Crnogorsko ogledalo (Montenegrin Mirror) u San Francisku: ‘’Crna Gora jeste okupirana, ali ona nije mrtva i njena tragedija daje novi sjaj njenom imenu’’ (Nikola Petanović : 1927; 2006). Samo par ovih činjenica govore o razmjerama crnogorske tragedije krajem druge i početkom treće decenije XX vijeka. Dakle, Crna Gora je silom prisajedinjena Srbiji 1918. godine, te je to razlog više da su Crnogorci sa drugim građanima Crne Gore, tj. sa pripadnicima nacionalnih manjina povratili svoju državu 21.  maja 2006.god.

Cilj svoje rasprave o Crnoj Gori akademik Živojin Perić vidi u tome da se u budućnosti izbjegnu greške i nepravde ispoljene prema njoj u prošlosti. One su počele da se ispravljaju u antifašističkoj i narodnooslobodilačkoj partizanskoj borbi u toku, na kraju i poslije Drugog svjetskog rata – kada je Crna Gora dobila pravno-državnu ravnopravnost i polusuverenost (da govorimo preciznim Perićevim pravnim rječnikom) u okviru nove jugoslovenske federativne države – da bi svoju punu državnu suverenost i samostalnost kao i međunarodno priznanje obnovila na demokratskom referendumu 2006. godine. I danas se, međutim, iz nekih naučno-akademskih institucija i (pro)srpskih opozicionih stranaka u Crnoj Gori, pozivaju na odluke tzv. Podgoričke skupštine iz 1918. g. Nedavno je poslanik iz jedne takve stranke, čiji vođa traži da ona i njoj slične sada ’’nastave’’ proces pristupanja EU (a inače je veliki protivnik NATO-a), reagujući na izjave predśednika crnogorskog Parlamenta Ranka Krivokapića da je potrebno stati pred Cetinjskim Manastirom, kojeg je uzurpirala Srpska Pravoslavna Crkva (SPC), sa ’’zakonom i pravdom’’, rekao da su ’’postojale i druge Skupštine, kao što je bila Podgorička’’, iako je ’’istovremeno i antisrpstvo i anticrnogorstvo, objektivno, iznositi u politički život Podgoričku skupštinu 1918. i Odluku koju je ona donijela, pravno i faktički smještene u ’muzej starina’ ’’. (M. Šuković: 2004).

Anticrnogorskim snagama koje Podgoričku skupštinu ne žele da smjeste u ’’muzej starina’’, itekako ide na ruku to što još uvijek od strane legalnih i legitimnih crnogorskih vlasti nijesu ispravljene sve greške i nepravde spram države Crne Gore, crnogorskog naroda i crnogorskih građana-državljana u cjelini. U preambuli Ustava ne stoji da je Crna Gora država crnogorskog i svih drugih naroda koji žive u njoj, odnosnoistorijsko pravo crnogorskog naroda na državu Crnu Goru. Time ne bi bila narušena, već upravo afirmisana, građanska država, i to, istorijski legitimnim, nacionalnim i državotvornim, utemeljenjem Crne Gore kao jedinom branom sigurne budućnosti za sve njene narode i građane.

Svještenici, vjernici i poštovaoci Crnogorske pravoslavne crkve, nacionalno iskazani kao Crnogorci, u nemogućnosti su da pośećuju i vrše vjerske obrede u pravoslavnim crkvama u Crnoj Gori, jer su one sve trenutno u vlasništvu Srpske pravoslavne crkve, iako je na cjelokupnoj nekadašnjoj teritoriji suverene i međunarodno priznate države Crne Gore sve do 1918. godine vjersku nadležnost imala isključivo autokefalna Crnogorska pravoslavna crkva. U tom periodu crnogorska država je bila vlasnik crkvene pravoslavne imovine koju je samo ustupila na upravljanje i korišćenje Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi. ’’Isto je i pošto vladalac poče biti mirjanin, opet kod njega ostade uprava crkovna materijalna...’’. (Valtazar Bogišić : 1999.).

Sve je ovo nasilno i nezakonito promijenjeno 1918. godine tzv. podgoričkom ’’Velikom narodnom skupštinom’’ i ukidanjem autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve aktom regenta-kralja Aleksandra Karađorđevića 1920. godine. Aktuelno stanje u Crnoj Gori po ovim pitanjima je i danas, skoro čitavi vijek kasnije, nepromijenjeno i potpuno sadržajno opredijeljeno i ispunjeno posljedicama ranijih nezakonitih i nasilnih činjenja i akata. Država Crna Gora nema nikakvu kontrolu i nadzor nad privrednim i trgovinskim aktivnostima, te vlasničkim transakcijama u vezi statusa dijelova crkvene imovine koje obavlja Srpska pravoslavna crkva. Čak, nema ni adekvatne prerogative i mogućnost odgovarajućeg intervenisanja u cilju zaštite i očuvanja, prezentacije i društvene, obrazovno-vaspitne i civilizacijske valorizacije pravoslavno-sakralne baštine kao neodvojivog dijela ukupnog crnogorskog kulturnog nasljeđa. Srpska pravoslavna crkva već decenijama se ponaša eksteritorijalno u crnogorskoj državi, potpuno ignorišući njene organe i institucije.

Akademik Perić uviđa da ’’veliko-srpski imperijalisti i šovinisti’’  nikako ne žele da Crna Gora povrati svoju državno-pravnu individualnost koja joj po svemu pripada i time status federalne jedinice u nekadašnjoj jugoslovenskoj državi. Zato ustaje u odbranu pravde i etničkih, etičkih i nacionalnih prava Crnogoraca i istorijskih, državnih i međunarodnih prava Crne Gore (to je činio i 1929. i 1933. g. u Hagu i Lionu kada se o tome u Jugoslaviji nije smjelo pisati). ’’Crnogorci imaju toliko svojih naročitih osobina, da se mogu bez pretjerivanja ubrojiti među najoriginalnije i najinteresantnije narode u Europi čija se originalnost i interesantnost u toliko više ističe, što su oni jedan malobrojan narod: etnička i etička veličina koncentrirana na zbijenom prostoru.’’; ’’Crna Gora je bila vijekovima zasebna država i...nikada nije...bila potpuno pokorena od Turaka, dok je Srbija...bila sasvim pod turskom vlašću.’’; ’’Zar nije dosta žrtve, od Crne Gore, da je ona, kao suvereni međunarodni subjekt (država), unesena u novu državu i bez njenoga pitanja saobrazno njenome Ustavu, dakle, uništena njena međunarodna suverenost protivno propisima međunarodnoga prava, nego da, u novoj Državi, ona ne bude ni autonomna pokrajina već da se pripoji jednoj drugoj autonomnoj jedinici, pa ma to bila i Srbija od koje bi Crna Gora, imala samo da bude jedno produženje Užičkoga Okruga.’’; ’’Da se učini tolika razlika između Crne Gore i Srbije...da se ona, Srbija, ne samo restaurira, nego da se, po jednom shvatanju bar, izdigne čak na rang Velike Srbije, dok bi se Crna Gora, arbitrarno, utopila u svoju bivšu saveznicu, mi to ne možemo da shvatimo ni s gledišta prava nipravde.’’(podv. Ž. P.)

Što se tiče samih odluka tzv. Podgoričke skupštine, ’’ključna sadržina Odluke su njene prve dvije tačke’’(Šuković: 2004) : ’’1. Da se kralj Nikola I Petrović Njegoš i njegova dinastija zbaci s crnogorskog prestola; 2. Da se Crna Gora s bratskom Srbijom ujedini u jednu jedinu državu pod dinastijom Karađorđevića, te tako ujedinjene stupe u zajedničku otadžbinu našeg troimenog naroda Srba, Hrvata i Slovenaca’’ (Šuković: 2004).

O ovim odlukama mađarski akademik prof. dr Jožef Bajza u knjizi ’’Crnogorsko pitanje’’ piše sljedeće: ’’Odluke u Podgorici izazvale su prezir i nevjerovatno ogorčenje u cijeloj Crnoj Gori. Crnogorci, dovedeni do očajanja zbog okrutnosti koje su sprovodili Srbi ’oslobodioci’, pobunili su se na Božić 1919. Pod vođstvom Jovana Plamenca, bivšeg crnogorskog ministra. Da bi izbjegao masakre, Wilson (Vilson) se obratio kralju Nikoli koji je boravio u Neuilly (Neju), moleći ga da obuzda pobunu svojom kraljevskom riječju. 22. Januara 1919. Kralj Nikola je poslao u domovinu telegram koji je sastavio Wilson. Jedan dio pobunjenika položio je oružje, a ostatak je napustio Crnu Goru zajedno sa Plamencom.

Oslobodivši se tako najopasnijih patriota, Srbi su zaveli teror nečuven i neprimjeran Evropljanima. Nakon što se potčinio Beogradu, Plamenac opisuje ovako crnogorske događaje u jednim novinama glavnog grada: ’1918. i 1919. godine Crna Gora je svedena na groblje. Zapaljeno je na hiljade kuća i pobjeno na hiljade Crnogoraca...Žene, djeca i nemoćni starci bacani su živi u vatru; djeca koju su bacali sa prozora padala su na bajonete koji su ih spremno čekali. Nesrećnicima koji su davali znake života kidali su uši, jezik, nos...Žene su silovane; vezivali su im ispod suknje mačke koje su, podivljale zbog udaraca štapom, kidale tijela ovih nesrećnica. Formirale su se bande koje su kao Huni, pustošile oblasti jednu za drugom, pljačkajući sirotinju crnogorsku, skrnaveći grobove predaka...vukući i prljajući po blatu kao pravi divljaci kosti Svetog Vasilija Ostroškog i Svetog Petra Cetinjskog samo zato što su bili crnogorski sveci’.

Odbjegli crnogorski političari objavili su tada jedan dokumentovani memorandum o srpskim zvjerstvima. Engleska i italijanska štampa proširile su ove vijesti, ali naravno, tako da Mirovna konferencija (u Versaju, primj. G. S.) ne bude u obavezi da interveniše. Ondašnji ambasador Engleske kod Svete Stolice, grof Salis, kanadski pukovnik Burnham i poslanik američke ambasade kod Kvirinala, Arnold, potvrdili su u potpunosti vijesti koje je objavila crnogorska emigracija. Cetinjski mitropolit Mitrofan izjavio je grofu Salisu da je priznao ujedinjenje sa Srbijom zato što su mu prijetili. Na samrti Mitropolit je to priznao otvoreno i zatražio je Božji oproštaj zbog svoje izdaje. 11. Marta 1920. godine lord Curzon je obrazložio u engleskom parlamentu zašto nije imao namjeru da objavi izvještaj grofa Salisa: bojao se da će ako objavi izvještaj izložiti srpskoj osveti veliki broj Crnogoraca.’’ (Jožef Bajza: 1927; 1928; 2001; podv. G. S.).

Da je ovo sve tačno, potvrđuje istraživanje dr Novaka Adžića, koje je objavio u svojoj knjizi „Borci za nezavisnu Crnu Goru 1918 – 1941.god.“  tom I: “Pod vladavinom Karađorđevića u Crnoj Gori, od 1918. do 1941. god., koji su kao okupaciona dinastija nametnuti tzv. Podgoričkom skupštinom, nad crnogorskim narodom počinjeni su brojni zločini. Zapaljeno je na hiljade crnogorskih domova (u opticaju je cifra od oko 6.000 hiljada kuća, koji su,  prema pisanju srpske štampe, beogradskih listova „Balkan“ i „Tribuna“  popaljene od kraja 1918. do 1921. god.), pobijeno oko 9.000 crnogorskih građana, pohapšeno je više od 4.000 uglednih Crnogoraca i građana Crne Gore koji su bili protiv uništenja Crne Gore…“ (N. Adžić: 2008)

Analizirajući odluke tzv. Velike Podgoričke Skupštine, srpski akademik Živojin Perić podsjeća na čl. 36 crnogorskog Ustava: ’’Državna oblast Knjaževine Crne Gore, ne može se ni razdvajati ni otuđiti. Njene granice ne mogu se ni smanjiti, ni  razmijeniti bez sporazuma Knjaza (Kralja) Gospodara s Narodnom Skupštinom.’’ ’’Otuda, kad nitko drugi – naglašava on – osim zakonodavne vlasti nije bio ovlašćen čak ni za to da granice državne smanji ili razmijeni, tim manje je moglo biti govora da netko tko nije zakonodavac cijelu oblast Crne Gore otuđi tj. prisajedini (anektira) nekoj drugoj državi pa, dakle, to nije mogla učiniti ni Velika Skupština Podgorička, koja nije imala nikakva oslonca u Ustavu Crne Gore.’’ Crna Gora je ušla, piše Perić, ’’u sastav Jugoslavenske države ne onako kako je propisivalo njeno tadašnje i neprestano punovažno pozitivno (crnogorsko) pravo, ovdje jedino mjerodavno: ona je ušla u sastav Jugoslavije samo jednostranom voljom Srbije i njenih ratnih saveznika, dakle njihovom faktičkom vlašću. Tu imamo interesantan slučaj prve vrste debellatio..., debellatio osvajanjem (la conqvete, Eroberung), na štetu ne jedne neprijateljske i pobijeđene države, nego jednoga ratnog saveznika, dakle, na štetu jednog od pobjednika. Pobjeda, koja se završila nestankom pobjedioca!’’ (podv. Ž. P.). Prof. Perić je izričit: ’’Bez ustavne i pravne vrijednosti je odluka Velike Podgoričke Skupštine o prisajedinjenju Crne Gore Srbiji: to je slučaj poznat u pravu kao pravni akt inexistant (akt koji ne postoji) te, otuda, i prihvat, od strane Srpske države, ponude te i takve odluke također je jedan akt bez vrijednosti, točnije inexistant, s gledišta prava, kao i sama ta odluka.’’

Da je sa naučne tačke gledišta bilo potpuno ispravno predlagati da Skupština Crne Gore konstatuje poništenje Podgoričke skupštine iz 1918. godine, pokazuju i sljedeći argumenti akademika Perića koji se odnose na apostrofiranje političkih događaja i procesa iz vremena kada je pisao svoju raspravu a koji razložno i objektivno pobijaju odluke i posljedice tzv. Velike podgoričke Skupštine iz 1918. godine. ‘’Sve…o čemu smo već govorili, oduzima svaku plebiscitarnu vrijednost Velikoj Skupštini u Podgorici a naročito danas kada se ona ne može više smatrati kao  njen neosporan izraz (ma da ona to nije bila ni ranije a najmanje s pravnoga gledišta). I posljednji izbori za Narodnu Skupštinu (od 11.prosinca 1938. god.), u kojima su...crnogorski federalisti dobili polovicu mandata dodijeljenih Zetskoj Banovini, krnje značaj iste Skupštine kao narodnoga plebiscita. (Koliko li ga tek krnji obnova suverene crnogorske države!?; prim. G. S.) Uostalom, i same teškoće i događaji do kojih je dovela ista Skupština kao i unitarističko uređenje naše države predstavljaju, također, jednu rječitu kritiku politike koja je rezultirala u Podgoričkoj Velikoj Skupštini’’.

Uporednom analizom, imajući, i to sa dužnim respektom, u vidu ove onovremene političke događaje koje ističe akademik Perić, tim prije se uočava sva vrijednost i apsolutna prednost demokratskog referenduma o državno-pravnom statusu Crne Gore (pravog narodnog plebiscita) i obnove njene suverene države iz 2006. godine, a time i potpunost pravnih, istorijskih i civilizacijskih razloga odluke Skupštine kao njenog najvišeg političkog organa da donese odluku o konstataciji poništenja Podgoričke skupštine iz 1918. godine. Da se to nije učinilo, bilo bi to ravno pravno-političko-državnom sljepilu i istorijskoj i civilizacijskoj neodgovornosti prema najvišim interesima države Crne Gore, Crnogorcima i svim njenim narodima, građanima, sadašnjim i budućim generacijama.   

Akademik Perić utvrđuje stav koji je za Crnu Goru i naročito njenu legalnu i legitimnu vlast aktuelan, poučan i funkcionalan i danas: ’’Treba jednostavno da se ta, odluka (Podgoričke Velike Skupštine) odbaci i negira kao nešto što nije ni bilo, i, radeći tako, ne vrši se nikakvo nasilje ni prema kome...To je dužnost svih onih u čijim rukama se nalazi zaštita prava i zakonitosti.’’ Jer – ’’država je pravo, a pravo je država.’’

U izvještaju koji je sačinio po povratku iz Crne Gore 1919. g.,‘’britanski ministar pri Vatikanu i možda najveći britanski autoritet za Balkan’’ grof de Salis, ističe da je ‘’Crna Gora sada okupirana od strane jake sile srpskih trupa…Srpska Vlada odbija da povuče svoje trupe, sa obrazloženjem ‘da je Crna Gora dio Srbije’ a tvrdnju zasniva ‘na radu Skupštine održane u Podgorici novembra 1918.’…Ni u jednom smislu izbori nijesu bili legalni…Izbori su održani, a skupština donijela odluke pod bajonetom srpskih trupa…Pretjerana žurba ibeskrupulozna upotreba balkanskih metoda (podv. G.S.) kompromitovali su ovo rješenje koje se sada sreće sa odlučnom opozicijom od strane velikog dijela stanovništva, možda značajne većine. Opozicija raste sa nadama…da je slobodna jugoslovenska država sada mogućnost…Oni žele, kako kažu, da uđu u jugoslovensku državu, ali da uđu kao Crna Gora, a ne kao profektura Srbije, kao slobodni Crnogorci u skladu sa tradicijama i prošlošću svoje zemlje a ne kao poslušnici Beograda; da uđu u nju na istoj ravni kao Slovenci, Hrvati i sami Srbi…Jedna, i možda fatalna prepreka takvoj uniji je politika ‘Velike Srbije’ koja joj se suprotstavila iz Beograda…Odluke Podgoričke skupštine, ilegalne i neregularne, ne daju validnu osnovu za bilo kakvu akciju…koja je opcija u Crnoj Gori većinska, jedino se može konkluzivno pokazati na slobodnim izborima’’.

Slično akademiku Periću i grofu de Salisu razmišlja i akademik Bajza: ‘’Kralj Nikola i njegova vlada su u više navrata tražili plebiscit i bili spremni da priznaju njegove odluke, bilo kakve da su; suprotno tome Srbija nikad nije odobrila plebiscite. Ove okolnosti nas upućuju da mislimo da bi Crnogorci glasali za obnavljanje crnogorske države…Danas je Jugoslavija veliki zatvor u kome nekoliko miliona Srba drži pod okrutnom stegom mnogo miliona ljudi drugih nacionalnosti. Ali sigurno će doći čas polaganja računa, i mala Crna Gora, nakon što prevlada velike teškoće, vaskrsnuće u novi život’’ (Jožef Bajza: 1927; 1928; 2001). Vizionarski, kao Bajza, piše i američki arhitekta Vitni Voren u knjizi ‘’Crna Gora – zločin Mirovne konferencije’’: ‘’Tamo gdje Turci i Napoleon nijesu uspjeli, Srbi se ne mogu nadati u pobjedu. Očiti uspjeh beogradskih spletki bio je moguć jedino zbog potpune promjene događanja u svijetu…Žestoki gerilski rat u Crnim Planinama se nastavlja i trajaće dok se uzurpatori ne povuku. Crna Gora ne može biti osvojena. Ona će nastaviti da se bori dok ne izbori svoj povratak, pa makar to trajalo i čitav vijek!...Kad snage slobode i pravde iznutra i spolja počnu da djeluju u harmoniji, Crna Gora će biti obnovljena’’ (Vitni Voren: 1922; 2000; podv. G. S.). U istom duhu nade u slobodnu i nezavisnu Crnu Goru, Nikola Petanović u ‘’Crnogorskom ogledalu’’ objavljuje ‘’Naš apel Americi’’: ‘’Amerika! Voljena zemlja slobode i demokratije, možda oko million duša govori o tome kroz ove redove…Možda želite da čujete o tome ko smo mi? Potičemo od slavnog naroda koji je živio prije mnogo vjekova…Mi smo Crnogorci i to ćemo sa ponosom biti…Potrebni ste nam sada zato što Evropa ne može da čuje naš nesrećni vapaj – vapaj za pravdom i slobodom…Mi se ponosimo našim velikim pjesnikom Njegošem koji je bio naš veliki nacionalni učitelj. On je rekao: Ne biva vaskrsenja bez smrti, a mi dodajemo: Ni časti bez sramote. Od završetka rata, naša mala zemlja je prošla kroz sramotu i smrt koju joj je nanijela njena najbliža sestra. Ali dan slave i vaskrsnuća je blizu… Crnogorci su hiljadu godina stara nacija…Crnogorci kao narod su proizvod slovensko-ilirske mješavine…Duh Crne Gore nije mrtav i nikad neće biti…Crna Gora će se uzdići i nadvladati svog monstruoznog neprijatelja koji više nije ni Turska, ni Austrija, ni Njemačka već smo pronašli najgoreg neprijatelja Crne Gore u Velikoj Srbiji…Puna sloboda i nezavisnost na referendumu za crnogorski narod bi trebali da budu njihova najveća buduća nacionalna sudbina’’ (Nikola Petanović : 1927; 2006; podv. N. P.)

 ‘’Vaskrsnuće u novi život’’, odnosno, koja je opcija u Crnoj Gori većinska, pokazalo se, istorijskom sudbinom, zaista tek nakon skoro čitavog vijeka, 2006. g. na slobodnom i demokratskom referendumu o državno-pravnom statusu Crne Gore. ‘’Beskrupulozna upotreba balkanskih metoda’’ je najbolja formulacija svega onoga što karakteriše postupanje srpske političke elite, Kraljevine Srbije-Srba, Hrvata i Slovenaca (Jugoslavije) i Srpske crkve prema crnogorskom narodu, Kraljevini Crnoj Gori i Crnogorskoj crkvi u periodu između dva Svjetska rata, ali i šovinističkih, imperijalnih i klerikalnih krugova srpske političke i vjerske elite i paravojnih formacija devedesetih godina u krvavom ratnom raspadu bivše SFRJ. U suštini ista vrsta činjenja upotrebljava se i danas, naročito u odnosu prema obnovljenoj autokefalnoj Crnogorskoj crkvi. Sve je ovo vidljivo u analizi kako odluka tzv. Podgoričke Skupštine i akta regenta Aleksandra o ukidanju Crnogorske pravoslavne crkve, tako i pokušaja falsifikovanja autokefalnosti Crnogorske crkve od strane mitropolita Srpske pravoslavne crkve Amfilohija, izjava nedavno izabranog patrijarha Srpske crkve Irineja i ukupnog aktuelnog odnosa Srpske crkve prema crnogorskoj naciji, suverenosti crnogorske  države i Crnogorskoj crkvi.

Jasno je u kakvoj se neslobodnoj, prijetećoj, nasilnoj, kriminalnoj i zločinačkoj atmosferi odvijao čitav proces uništenja crnogorske države, a ubrzo potom i crkve, te zatiranja crnogorskog imena, crnogorskog naroda i Crne Gore. Iako je sa svake strane gledano, ovaj čin bio potpuno nelegalan i nelegitiman, anticrnogorskog i antidržavnog karaktera, on je poslužio u funkciji ostvarenja odavno zacrtanog cilja o uništenju crnogorske državnosti i samobitnosti i posvemašnjeg utapanja u srpstvo i srpsku državu. 

                                                                 (Nastavlja se)