Patriotski pokret otpora „Lovćenske straže 1990“ obavezao se da će se maksimalno založiti da se crnogorske patriote, nezavisno od vjeroispovijesti i uvjerenja, što manje zavode za „Goleš planinu“ od strane državnih i vjerskih institucija, njihovih organizovanih saradnika i/ili pojedinaca dobrovoljaca, ma o kome se radilo.

Spreman da doživim argumentovanu kritiku kao moć pozitivnog razmišljanja dajem sebi za pravo da u svojstvu koordinatora Patriotskog pokreta otpora „Lovćenske straže 1990“ uzmem učešće na Okruglom stolu zakazanom za 11. 3. 2024. od strane Crnogorske pravoslavne crkve (dalje u tekstu CPC) i iznesem nekoliko detaljno obrazloženih analiza, informacija i inicijaiva, kao i da zatražim odgovore na niz pitanja.

Shodno navedenom, u prethodnom periodu sam u ime Patriotskog pokreta otpora „Lovćenske straže 1990“ uputio Njegovom blaženstvu Arhiepiskopu cetinjskom i Mitropolitu crnogorskom, kao i Svetom sinodu Crnogorske pravoslavne crkve veći broj detaljno obrazloženih inicijativa na koje nijesam dobio konkretne odgovore u pisanoj formi.

Prijedlog 1: Donošenje strateškog Plana razvoja CPC

Mišljenja sam da bi se Plan trebao odnositi na sljedeće vremenske odrednice:

– kratkoročni plan, koji se odnosi na period do 2 godine;

– srednjoročni plan, koji obuhvata interval od 2 do 5 godina;

– dugoročni plan, koji se odnosi na period od 5 do 10 godina.

U sastav Radne grupe trebalo bi uključiti klir i zainteresovane laike CPC s odgovarajućim znanjem, iskustvom, stručnim i naučnim kompetencijama, koji treba da definišu redosljed, sadržaje i način sprovođenja pojedinih faza rada.

Koraci u pripremi Plana razvoja CPC:

1.     Priprema – imenovanje predśednika i članova Radne grupe i podgrupa za određene oblasti, kao i imenovanje koordinatora; Izrada plana rada (metodologija rada, podjela zaduženja, rokovi za realizaciju predviđenih planskih faza/koraka)

2.     Prikupljanje podataka – o stanju resursa i učesnika u sistemu, potrebama učesnika, strateškom i zakonskom okviru, mogućim izvorima finansiranja

3.     Analiza – sagledavanje faktičkog stanja razvoja CPC.

4.     Definisanje prioriteta i ciljeva – odgovor na uočene probleme i potencijale

5.     Definisanje svih ostalih neophodnih elemenata Programa – ciljnih vrijednosti (izlaznih rezultata, ishoda i efekata) i pokazatelja kojima se mjeri ostvareni napredak, uz analizu efekata predloženih mjera

6.     Izrada plana mjera i aktivnosti – u tabelarnoj formi, kao osnov za implementaciju programa

7.     Izrada plana praćenja i izvještavanja

8.     Usvajanje Plana razvoja

9.     Definisanje i sprovođenje godišnjih akcionih planova u skladu s usvojenim Planom razvoja.

Interes klira i laika CPC je donošenje Plana razvoja.

Prijedlog 2: Donošenje Ustava CPC

Poimanje identiteta Crkve jedna je od temeljnih tema koju treba ispitati u kontekstu donošenja novog Ustava. Sve nedosljednosti koje marginalizuju liturgijski identitet Crkve treba izostaviti a za polazište imati činjenicu da Crkva ima liturgijski identitet, da je hrišćanstvo prema riječima G. Florovskog „religija liturgijskog tipa“, a da je Crkva „prije svega, bogoslužiteljska zajednica“. U tom smislu, prevazilaženje nedosljednosti moguće je prvenstveno kroz obnovu liturgijske svijesti kod članova Crkve, ali i kroz sprovođenje u praksu tendencije da se svi aspekti života u Crkvi dovedu u vezu s pomenutim liturgijskim identitetom Crkve. Činjenica je da takva veza u CPC ne postoji.

Na osnovu navedenog logično bi bilo, a i obavezujuće, da Ustav, zakoni i pravila, koje donese CPC, kao i samo njeno djelovanje u praksi budu usklađeni s prethodno navedenom i prihvaćenom obavezom definisanom u vršenju misije i liturgijskim identitetom Crkve.

Uvidom u norme definisane ustavima CPC donesenim nakon njene obnove na Lučindan, 31. oktobra 1993: ustavi 1999, 2010. godine i Ustav donesen na Vaskrs 2022. Godine, te ozbiljnom analizom dolazimo do zaključka da su urađeni nekvalitetno, prepisivači, nedorečeno i u ključnim odrednicama u suprotnosti s crkvenim pravom, nomokanonima i eklisiologijom Pravoslavne crkve uz dozu evidentnih manipulacija.

Osim navedenog lako je prepoznati i diskriminaciju i stigmatizaciju od strane državnih organa Crne Gore, hroničnu finansijsku i materijalnu nemaštinu itd. Međutim, situacija koja treba da ozbiljno zabrine klir i laike CPC ogleda se u odnosu Njegovog blaženstva Arhiepiskopa cetinjskoga i Mitropolita crnogorskog gospodina Mihaila s razloga davanja blagoslova na te ustave.

Navedena konstatacija odnosi se prije svega na:

1.     a) Sveti Sabor,

2.     b) Pravoslavne crkvene opštine.

Obrazloženje:

1.     a) Sveti Sabor

Za razliku od naših „eksperata bogoslova“ stavovi vrsnih poznavalaca kanonskog prava (ius canonicun), crkvenog prava (ius ecclesiasticum), i crkvenih propisa u Pravoslavlju među kojima je i blaženopočivši Mitropolit pergamski Joanis Zizjulas (10. 1. 1931 – 2. 2. 2023), koji je bio jedan od najznačajnijih i najuticajnijih pravoslavnih bogoslova, ukazuju nam, kad je institucija Sabora u pitanju, i na sljedeće:

Institucija sabora bar sa stanovišta pravoslavnog bogoslovlja, predstavlja osnovu pravljenja i kanonskog ustrojstva Crkve. Svaka pravoslavna autokefalna Crkva mora imati svoj sabor i nezamislivo je da bilo koji zakonodavac, bio on crkveni ili državni, institut sabora zamijeni upravnim organom drugog vida, kolektivnog ili pojedinačnog karaktera.

Osnovne institucije crkvene uprave, kao što je to sabor, neodvojive su od suštine Crkve, i zato je svako odvajanje dogme od osnovnih upravnih institucija ne samo neopravdano, nego i opasno.

Navedeno jasno ukazuje na činjenicu da ukoliko je CPC s dostojanstvom Mitropolije autokefalna, shodno crkvenom pravu, nomokanonima i eklisiologijom Pravoslavne crkve, ima obavezu da Ustavom normira a u praksi konstituiše sabor CPC kao najviše jerarhijsko tijelo.

Nadalje, na naše uporno insistiranje u pisanoj formi prije a i u samoj fazi izrade Ustava donesenog na Vaskrs 2022, da se normira Sabor kao najviše jerarhijsko tijelo u CPC, dobili smo indirektan odgovor, definisan članom 12 stav 2 ovog Ustava đe su „eksperti bogoslovi“ koji su sačinili taj Ustav, normirali: „Kad se CPC izdigne na nivo patrijaršije, najviši organ vlasti je Sabor na čelu s Patrijahom“.

1.     b) Pravoslavna crkvena opština

Institucija crkvene opštine je kanonski i liturgijski neutemeljena institucija kod koje postoji izvjesna neusaglašenost ove institucije s pojedinim eklisiološkim i kanonskim načelima Pravoslavne crkve.

U prošlosti je instituciju crkvene opštine preuzela Karlovačka mitropolija prema odredbama austrougarskog Kraljevskog reskripta iz 1868 (lat. rescriptum; u rimskom pravu: carska naredba) iz ustrojstva protestantskih crkvenih opština, što se može zaključiti upoređivanjem carskih zakona o ustrojstvu protestantskih crkvenih opština iz 1790. i 1848, što bez dileme ukazuje na to da se radi o istovjetnim rješenjima. Očigledno su bile namjere austrougarskih vlasti da na isti način riješi ustrojstva svih hrišćanskih crkava koje se nalaze na njenoj teritoriji. Nakon toga, Ustavom Crkve Srbije iz 1931. godine, Institucija crkvene opštine definisana je od čl. 172 do čl. 200.

Donošenjem prvog Ustava nakon obnove pomjesne – autokefalne CPC na Lučindan, 31. oktobra 1993. kanonski i liturgijski neutemeljena institucija, crkvena opština je po prvi put postala sastavni dio administrativnog uređenja CPC normiranjem Ustavom iz 1999. godine. Do tada, kad je riječ o pomjesnoj – autokefalnoj CPC, ni u jednom dokumentu donesenom od njenog osnivanja do njenog nasilnog ukidanja, ne pominje se institucija pravoslavne crkvene opštine, što se može zaključiti uvidom u Ustav Svetog sinoda u Knjaževini Crnoj Gori iz 1903, u Ustav pravoslavnih konzistorija – duhovnih sudova iz 1904, Ustav za Knjaževinu Crnu Goru iz 1905. i u Zakonu o Parohijskom sveštenstvu iz 1909.

Očigedno je ustavopisac prepisao norme iz Ustava Crkve Srbije iz 1931. godine kod kojega su izvršene određene izmjene i dopune u periodu od 1947. do 2017. godine. Nažalost, pomenuta prepisivačka aktivnost urađena je selektivno i diletantski.

Kao kanonski i liturgijski neutemeljena institucija, crkvena opština je prvi put postala sastavni dio administrativnog uređenja CPC Ustavom iz 1999.

U tom Ustavu u poglavlju VII Savjet crkvene opštine (članovi 169–178) definisan je kao predstavništvo sveštenika i vjernika crkvene opštine u poslovima crkvene samouprave, a u poglavlju VIII Upravni odbor crkvene opštine (članovi 179–188) definisan je kao izvršni organ Savjeta crkvene opštine.

Ustavom CPC iz decembra 2009. januara 2010. član 34 st. 7 normirano je: „Članovi Odbora Pravoslavne crkvene opštine su svi parohijski sveštenici po službenoj dužnosti i po dva člana iz svakog crkvenog odbora“. Međutim, ovim Ustavom nije definisano konstituisanje Savjeta crkvene opštine kao ni Upravnog odbora crkvene opštine.

Prijedlogom Ustava CPC iz 2019. koji je predložio sad već raščinjeni sveštenik Boris (Bojan Bojović) nije definisano konstituisanje Savjeta crkvene opštine, kao ni Upravnog odbora crkvene opštine. Pravoslavna crkvena opština je normirana samo sa članom 47.

Ustavom CPC iz 2022. poglavlje Pravoslavna crkvena opština normirana je s tri člana – 55, 56 i 57. Takođe, nije definisano konstituisanje Savjeta crkvene opštine, kao ni Upravnog odbora crkvene opštine.

Na osnovu prethodno navedenog logično se postvalja pitanje – koji je razlog da ustavima CPC iz 2010, 2019. i 2022. nijesu definisana administrativna tijela Savjet crkvene opštine i Upravni odbor crkvene opštine čije bi se nadležnosti ticale poslova crkvene uprave.

Analizom ustava CPC iz 2010, 2019. i 2022. dolazi se do zaključka i mora se konstatovati činjenica da „eksperati ustavopisci“, kao i Njegovo blaženstvo Arhiepiskop cetinjski i Mitropolit Crnogorski gospodin Mihailo i Sveti Sinod nijesu:

1.     vodili računa o činjenici koja se ogleda u suprotstavljenosti „neinstitucionalnog“ (liturgijskog) i „institucionalnog“ (vanliturgijskog) života u Crkvi;

2.     vodili računa o strukturi i funkcionisanju institucije crkvene opštine s nomokanonskim i ekliciološkim predanjem Pravoslavne crkve;

3.     vodili računa da razdvajanje i suprotstavljanje liturgijskog i vanliturgijskog života u Crkvi koje se dešava u odnosu između parohije kao liturgijskog sabranja i crkvene opštine kao institucije loja je u suprotnosti s identitetom Crkve kao Tijela Hristovog, što je uzrok praktičnih negativnih posljedica u CPC;

4.     nijesu nijednim potezom doprinijeli usaglašavanju strukture i funkcionisanja institucije crkvene opštine s kanonskim i ekliciološkim predanjem Pravoslavne crkve, kako bi se uspostavila izvjesna harmonija i kontinuitet između crkvenog života u parohiji i institucionalnog života u crkvenoj opštini.

Kroz instituciju crkvene opštine, u institucionalnom životu Crkve, neminovno se realizuje rukovođenje prema pojedinim demokratskim načelima koja su nepoznata kanonskom predanju i liturgijskom identitetu Crkve. Rukovođenje, prema pomenutim načelima, doprinosi mimoilaženju, a često i međusobnom suprotstavljanju klira i laika, jer se i jedni i drugi zalažu za svoje sopstvene stavove i interese koji često mogu biti potpuno suprotstavljeni.

Strukturu crkvene opštine kanonsko predanje Pravoslavne crkve ne poznaje tako da možemo govoriti o novini u organizaciji CPC i nju treba sagledati iz više perspektiva – istorijske, političke, konfesionalne, kanonske i najzad kao najznačajnije eklisiološke.

Dosadašnja praksa je pokazala da je od obnove CPC na Lučindan, 31. oktobra 1993. došlo do očiglednog razdvajanja i suprotstavljanja „neinstitucionalnog“ i „institucionalnog“, liturgijskog i vanliturgijskog života u Crkvi. Razdvajanje i suprotstavljanje ove dvije sfere života u CPC koje se realizuje u odnosu između parohije kao liturgijskog sabranja i crkvene opštine kao institucije, stoji u suprotnosti s identitetom Crkve kao Tijela Hristovog, a to kao što smo viđeli u praksi, stvara negativne posljedice u životu CPC.

Klasičan primjer problema u funkcionisnju crkvenih opština uz naglašene materijalno finansijske manipulacije i malverzacije imali smo u kontinuitetu u Pravoslavnoj crkvenoj opštini Pogorica CPC koja je u prethodnom periodu funkcionisala kao partijska ili nevladino udruženje a ne kao vjerska institucija. Rukovođenje je bilo oličeno u netransparentnosti uz neprimjereno sprovođenje samovolje predśednika i manje grupe okupljene oko njega, djelujući apsulutno u suprotnosti s Ustavom, kanonskim predanjem i liturgijskim identitetom Crkve, kao i jednim dijelom u suprotnosti sa zakonom.

Poštovani kliru i laici CPC Vaše blaženstvo Arhiepiskope cetinjski i Mitropolit, dajem sebi za pravo da predložim da umjesto strukture crkvene opštine, Ustavom CPC bude definisana struktura parohije kao kanonski i liturgijski utemeljene instituciju na sljedeći način:

1.     Parohija stalna i Parohija misionarska

2.     a) Paroh

• Savjet parohije
• Uprava Savjeta parohije

1.     b) Ckveni odbor

• Predśednik ckvenog odbora
• Savjet ckvenog odbora
• Uprava Savjeta ckvenog odbora

Obrazloženje:

Već u Poslanicama svetog Ignatija Antiohijskog potpuno je jasno opisana struktura liturgijskog sabranja, u čijem se središtu, po svetom Ignatiju, nalazi Episkop, koga okružuju prezviteri, đakoni i narod (laici).

Od sredine trećeg vijeka postepeno se formiraju parohije kao liturgijska sabranja kojima načalstvuju prezviteri, da bi već od četvrtog vijeka prezviterima u potpunosti bilo priznato pravo da načalstvuju evharistijskim sabranjem. Ipak, zbog očuvanja jedinstva i čvrste veze između parohijskog liturgijskog sabranja i liturgijskog sabranja kojim predstoji Episkop kao onaj koji u ime čitave lokalne zajednice hrišćana (=Crkve) prinosi evharistijske darove, ova nova forma liturgijskog sabranja, sama po sebi, nije predstavljala eklisiološku nedosljednost. Dakle, činjenica je da je u istoriji Crkve parohija, po svojoj formi, nastala kao institucija s konkretnom strukturom. Međutim, budući da parohija ima liturgijsko utemeljenje, njen institucionalni karakter ne poništava niti marginalizuje njeno liturgijsko porijeklo nego, naprotiv, proizilazi iz ovog drugog.

Takođe smatram da se načelu Savjeta parohije i Uprave Savjeta parohije moraju se nalaziti prezviteri, a ne laici. To je neophodno prvenstveno zbog toga što prezviter pośeduje blagodatne darove za vršenje službe upravljanja u crkvi, a potom i zbog održavanja veze i kontinuiteta sa strukturom liturgijskog sabranja u parohiji.

Uloga prezvitera kao predstojatelja liturgijskog sabranja u parohiji ni u kom slučaju ne smije biti zanemarena, već joj treba dati optimlnu ulogu definisanu kanonskim predanjem. Normama novog Ustava CPC mora biti posvećena dovoljna pažnja temeljnim aspektima crkvenog života u parohiji. Ovđe prije svega mislim na učestvovanje članova Savjeta parohije i Uprave Savjeta parohije u liturgijskom sabranju i u svetotajinskom životu Crkve.

Ako se ovim aspektima crkvenog života pripiše sekundarni značaj (ili ako se uopšte ne pomenu) u dokumentu poput Ustava, nego se u praksi, u parohiji, primijeni takvo sekundarno vrednovanje istih, kao u dosadašnjim slučajevima crkvenih opština u CPC, neminovna je pojava nedosljednosti, Crkva se pri tome svodi na instituciju poput nevladinih udruženja i/ili partijskih ćelija.

Prijedlog 3: Forniranje Srednje bogoslovske škole „Crnogorski Mitropolit Antonije – Obnovitelj“ internatskog tipa

Proces stvaranja svješteničkog kadra je dug, zahtjevan i odgovoran proces. Posebna problematika kad je ovaj segment u pitanju vezana je za CPC. Ozbiljnom i nepristrasnom analizom ove problematike lako se dolazi do zaključka da su najveći doprinos ovoj problematici dali upravo oni koji su prvi trebali da prepoznaju sopstveni interes u ovoj priči, a to su CPC i država Crna Gora.

Jedan od ključnih zadataka CPC odnosi se na definisanje sistema duhovnog obrazovanja. Taj sistem duhovnog obrazovanja u sklopu CPC morao bi biti kompatibilan sa sekularnim obrazovnim sistemom Crne Gore, kao i s međunarodnim sistemom teološkog obrazovanja. Shodno navedenom, u ime Patriotskog pokreta otpora „Lovćenske straže 1990“, 18. 1. 2024. pokrenuo sam inicijativu Svetom arhijerejskom sinodu CPC za osnivanje Srednje bogoslovske škole „Mitropolit Antonije Abramović – Obnovitelj“ internatskog tipa, predlažući sljedeće aktivnosti:

1.     Da se donese Odluka u pisanoj formi Svetog arhijerejskog sinoda, o pokretanju postupka obnove Cetinjske bogoslovije čiji je kontinuitet s prekidima trajao od 1863. godine do 1915. godine, s nazivom Srednja bogoslovska škola „Crnogorski mitropolit Antonije – Obnovitelj“ (dalje u tekstu Bogoslovija), koja bi bila internatskog tipa.

2.     Da se donese Odluka u pisaoj formi Svetog arhijerejskog sinoda o donošenju sljedećih normativnih akata: Izmjene i dopune Ustava Crnogorske pravoslavne crkve, Uredbe o Bogosloviji, Nastavni plan za Bogosloviju, Pravilnik o vladanju, ponašanju i životu učenika u internatu.

3.     Da se donese Odluka u pisaoj formi o podnošenju zahtjeva nadležnom organu lokalne uprave Prijestonice Cetinje za dodjelu placa u trajno vlasništvo CPC za izgradnju Bogoslovije internatskog tipa.

4.     Da se nadležnom organu lokalne uprave Prijestonice Cetinje podnese zahtjev za dodjelu placa u trajno vlasništvo Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi za izgradnju Bogoslovije internatskog tipa.

5.     Da se donese Odluka u pisaoj formi o pokretanju postupka kod nadležnog državnog organa sa ciljem registracije i licenciranja Bogoslovije internatskog tipa.

6.     Da se donese Odluka u pisanoj formi o formiraju dvije ekspertske radne grupe koje bi brojale 3–5 članova sa zadatkom da se realizuju prethodno navedene aktivnosti.

7.     Da aktivnostima ove dvije radne grupe koordinira Arhiepiskop cetinjski i Mitropolit crnogorski.

8.     a) Patriotski pokret otpora „Lovćenske straže 1990“ je 31. 1. 2024. dostavio Svetom arhijerejskom sinodu i Arhiepiskopu cetinjskom i Mitropolit crnogorskom na razmatranje nacrt uredbe Srednje bogoslovska škole „Crnogorski mitropolit Antonije – Obnovitelj“, dok smo u izradi Nastavnog plana za Bogosloviju i Pravilnika o vladanju, ponašanju i životu učenika u internatu.

4.     Promjena naziva Crnogorske pravoslavne crkve

Dana 10. 5. 2023. u svojstvu koordinatora Patriotskog pokreta otpora „Lovćenske straže 1990“ obratio sam se Njegovom blaženstvu Arhiepiskopu cetinjskom i Mitropolitu crnogorskom, kao i Svetom sinodu CPC ponudivši na razmatranje inicijativu o promjeni naziva CPC u novi Cetinjska mitropolija istočno pravoslavna, katoličanska i apostolska crkvu u Crnoj Gori.

Prilikom definisanja prijedloga vodio sam računa o logici, opšteprihvaćenom pravoslavnom crkvenom zakonodavstvu, nomokanonima i eklisiologiji Pravoslavne crkve. U viševjekovnom postojanju CPC ona je u par navrata mijenjala naziv: Zetska mitropolija, Crnogorska mitropolija, Cetinjska mitropolija, Pravoslavna crkva u Crnoj Gori i Crnogorska crkva.

Obrazloženje:

Obično se u kolokvijalnom govoru koristi termin Crnogorska crkva, Ukrajinska crkva, Srpska crkva, Ruska crkva…itd., što je shodno crkvenom pravu, nomokanonima i eklisiologiji Pravoslavne crkve u najmanju ruku problematično iz sljedećih razloga:

– Crkva je Hristova. Jedina, sveta, saborna (katoličanska) i apostolska Crkva pravoslavna, koja svojim prisustvom i apostolskim radom svjedoči o Jevanđelju svima narodima, ispunjavajući time Hristovu zapovijest: „Idite i naučite sve narode, krsteći ih u ime Oca i Sina i Svetoga Duha…“

– Jedna vjera, jedna crkva Hristova aktuelizuje se u različitim narodima i državama i uvijek je to jedna jedinstvena crkva Hristova. Crkva Hristova je misionarska po svojoj prirodi. Kad bi prestala biti misionarska, ona bi prestala biti Crkva; bila bi samo po imenu živa, a u stvari bi bila mrtva (Otkrivenje Jovanovo, glava 3, stih 1).

Prizivanje i poslanje Crkve je da stalno poziva na pokajanje sve one ljude i narode koji su već primili Hristovu vjeru da bi bili so zemlji i svjetlost svijetu. To je njena unutrašnja misija, koja ne smije nikad prestati. Jer po riječima samoga Hrista, ako so obljutavi, čime će se zemlja, tj. ljudi – osoliti? Hristos poziva sve hrišćane svih vremena: Tako da zasija svjetlost vaša pred ljudima, da bi viđeli vaša dobra djela i proslavili Oca vašega koji je na nebesima (Evanđelje po Mateju, glava 5, stih 16).

Ostvarujući tu svoju unutarnju misiju, Crkva polaže sigurno temelje i svojoj spoljašnjoj misiji, bez koje je Crkva takođe nezamisliva. Tu svoju spoljašnju misiju Crkva ostvaruje danas svojim blagodatnim prisustvom u svijetu, svojom dijasporom i svojom propovjedničkom djelatnošću među svima narodima, koje još uvijek nije prosvijetlila svjetlost Hristovog Jevanđelja.

Crkva se oduvijek određivala geografskim granicama (crkva u Korintu, crkva u Rimu itd.) i taj princip zapisan je u njenim kanonima. Nikad se nije određivala jezikom, kulturom, nacijom i sl. To geografsko određenje (ili princip teritorijalnosti) jeste spoljašnje (tj. ono nam ne govori što crkva jeste, nego samo đe je možemo naći). Isto, primjera radi, važi i za određivanje primata: crkva u Rimu je imala primat zato što je Rim bio prijestonica (i otuda politički najvažniji grad) carstva. Da je neki drugi grad bio prijestonica, onda bi crkva koja obitava u tom gradu imala primat nad drugim crkvama. Isto tako, crkva Konstantinopolja je bila druga po redu, zato što se taj grad smatrao novim (tj. drugi) Rimom. Ni u jednom od ta dva slučaja nema ni traga teološkim razlozima. U obzir su uzeti jedino spoljašnji, neteološki razlozi, što znači da su te stvari (granice crkve, primat itd.) smatrane manje važnim za hrišćanski identitet.

Svaka nacija ima pravo i mogućnost da uđe u crkvu s mogućnošću da u njoj sačuva svoj nacionalni identitet, ali nijedna nema pravo da ima „svoju“ ekskluzivnu „nacionalnu crkvu“, koja bi „nacionalizovala Hrista“, učvršćivala nacionalni egoizam i obogotvoravala samu naciju.

 Nadalje:

Naziv istočno pravoslavna crkva je prije svrga zbog same percepcije riječi katolikos, kod većine njenih vjernika (s izuzetkom Grka koji tu riječ uvijek koriste, jer je njihova).

Pojam pravoslavna odnosi se na ispravnost teološke postavke i principijelnosti stavova dogovorenih na vaseljenskim saborima u prvim vjekovima hrišćanstva.

Pojam katoličnost (grč. καθολικότητα της Εκκλησίας „univerzalnost, sabornost Crkve“) predstavlja jedno od četiri obilježja Crkve („jedna, sveta, saborna i apostolska Crkva“) i odnosi se na suštinu Crkve kao takve. Opšti pojam Katoličanska crkva odnosi se na univerzalnu, odnosno vaseljensku Pravoslavnu crkvu.

Osim prethodno navedenog, Crkva ima katoličanski karakter, u smislu univezalnosti, budući da je „poslata“ da objavljuje Javanđelje Hristovo „do kraja zemlje“ (Djela 1,8). Katoličnost ukazuje na „ekumensko“ („vaseljensko“) poslanje i misionarsku dinamičnost Crkve, koja teži da obuhvati sva mjesta, sve narode i sve kulture. Crkva je katoličanska i u odnosu na istoriju Spasenja budući da čuva kontinuitet s njenim apostolskim porijeklom, manifestovanim na dan Pedesetice (praznik koji predstavlja rođendan hrišćanske Crkve, praznuje se 50. dana nakon Vaskrsa. U hrišćanskoj Crkvi na Pedesetnicu svetkuje se spomen na Silazak Svetog Duha na Apostole). Ona je katoličanska i u smislu osveštanja u istoriji Carstva Božijeg, zajednice koja najavljuje eshatološku zajednicu.

Opšti pojam Katoličaska crkva, koji se odnosi na univerzalnu, odnosno vaseljensku Pravoslavnu crkvu, ne treba miješati s pojmom Katolička crkva, koji se odnosi na posebnu hrišćanku denominaciju – Rimokatoličku crkvu.

Međutim, kao i u Rimokatoličkoj crkvi, i u Pravoslavnoj katoličanskoj crkvi apsolutno sve ima neku simboliku i značenje. Sve. Svaki pokret sveštenika prilikom obreda, položaj svakog objekta u hramu, način na koji se krstimo, sve što se nalazi na ikonama i tako dalje.

U Simbolu vjere piše da „vjerujem… u jednu, svetu, sabornu i apostolsku Crkvu“, u grčkoj verziji Is Mían, Agían, Katholikínke Apostolikín Ekklisían, u latinskoj verziji Et unam, sanctam, cathólicam et apostólicam Ecclésiam. Zbog toga se glavna crkva u eparhiji kod nas pravoslavaca naziva saborna crkva, a na Zapadu katedrala, što znači isto, jer dolazi od iste pomenute riječi.

Podśećanje: U članu 1 „Ustava Svetoga Sinoda u Knjaževini Crnoj Gori“ iz 1903. normirano je Avtokefalna pravoslavna Mitropolija u Knjaževini Crnoj Gori, kao član jedne svete katoličanske i apostolske crkve, kojoj je pastirenačelnik i glava Gospod i Bog naš Isus Hristos, čuva i održava jedinstvo u dogmatima i kanoničkim ustanovama sa svima drugima pravoslavnima avtokefalnim crkvama, i ovo će jedinstvo ona čuvati i održavati do vijeka.

U „Ustavu za Knjaževinu Crnu Goru“ 1905. godine u članu 40 normirano je sljedeće: „Državna vjera je u Crnoj Gori istočno pravoslavna. Crnogorska je crkva autokefalna. Ona ne zavisi ni od koje strane Crkve, ali održava jedinstvo u dogmama s istočno pravoslavnom Vaseljenskom crkvom. Sve ostale priznate vjeroispovijesti slobodne su u Crnoj Gori.“

Cetinjska mitropolija (grč. Metropolis<mētēr: majka, polis: grad) istorijska je viševjekovna vjerska institucija autokefalne CPC čija se teritorijalna organizacija i administrativna jurisdikcija kad je pravoslavna vjera u pitanju, odvijala i odvija u okvirima administrativnih granica Crne Gore, pod upravom Arhiepiskopa cetinjskog i Mitropolita crnogorskog čije je śedište na Cetinju.

Sve i da se hoće, dokumentima poput Ustava, iz objektivnih razloga ne može se u potpunosti definisati cjelokupna Tajna Crkve kao bogočovječanskog organizma u svijetu, niti će se to moći ostvariti, koliko god da se bude dosljedno crkvenom pravu, kanonskom predanju i eklisiologiji Pravoslavne crkve. Međutim, ta činjenica ne može poslužiti kao opravdanje određenom broju manipulatora u njihovom pokušaju da očigledne kanonske i eklisiološke dosljednosti i/ili nedosljednosti i viševjekovnu tradiciju CPC po slobodnom nahođenju normiraju ili izostave iz Ustava po principu „švedskog stola“.

S poštovanjem,
U ime Patriotskog pokreta otpora „Lovćenske straže 1990“
inž. Zoran Marka Rašović
Ulica Kralja Nikole 128, Podgorica
mob. tel. 067/ 353 291
e-mail: nvu.lovcenskestraze1990@gmail.com
Podgorica, 7. 3. 2024.

“Postojaće Crna Gora dok je Lovćena nad nama,dok je mora kod Bara i Kotora, dok je sunca i dok je Grahovca!“