CEMI: Angažman SPC otvara i pitanje finansiranja kampanje, ASK da to preispita
Izborna kampanja za predstojeće izbore sprovodi se u
neizvjesnim i neredovnim okolnostima i uslovima, kako usljed neusklađenih
zakonskih odredbi koje uređuju pitanje početka i dužine trajanja izborne
kampanje, tako i usljed nepostojanja institucionalnih pravila i smjernica za
sprovođenje izborne kampanje u COVID-19 uslovima.
To je ocijenjeno u privremenom izvještaju Centra za
monitoring i istraživanje (CeMI) „Građansko nadgledanje izbora Parlamentarni i
lokalni izbori Crna Gora 2020“.
U Izvještaju se navodi da je Državna izborna komisija
(DIK) uglavnom poštovala predviđene zakonske rokove za sprovođenje izbornih
radnji, ali da nije pokazala dovoljan stepen odgovornosti pri usvajanju
sveobuhvatnih i jasnih preporuka za zdravstveno bezbjedno održavanje izbora.
„Usvajanje propisa i dokumenata koja je Ustavni sud
ukinuo kao neustavna, indikator je nedovoljne stručnosti članova DIK, ali i
političke neodgovornosti jer su, po riječima njihovog portparola, svjesno
usvajali neustavne propise. Ukidanje pojedinih odredbi Tehničkih preporuka
dovelo je do odlaganja određenih radnji koje je Komisija planirala da
sprovede“, navodi se u CeMI-jevom izvještaju.
Ocjenjuje se da DIK ni u ovom izbornom procesu nije
obezbijedila potpunu transparentnost svog rada, jer nije obezbijeđeno prisustvo
medija na sjednicama, kao ni “live” prenos sjednica putem interneta, što je
praksa mnogih država u svijetu.
„Dio Državne izborne komisije koji treba posebno
pohvaliti je stručna služba DIK-a, koja je pokazala visok nivo profesionalnosti
i otvorenosti za saradnju sa nevladinim organizacijama“, dodaje se u
izvještaju.
Navodi se da su Opštinske izborne komisije (OIK)
uglavnom sprovodile svoje radnje u skladu sa zakonom.
„Iako je bilo određenih nedoumica prilikom određivanja
članova biračkih odbora, odluke OIK-a su bile u skladu sa zakonom, što
potvrđuje i činjenica da je svih pet prigovora na njihov rad, koji su podnijeti
Državnoj izbornoj komisiji, kao i jedna žalba Ustavnom sudu, odbijeno“,
ocijenjeno je iz CeMI-ja.
Formirano je 1.217 biračkih odbora (BO) čiji članovi
treba da budu obučeni o sprovođenju izbora.
„Obuka biračkih odbora kasni zbog pomenutog ukidanja
pojedinih odredbi Tehničkih preporuka, što može predstavljati problem, posebno
u slučaju predsjednika biračkih odbora koji prvi put obavljaju tu funkciju, i
to u složenim okolnostima uzrokovanim COVID-19 okolnostima“, navodi se u
izvještaju.
Birački spisak broji 540.026 birača, što je, kako se
pojašnjava u izvještaju, za 7.427 više nego na predsjedničkim izborima 2018.
godine, dok je ukupan broj biračkih mjesta povećan za četiri i iznosi 1.217 BM.
„Ministarstvo unutrašnjih poslova (MUP) je pokazalo
visok nivo spremnosti da sarađuje sa predstavnicima civilnog sektora
formiranjem Ekspertskog tima za praćenje ažurnosti i tačnosti biračkog spiska.
MUP je omogućio da građani mogu neposredno provjeriti da li su u biračkom
spisku ali i dobiti odgovore na svoja pitanja“, smatraju u CeMI-ju.
U toj organizaciji ocijenjuju da je mogućnost
zloupotrebe potpisa građana tokom prikupljanja potpisa od strane izbornih lista
ostala velika, „kao i u prethodnim izbornim procesima usljed nepostojanja
procedura sprečavanja“.
„Nadležne opštinske izborne komisije nijesu ukazale na
neophodnost izmjene izborne liste zbog nepoštovanja rodnih kvota kod dvije
izborne liste za lokalne izbore u Andrijevici i Budvi, čime je prekršen Zakon.
Nepoštovanjem odredbi zakona o manje zastupljenom polu, obesmišljava se namjera
zakonodavca prilikom usvajanja ovog rješenja, a to je podsticanje žena na veću
političku participaciju“, navodi se u izvještaju.
U izvještaju su ukazali da zabrinjava sveprisutnost
„funkcionerske kampanje“, odnosno visok stepen prisutnosti javnih funkcionera u
periodu predizborne kampanje kroz promociju i otvaranje različitih objekata i
infrastrukturnih projekata, kako predsjednika Crne Gore, predsjednika i većine
članova Vlade Crne Gore, tako i funkcionera lokalnih samouprava.
„CeMI upozorava da se na ovaj način direktno krši član
50a Zakona o izboru odbornika i poslanika i ugrožava princip jednakosti svih
učesnika izbornog procesa, da se kreira jasna institucionalna prednost
vladajuće koalicije, ali i da propisane prekršajne kazne za navedena kršenja
nijesu dovoljne i ne mogu biti odvraćajuće“, kaže se u izvještaju.
Ocjenjuje se da je dosadašnja izborna kampanja,
dominantno uslovljena pravilima Nacionalnog koordinacionog tijela za zarazne
bolesti (NKT) u odnosu na epidemiološku situaciju, nižeg intenziteta u odnosu
na ranije izborne cikluse, bez značajnog broja javnih skupova.
„Kampanja se u najvećem dijelu, posebno tokom jula,
odvijala u online prostoru, sa akcentom na Youtube kanal i socijalne mreže, dok
se u kasnijem periodu kampanja intezivirala, te su politički subjekti koristili
gotovo sve tehnike promovisanja svojih predizbornih programa: audio-vizuelni
marketing, bilborde, dijeljenje propagandnog materijala, kontakt sa biračima na
terenu i kroz vrata do vrata kampanju“, navodi se u izvještaju.
Kako kampanja odmiče, kako smatraju u CeMI-ju, sve
više su uočljivi elementi negativne kampanje.
„U drugom dijelu kampanje Srpska pravoslavna crkva
(SPC) i pored početne najave da se neće miješati u predizbornu kampanju,
postala je njen aktivni sudionik, pravdajući takav odnos potrebom da se bori za
ukidanje Zakona o slobodi vjeroispovjesti. Angažmanom SPC obnovljene su
protesne litije, i pored toga što se protivpravno organizuju. Angažman SPC u
kampanji otvara i pitanje finansiranja kampanje, gdje je zabranjeno
finansiranje od strane vjerskih zajednica. Ovo prilično osjetljivo pitanje
treba da bude predmet djelovanja ASK-a“, ističe se u izvještaju.
U izvještaju se navodi da je posebne žiro račune za
finansiranje izborne kampanje otvorilo svih 11 političkih subjekata koji su
učesnici parlamentarnih izbora, što je, kako se ocijenjuje, napredak u odnosu
na prethodne parlamentarne izbore kada je bilo nekoliko subjekata koji nijesu
izvršili ovu obavezu.
„Agencija za sprječavanje korupcije je pokazala
spremnost da sarađuje sa nevladinim organizacijama kroz sastanke radne grupe za
praćenje finansiranja kampanje na nedjeljnom nivou“, kaže se u izvještaju.
U CeMI-ju ocijenjuju da bi, s obzirom na izmjene u
zakonu, a usljed posebnih okolnosti izazvane pandemijom COVID-19, Agencija za
sprječavanje korupcije (ASK) trebalo veću pažnju da posveti kontroli državnih
organa, privrednih društava u kojima je država osnivač i/ili većinski ili
djelimični vlasnik i kontroli u oblasti transparentnosti socijalnih davanja.
„Najbolji primjer nedovoljno kvalitetne kontrole
Agencije su neke manje opštine (Andrijevica, Plužine), koje su izdvajale
najviše za jednokratnu novčanu pomoć iz budžetske rezerve“, dodaje se u
izvještaju.
Ističe se da Skupština Crne Gore nije obrazovala Odbor
za praćenje primjene Zakona o izboru odbornika i poslanika u dijelu koji se
odnosi na medije „što joj je bila zakonska obaveza“.
„Primjetno je odsustvo većeg broja tradicionalnih
debata u ključnim talk-show emisijama, kako kod javnih emitera, tako i kod
većine privatnih medija, a idejno rješenje za scenografiju RTCG, koje je u
svojoj osnovi gotovo identično predizbornom riješenju vladajuće Demokratske
partije socijaliste (DPS) može biti obmanjujuće za birače i podpada pod
prikriveno medijsko predstavljanje, koje je suprotno članu 8 pravilnika AEM-a.
Ovo je bio i razlog brojnih reakcija predstavnika ostalih izbornih lista i
optužbi na pristrasnost RTCG-a u izvještavanju, a koje su dodatno produbljene
zabranjivanjem političkog spota listi “Crno na bijelo” zbog korišćenja
holograma predsjednika države“, navodi se u izvještaju.
Ocjenjuje se da su, imajući u vidu situaciju sa
koronavirusom u Crnoj Gori, društvene mreže imale važnu ulogu tokom kampanje.
„Registrovana je velika aktivnost političkih partija,
koja je u porastu od kraja juna, odnosno od kada su zvanično raspisani izbori.
U predizbornom periodu na društvenim mrežama dominantno se ističu DCG, DF,
Prava CG, SNP, DPS, URA, SD, SPD, dok su manjinske partije bile nešto slabije
aktivne“, precizira se u izvještaju.
Navodi se da je u predizbornom periodu na Facebook
platformi najaktivniji medij, odnosno najviše sadržaja kreirao i podijelio FOS
Media, a potom slijede Portal Analitika, Portal Standard, Portal Antena M,
Informativni portal IN4S, Kolektiv.me, Vijesti, te RTCG Portal, „a pored velike
aktivnosti političkih partija i političara na društvenim mrežama, tokom
izbornih kampanja pribjeglo se i korišćenju raznih stranica, grupa i mim
profila u cilju širenja svojih poruka među biračima“.
„Učešće žena na izbornim listama je nešto veće nego
2016. godine, ali se u najvećem procentu (blizu 40%) žene i dalje raspoređuju
na svako četvrto mjesto na izbornoj listi, što je zakonski minimum. Sa druge
strane, na lokalnom nivou uočene su nepravilnosti u sferi participacije manje
zastupljenog pola, tokom potvrđivanja dvije izborne liste“, kaže se u
saopštenju.
Navodi se da na izbornim listama „Za budućnost
Andrijevice – SNP – NSD“ i „Nova Budva – Ilija Gigović“ nije ispoštovana
zakonska odredba da na izbornoj listi među svaka četiri kandidata/kinje prema
redosljedu na listi mora biti najmanje po jedan kandidat/kinja, pripadnik/ca
manje zastupljenog pola, što je direktno kršenje Zakona o izboru odbornika i
poslanika.
0 Komentara