Teza da su Pljevlja 1912. i 1918. godine oslobođena 27. oktobra predstavlja istorijsku fikciju i bestidnu izmišljotinu u funkciji istorijskog revizionizma i urušavanja antifašističkih tradicija ovog grada, kaže za Pobjedu istoričar Adnan Prekić.

Inicijativa lokalnog odbora Nove srpske demokratije (NSD) o izmjeni Statuta opštine kojom bi se Dan opštine Pljevlja, koji se obilježava 20. novembra, ubuduće obilježavao 27. oktobra na dan Svete Petke, za istoričara i profesora na Univerzitetu Crne Gore Adnana Prekića, predstavlja klasičan primjer istorijskog revizionizma i potiranja antifašističkih tradicija. U razgovoru za Pobjedu, profesor Prekić objašnjava da je teza o navodnom oslobođenju Pljevalja 27. oktobra 1912. godine i 27. oktobra 1918. godine istorijska fikcija i bestidna izmišljotina, koja nema nikakve veze sa istorijskim činjenicama.

- Jedino oslobođenje Pljevalja u 20. vijeku bilo je u novembru 1944. godine kada su pripadnici Treće proleterske brigade razbili njemačke i četničke formacije i 20. novembra oslobodile Pljevlja. Bilo je to treće i posljednje oslobođenje Pljevalja tokom Drugog svjetskog rata - ističe naš sagovornik.

Obmane

Prekić navodi da postoji obilje istorijskih izvora koji ukazuju na providni pokušaj istorijskog revizionizma i uspostavljanja navodne analogije sa vjerskim praznikom (Sveta Petka 27. oktobar). Ističe da su borbe za oslobođenje Pljevalja u 20. vijeku vođene samo tokom Drugog svjetskog rata, kada su snage Treće proleterske brigade tri puta oslobađale Pljevlja u borbama sa njemačkim i četničkim snagama.

- Teze o navodnom oslobođenju od osmanske vlasti 27. oktobra 1912. godine i od Austrougarske 27. oktobra 1918. godine nemaju nikakvo utemeljenje u istorijskim činjenicima, a posebno je problematična tvrdnja da su Pljevlja 1912. i 1918. oslobođena od strane ,,srpske vojske“. U oba slučaja, nije bilo nikakvih vojnih akcija niti sukoba jer su osmanske snage 1912. godine i austrougarske 1918. godine mnogo ranije napustile prostor Pljevalja - objašnjava Prekić.

Bez borbe

Ističe da je crnogorska vojska pod komandom majora Mašana Božovića, 28. oktobra 1912. godine (15. oktobra po Julijanskom kalendaru) u osam sati ujutru bez borbe ušla u Pljevlja, nakon što su se osmanske trupe nekoliko dana ranije povukle u pravcu Metaljke.

- To potvrđuje vojni istoričar Mitar Đurišić, autor naučne monografije ,,Prvi balkanski rat 1912-1913: operacije crnogorske vojske“ (Beograd, 1960), koji lijepo kaže: ,,Neprijateljske snage su blagovremeno povukle preko Metaljke na austrougarsku teritoriju (Bosnu), tako da su Pljevlja zauzeta bez borbe“. Na koji način i kojom logikom su autori inicijative došli do podatka da su Pljevlja oslobođena 27. oktobra ostaje nepoznato. U Državnom arhivu Crne Gore, kao i u listu Glas Crnogorca na više mjesta se govori o 15. oktobru po julijanskom, odnosno 28. oktobru po gregorijanskom kalendaru, a tu tezu potvrđuju i izvještaji srpske vojne komande iz oktobra 1912. godine. Još komičniji je pokušaj da se 27. oktobar 1918. godine projektuje kao dan oslobođenja Pljevalja od austrougarske vlasti. Okupacione trupe Austrougarske već početkom oktobra su počele da napuštaju pozicije u okolini Pljevalja i da se postepeno povlače prema Boki, odakle je evakuisan najveći broj njihovih snaga iz Crne Gore. Taj prostor su iskoristile crnogorske komitske čete koje su tokom oktobra 1918. godine oslobodile kompletan prostor Crne Gore. O tome ilustrativno svjedoči jedan od prvaka bjelaškog pokreta Jovan Ćetković, koji u svojoj knjizi ,,Ujedinitelji Crne Gore i Srbije“ navodi sljedeće: "Crnogorski nalet bio je toliko silovit da srbijanskim vojnicima nije trebalo nigdje fišeka ispaliti, čisteći ovu od okupatora, jer su to Crnogorci sami učinili". Konkretno, na širem prostoru Pljevalja, nakon povlačenja austrougarskih snaga, iz pravca Šahovića došlo je do upada komitskih snaga, koje je predvodio Milija Rakočević iz Donje Morače. Njima se u Pljevljima pridružila grupa durmitorskih komita na čelu sa Petrom Dakićem, koji su u narednim danima izvršili niz otimačina i pljački lokalnog stanovništva. Prostor Pljevalja za Srpsku vojnu komandu nije bio interesantan, jer je njihov pravac djelovanja bio usmjeren na Sjenicu, Novu Varoš i Priboj. O tome svjedoče i dnevni izvještaji Srpske vojne komande u kojima se Pljevlja prvi put spominju tek 1. novembra 1918. godine kada se Depešom br. 22344 komandantu Novopazarskog odreda naređuje ,,izviđanje u pravcu Pljevalja“, da bi jedan dio ovog odreda između 5. i 6. novembra krenuo prema Pljevljima, kako bi uspostavio red i zaustavio pljačku i nestabilnost - objašnjava Prekić.

Ističe da ni na jednom mjestu Srpska vojna komanda ne govori o akcijama u pravcu Pljevalja, niti o bilo kakvom oslobađanju ovog prostora.

- Vojničke aktivnosti srpske vojske na širem prostoru Pljevalja počinju tek u novembru 1918. godine, što znači da je nemoguće da su te snage bile u Pljevljima 27. oktobra 1918. godine. Iako u istoriografiji ne postoji relevantan izvor koji bi potvrdio vojne aktivnosti srpske vojske u okolini Pljevalja, krajem oktobra 1918. godine, u monografiji ,,Istorija Pljevalja“ objavljenoj 2009. godine na str. 298 navodi se podatak da je na Svetu Petku 27. oktobra 1918. ,,narod u Pljevljima sa oduševljenjem dočekao srpske trupe“. Ono što je problem sa ovom konstatacijom je činjenica da ova informacija nije potkrijepljena adekvatnim istorijskim izvorom već, vjerovali ili ne, zapisom književnice Milke Bajić-Poderigin, koja je 1918. godine imala 14 godina, i koja je o tim događajima pisala pedeset godina kasnije u romanu ,,Svitanje“. Koliko jedno književno djelo može biti relevantan istorijski izvor, prosudite sami - kaže Prekić.

Jednonacinalni narativ

Ističe da se, imajući ovo u vidu, postavlja logično pitanje: zašto bi neko ovako brutalno falsifikovao istorijske činjenice i pravio konstrukciju koja nema nikakvo utemeljenje u istorijskoj istini.

Za profesora Prekića nema dileme da se radi o klasičnom pokušaju istorijskog revizionizma, kojim lokalni odbor NSD pokušava rehabilitovati četnički pokret i njihovu kolaboraciju sa Italijanima i Njemcima, kao i niz vojničkih poraza, među kojima i onaj od 20. novembra 1944. godine kada su Pljevlja konačno oslobođena.

- Ovo je istovremeno i pokušaj urušavanja antifašističkih tradicija ovog prostora i uvođenja jednovjerskog i jednonacionalnog narativa o navodnom ,,srpskom oslobođenju“ - zaključuje naš sagovornik.  izvor: pobjeda