Škrinja

Sortie à la mer, à l'américaine

Mar 10, 2023 1 Komentara

(15 riječi)

Piše: Miodrag Vlahović 

“Moja majka je bila toliko frankofonski raspoložena da je bila rođena baš 14. jula”, često sam se (iz sasvim ozbiljnih razloga!) šalio sa francuskim diplomatama.

“Bila je profesor francuskog jezika, koji je učila, i poslije svršenih studija, u Lionu. Pa je bila i vrsna prevodilica. Kada je došao red na Crnu Goru u jugoslovenskom Udruženju stručnih i naučnih prevodilaca, ona je bila predsjednica … Ali, ja ne govorim francuski. Ne zbog moje majke, koja je uzaludno pokušavala da me zainteresuje i za taj jezik, već zbog Francuske. Pa ću vam se danas obratiti na engleskom …”

Francuski prijatelji se uvijek kurtoazno nasmiješe na te riječi (nećemo sada o tome što o tome/meni mogu iskreno da misle, dok slušaju takva “objašnjenja”), a ja, naravno, znam da je greška ne (na)učiti francuski.

Uostalom, stvar i nije više toliko ružna i dramatična: izvinila nam se Francuska, civilizovano i svečano, kroz orden Legije časti našem Princu, primjerenim riječima izvinjenja, na koje smo čekali nešto malo duže od devedeset godina.

Nismo, zaista, od prevelike sreće sa tom zemljom i njenim diplomatskim predstavnicima zaduženim za naš dio Evrope – i dok je postojala zajednička država sa Srbijom, ali i poslije obnove crnogorske nezavisnosti. 

Ima, naravno, i tu značajnih, pozitivnih i dobronamjernih izuzetaka. U novije doba – posljednjih dvadesetak godina, dakle – u tu grupu svakako spada g. Žil Perne (stariji brat ambasadora Iga Pernea, što je služio u Beogradu u vrijeme Državne zajednice) i, naravno, izuzetna ambasadorica Mariz Davije, koja je bila šefica Misije OEBS u našoj zemlji. Prije njih, u Podgorici je služio i Žonatan Lakot, sada već afirmisani francuski ambasador mlađe generacije. Njihova profesionalnost i korektnost neće biti zaboravljene.

Naravno – da ima potrebe i da je prilika – mogli bismo analizirati i sastav francuskih diplomata koje se u francuskom Ministarstvu vanjskih poslova (čuveni Quai d Orsay) bave Balkanom i njihove personalne veze sa jednom od zemalja regiona. (Da vam pomognemo – lako ćete pogoditi, iz prvog pokušaja – o kojoj se zemlji tu može raditi … “Volimo Francusku kao što je ona nas volela” … Pogodili ste!)

Zato nas je najnovija “situacija” sa ambasadorom Kristijanom Timonijeom (njegovo odbijanje da bude intervjuisan za Gradsku TV, zbog pitanja koja su se, u jednom dijelu, ticala njegovog diplomatskog angažmana dok je bio ambasador u Skoplju i izjava koje je – sasvim nesporno i neporecivo – tamo dao o Crnoj Gori), vratila, nažalost, u istorijsku kolotečinu “tradicionalnog” francuskog odnosa prema Crnoj Gori.

Na stranu objašnjenja i racionalizacije takvog mišljenja i stava, koji dolaze od samog Ambasadora (koje smo imali priliku da čujemo direktno, ali nismo ovlašteni da ih učinimo javnim) – takvi (ne)diplomatski postupci štete i jednoj i drugoj zemlji, a najviše samom g. Timonijeu.

Uz to, negativni odnos i začuđujuće neprimjerene ocjene o uređivačkoj politici (pa i o konkretnim i jasnim pitanjima koja su postavljena!) daju takvom postupku još jednu dimenziju, koja nadilazi pomenute “tradicionalizme” i loše obrasce starog francuskog stava prema crnogorskim nacionalnim/državnim interesima. A taj se odnos tiče političkih preferencija (pristrasnosti) francuske diplomatije.

Očigledno nema potrebe objašnjavati. Kao ni to da je ambasador Timonije mogao diplomatski (i elegantno) da izbjegne bilo kakve komentare.

To ne bi izmijenilo obostrane – odavno utvrđene i potvrđene – percepcije, ali bi pomoglo održanju formalne (i neophodne!) francuske “ekvi-distance” u odnosu na sve političke opcije, politike i stavove u našoj zemlji, pa i u okviru medijske zajednice, što bi jedan ambasador koji predstavlja veliku i značajnu Francusku, trebalo da ima.

Trebalo.

*****

Izlazak na more, dakle, na američki način.

Ukoliko vas je začudila izjava izvjesnog Zelenovića, srpskog političara iz (marginalne) partije “Zajedno”, koji je nedavno govorio o potrebi države Srbije da ima mornaricu, tj, izlaz na more (?!), pretpostavljamo da bi još veće čuđenje moglo da izazove interpretacija strateških (ili, bar, aktuelnih) namjera američke diplomatije koje se odnose na zemlje Zapadnog Balkana.

Koje, u tim nepotvrđenim i hipotetičkim interpretacijima, podrazumijevaju i – izlaz Srbije na more. Ili specijalni status koji bi Republika Srbija imala u Luci Bar. Ili nešto treće ili četvrto, sa istom osnovom i matricom: zaštititi, osigurati i promovisati interese države Srbije (kao, nesporno, najveće u regionu i kao zemlje čija je nacional-šovinistička politika dovela do poraza u četiri rata i, definitivno, do gubitka, tj. osamostaljenja Kosova), kako bi ona, kroz te “kompenzacije” i “zadovoljenja” postala kooperativni član međunarodne zajednice, odustala od svoje “istočne politike” (čitaj: od savezništva s Rusijom) i konačno se okrenula Zapadu.

Taj ambiciozni i optimistični plan se, sva je prilika, ostvaruje bez obzira na “kolateralne štete” i opasno narušavanje unutrašnje stabilnosti i održivosti Bosne i Hercegovine i Crne Gore.

Američki odnos prema Srbiji, oličen u Gabrielu Eskobaru, zamjeniku pomoćnika državnog sekretara, i u Kristoferu Hilu, ambasadoru u Beogradu – saglasni su mnogi analitičari koji prate Zapadni Balkan – karakteriše jasna preferencija u odnosu na Srbiju, odnosno srpskog predsjednika Vučića, koji je oličenje ove i ovakve Srbije, čijim su interesima podređene sve susjedne zemlje i njihove politike.

Američka diplomatija ide i dalje od toga, pa, bez obzira na insistiranje evropskih partnera, koji jasno i glasno promovišu Berlinski proces i evropsku perspektivu, i dalje zagovara “Otvoreni Balkan”.

U tom se kontekstu posebno ističe ambasador Hil, dok g. Eskobar, u posljednje vrijeme, rjeđe pominje Open Balkans. To ne smeta nekim bivšim američkim diplomatskim predstavnicima – kao što je, recimo, ambasador Mongomeri – da, bez uvijanja, lobiraju za Srbiju i da otvoreno govore da je evropska agenda prevaziđena i nerealistična. Niko ga sa američke strane (još) nije demantovao, uzgred budi rečeno. Što ne znači da hoće …

Takve inklinacije prema zvaničnom Beogradu su bile izražene i u kontekstu aktuelnih pregovora između Prištine i Beograda. Kosovski premijer Kurti je, sva je prilika, izbjegao zamku da bude optužen da je strana koja je blokirala pregovore i onemogućila potpisivanje Sporazuma.

Sada je Vučiću pomoć još i više potrebna. Ona neće izostati, ne samo sa američke strane. U tom naporu svi su manevri i promjene dozvoljene – pa čitamo i o tome kako će predsjednik vladajuće partije u Srbiji praviti novu stranku?!

Vučić je, dakle, miljenik i favorit, jer je Srbiji potreban uspjeh. A uspjeh se može ostvariti na drugim poljima i na drugim teritorijama, pošto se pretrpi neumitni “poraz” u vezi Kosova …

I tu se diplomatska igra i projekcija vraća na regionalni plan, na kojem treba pronaći kompenzacije za srpske lomove i gubitke.

Treba da se naviknemo i da prihvatimo, kažu neke interpretacije poruka iz SAD ambasade u Beogradu, “nove realnosti” i da prihvatimo da je Srbija cenralni problem, najvažniji partner i zemlja koja ima i koja će imati preferencijalni status. Evropske integracije su, ionako, passé, pa nove konfiguracije treba stvarati sa Srbijom kao osovinom Zapadnog Balkana.

Pošto Srbija ne želi u NATO – i za to se može naći “rješenje” – tvrde izvori iz Beograda, pa se neće bježati ni od ideje trojnog (vojnog) saveza između Crne Gore i Sjeverne Makedonije, kao NATO članica, i same Srbije, kojoj će to biti “ulaz na mala vrata” u bližu vojnu komunikaciju i saradnju sa zemljama Alijanse.

I tako će – da se vratimo na istorijsku temu srpskog izlaza na more – Crna Gora “pristati” na specijalne interese i posebni status Srbije u Luci Bar. Za to je potrebno da u Crnoj Gori ne budu na vlasti, bar ne kao dominantni činilac, one političke snage i ličnosti koje ne bi pristale na takvu vrstu kompromitacije i ugrožavanja državnih/nacionalnih interesa. 

Zato su potrebne i zato su tolerisane nove “partije centra”, nove “građanske” partije i novi (mladi!) političari, kojima je evropska i evro-atlantska orijentacija, ionako, čista verbalistika i isprazna poštapalica …

Sjetićemo se zajedno – i podsjetiti naše američke i zapadne prijatelje i saveznike – da je Crna Gora 2013. godine već imala jednu vrlo lukrativnu ponudu za “specijalni status” i “tehničku upotrebu” Luke Bar.

Naše odbijanje da prihvatimo tu rusku ponudu imalo je bar dvije direktne posljedice. Prva, vrlo opasna i negativna, je bila pokušaj državnog udara 2016. godine, čiji kraci sežu sve do Kremlja. Druga, vrlo pozitivna i istorijska u svom značenju i dometima, je bila ulazak Crne Gore u NATO, godinu dana poslije toga.

Na kraju – da ne zaboravimo – bilo bi najlakše i, moguće, najelegantnije, ignorisati pomenute interpretacije, namjere i najave koje se pripisuju uvaženom ambasadoru Hilu i sve prebaciti na teren teorija zavjere i pretjerivanja “zabrinutih crnogorskih nacionalista”.

Ali, za razliku od našeg francuskog prijatelja, ambasadora Timonijea, mi nemamo taj luksuz i slobodu da ignorišemo sve pomenute i mnoge nepomenute zabrinjavajuće procese, izjave i trendove, niti da se pretvaramo kako oni ne postoje i kako su “nemogući”.

Crna Gora nije obnovila svoju državnost i suverenitet da bi postala funkcija i ispostava onih zemalja – političkih interesa i političkih kultura – koje dovode u pitanje njen opstanak i njenu budućnost.

Naši prijatelji će to shvatiti, sigurni smo. Posebno oni koji, kao što znamo, “dijele našu ljubav prema slobodi”!   gradski.me