Škrinja

Dr Goran Sekulović

VRIJEDNOST NACIONALNOG I SOCIJALNOG IDENTITETA CRNOGORSKOG ANTIFAŠIZMA (X)

Jan 26, 2023 4 Komentara

(15 riječi)

Lenjin je često podvlačio da se komunizam ne ukorijenjuje pomoću nasilja i pritiska, da partija proleterijata mora biti uvijek i bezuslovno protiv svakog pokušaja da se nasiljem i nepravdom utiče spolja na samoopredjeljenje. Zajedno sa Engelsom, Lenjin podvlači jedan bezuslovni internacionalistički princip – princip da nametati usrećenje proleterijatu znači potkopavati pobjedu proleterijata.

Koliko i danas aktuelno zvuče Lenjinove riječi od prije više od jednog vijeka kada je upozoravao: „Zaključke do kojih je došao Marks o državi, posmatrajući poslednju veliku revoluciju, koju je Marks doživio, zaboravili su baš onda, kada je kucnuo čas slijedećih velikih revolucija proleterijata.“[1]

Analogno ovom stavu Lenjina možemo izreći i sljedeće: zaključci i stavovi do kojih je došao Lenjin o proleterskom internacionalizmu, o državi, o diktaturi proleterijata (kojoj je – iako je danas anahrona i prevaziđena kategorija, ipak u Lenjinovo doba imala i teorijsku i praktičnu težinu – u Lenjinovoj verziji i načinu mišljenja prilaženo kao dijalektičkoj kategoriji, u kojoj postoji dvojstvo i unutrašnja protivurječnost i koja je diktatura u odnosu na zbačene klase i eksploatatore, ali i novi tip sovjetske demokratije, demokratije za mnoge dotad ugnjetene i ponižene), zatim stavovi o kolektivnom radu i odgovornosti (Lenjin je objašnjavao da kolektivno rukovođenje ne isključuje, nego podrazumijeva strogu ličnu odgovornost za preuzete obaveze), i zatim još mnogi drugi Lenjinovi stavovi, koji su bili od suštinskog i velikog potencijalnog emancipatorskog i uistinu demokratskog i pluralističkog značenja za teoriju i praksu socijalizma u svijetu i savremenom društvu, su kasnije bili, od staljinističkih snaga prije svega (poznati su vrlo rezervisani i zebnjom, gotovo i proroštvom, prožeti Lenjinovi u suštini jasno negativni stavovi i mišljenja, iskazani pred smrt u pismima organima partije, u vezi Staljinove ličnosti u svijetlu tada mogućeg njegovog nasljeđivanja Lenjina na čelo sovjetske partije i države), zaboravljeni, napušteni, grubo falsifikovani, i nedijalektički, mehanički primijenjeni na stvarnost. Lenjinu se upravo od staljinističkih, nekadašnjih višedecenijski okoštalih dogmatskih komunističko-socijalističkih snaga prebacivalo isto ono što se prebacivalo i sporilo i jugoslovenskoj socijalističkoj teoriji i praksi: da je svojim učenjem o državi i samoupravljanju, prešla na revizionističke i anarhističke pozicije, Lenjin je svojim kritičarima jezgrovito odgovorio: „Oportunisti mogu i Engelsa smatrati za anarhistu, jer se zalaže za odumiranje države.“[2]

Završimo ovaj tematski dio sljedećim riječima Veljka Vlahovića, crnogorskog revolucionara i mislioca čija se ličnost i čije se djelo mogu uzeti kao paradigma svih identitetskih vrijednosti crnogorskog antifašizma – naime, kao spoja i sinteze svih aspekata ljubavi prema crnogorskoj domovini i otadžbini, dakle, i u nacionalnom, i u socijalnom, i u građanskom njenom vrijednosnom ustrojstvu, te u njenoj najširoj povjesnici i poveznici sa svakom internacionalnom, kosmopolitskom solidarnošću i empatijom u istoriji, što je velika, možda i najveća civilizacijska i etička, svečovječanska, univerzalna i humanistička vrijednost autentičnog nasljeđa i baštine crnogorskog antifašizma, a istovremeno najveći mogući svakako ideal za svaki narod-naciju i svaku zemlju-društvo-državu na Planeti: „Lenjin je otvorio eru socijalističkih revolucija u kojoj se zbila i naša revolucija, koja je uz oktobarsku revoluciju, četvrt stoljeća kasnije, još jednom potvrdila Marksovu naučnu koncepciju socijalizma, ali je u isto vrijeme potvrdila i Lenjinovo teorijsko i revolucionarno djelo koje je bilo i ostalo naučna podloga jugoslovenskog puta u socijalizam.

Lenjinove revolucionarne ideje, koje su značile dalju razradu stavova osnivača naučnog socijalizma Marksa i Engelsa, bile su ona baklja koja je osvjetljavala i naš revolucionaran put, ali je i naša revolucija i naš put, u socijalizam označio istorijsku životnost i aktuelnost Lenjinovog djela i stvaranja uslova za dalje bogaćenje prakse i naučnih saznanja.“[3]

 

III. Odnos i kompatibilnost prvih začetaka revolucionarne, narodne, demokratske vlasti u Narodnooslobodilačkoj borbi i oružanoj revoluciji naroda i narodnosti Jugoslavije od 1941-45. g. i zvaničnog uvođenja samoupravljanja 1950. g.

 

Narodnooslobodilački partizanski pokret, borba većinskog progresivnog dijela jugoslovenskih naroda i narodnosti i oružana socijalistička revolucija pod vođstvom KPJ-e, je od samog svog početka počela da razvija praksu prave i najšire, u suštini, narodne samouprave, a postupno i cio sistem nove socijalističke demokratske samouprave.

Počeci, embrioni u političkom sistemu buduće socijalističke države, koja neće biti zasnovana na eksploataciji i narodnoj (društvenoj) nepravdi, su se javili vrlo rano, još u početku oružane borbe za nacionalno i socijalno oslobođenje, i bili su neposredni izraz osnovnih interesa i težnji radnih ljudi i svih većinskih, progresivnih djelova jugoslovenskih naroda i narodnosti, a naravno i crnogorskog naroda, tim prije kada se zna njegova sudbina koju je doživio 1918.g. – ostavši nasilno i tragično, uz ljudske i materijalne žrtve, bez nacionalnog i državnog imena i mnogih drugih identitetskih i civilizacijskih tekovina, kao što je, između ostalog, i ukinuće autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve – i kasnije za vrijeme trajanja Kraljevine SHS (Jugoslavije), kada je i nacionalno i socijalno bio sistematski ugnjetavan i diskriminisan. 

Kada smo na početku studije primijetili i pledirali povratak Crnogoraca i svih građana Crne Gore našim istorijskim i nacionalnim, državnim, i socijalnim, društvenim, korijenima i sidrištima i središtima duha i naše cjelokupne opstojnosti i bivstvovanja, prije svega imali smo u vidu povratak na naše ne male tradicijske i baštinske  opštecivilizacijske vrijednosti, koje su svakako postojale i postoje, iako nam se najčešće čini da nijesu ili ako jesu da je to skoro zanemarljivo ili pak ‘’arhaično’’ i ‘’prevaziđeno’’. No, nikako nije tako!

Crnogorski doprinos liberalnom, naprednom i demokratskom ustrojstvu svijeta oličen u Opštecrnogorskom zboru, veoma je dobro i plastično predočen od strane Milorada Minje Ražnatovića u sljedećem njegovom promišljanju: ''Predstavnička, odnosno parlamentarna demokratija, koju danas baštini najveći broj država u svijetu - čije je početke, na neki način, „ispisala“ britanska Magna Carta Libertatum iz 1215. godine; nadogradile grupe istomišljenika okupljene oko zajedničkih ideja, u svrhu vršenja uticaja na državu, radi nametanja svojih stavova vezanih za državno uređenje i organizaciju države, koje se javljaju u XVII vijeku, takođe u Engleskoj, pojavljujući se u „liku“ torijevaca i vigovaca (iz prvih u XIX vijeku nastaje Konzervativna, a iz drugih Liberalna stranka, kojima se u XX vijeku pridružuje Laburistička stranka); temelje udario francuski republikanizam iznjedren iz Francuske revolucije 1789. godine – iz koje su iznikle i republikanske stranke žirondinci i jakobinci, šireći  Evropom i svijetom nove standarde demokratije, ljdskih prava i sloboda, čiji je, bez ustezanja se može reći, sinonim, najznačajniji predstavnik francuskog prosvjetiteljstva Volter (iako nije bio pristalica republikanizma), i njegove genijalne riječi upućene svojem političkom protivniku, koje su principe opšte ljudskih sloboda i jednakosti, posmatrane kroz prizmu političke ravnopravnosti, izdigli na pijedestal univerzalnih demokratskih prava i vrijednosti: „Ne slažem se sa vama ali ću se založiti da ono što govorite uvijek možete slobodno da kažete“; u crnogorskim okvirima jak zamah dalo sveopšte političko narodno organizovanje, djelovanje i neposredno narodno odlučivanje, oličeno u najvećoj demokratskoj instituciji toga doba Opštecrnogorskom zboru sastavljenom od svih odraslih Crnogoraca, na kojem su raspravljane i donošene odluke o svim pitanjima unutrašnjeg i spoljno-političkog života (ratu i miru, zakonima i drugim pravnim akatima ...), a isto tako birani najviši državni i crkveni poglavari, kao i hijerarhijski instutucionalno niže  organizovanje otjelotvoreno u liku „lokalnih samoupravnih organa“ - nahijskih, plemenskih, bratsveničkih i seoskih zborova, koji su se aktivirali, preuzimajući ulogu centralne vlasti, uvijek kada ova, iz nekih političkih ili vojnih razloga,  na pojedinom ili cjelokupnom državnom teritoriju, nije funkcionisala, kao što se desilo 1918. godine kada su crnogorske komite oslobodile Crnu Goru od austrougarske okupacije,  u određenim gradovima i mjestima narod se samoorganizovao i formirao „samoupravne organe“ koji su bivstvovali do srpske okupacije (Zbor kao svojevrsna narodna skupština datira još od dukljanskog perioda; dodatno je učvršćen  polovinom XV vijeka za vrijeme dinastije Crnojevića – njenog utemeljivača Stefanice, pod nazivom Svenarodni zbor;  a  svoj puno intezivniji „život“ nastavlja u XVII vijeku dolaskom na crnogorski vladarski  tron dinastije Petrovića, odnosno vladike Danila njenog utemeljivača - navedeni crnogorski primjer  pokazuju korespodentnost sa Atinskom demokratijom, s tim što crnogorskom političkom  životu nije bilo zabrane učešća robovima, jer ih nije ni bilo) - što je bio „uvod“ ustavnom ustanovljenju parlamentarizma, odnosno Narodne skupštine decembra 1905. godine, i konkretnoj razradi i implementaciji tih opredjeljenja preko parlamentarnih izbora održanih na osnovu Zakona o izboru narodnih poslanika septembra 1906. godine, te i prvog konstituisnaja Narodne skupštine 31. oktobra 1906. godine (ovaj datum se uzima kao datum početka parlamentarizma), čime je Crna Gora pokazivala spremnost ka uvođenju demokratskih pravila savremenog svijeta iskazanih kako u „autonomnoj moći naroda“, odnosno, kazano današnjim političkim rječnikom,  poštovanju „volje naroda/građana“, tako i savremenim organizovanjem i uvođenjem predstavničke demokratije/parlamentarizma; a osavremenila, podjelom vlasti, moderna evropska i američka (SAD) društveno-politikološka misao -  jeste najveće  civilizacijsko dostignuće u oblasti ostvarivanja ljudskih prava, sloboda i, zasad, nezamjenjiv oblik demokratskog izražavanja volje građana. Ili kako kaže Gustave le Bon: „Unatoč svim poteškoćama svog funkcioniranja, parlamentarne skupštine predočuju ono što su narodi još našli kao najbolje za samoupravljanje, a naročito da bi se  što više oslobodili jarma osobnih tiranstava. Parlamentarne su skupštine zacijelo ideal svake vladavine, barem za filozofe, mislioce, pisce, umjetnike i učenjake, ukratko za sve koji čine vršak civilizacije.“[4] Međutim, i predstavnička, odnosno parlamentarna demokratija ima svoje domete i ograničenja, jer „Sve državne forme su forme oligarhijske moći. U isto vrijeme ova oligarhijska moć pokušava se legitimirati – na određenom nivou – upravo na osnovu moći bilo koga. I tako je prisutna konstantna borba između strukture državne forme i moći naroda. Inače, svaki državni oblik je aproprijacija, odnosno privatizacija moći naroda“[5], kako to kaže već gore citirani francuski filozof Žak Ransijer. Tako se ni predstavničkom - parlamentarnom demokratijom i stranačkom organizovanošću, bez koje je nezamisliv današnji oblik predstavničke demokratije, ne dostiže  ljudska težnja za neposrednim učešćem naroda u vladanju državom, odnosno onaj ideal čovječanstva na uspostvljanju sistema „apsulutne demokratije“ koji proističe iz „prirodnog prava“ svakog ljudskog bića da bude sudionik političkog procesa i „krojač“ svoje životne sudbine.''[6]