Mateuš Moravjecki – Premijer Republike Poljske
Potrebno nam je evropsko jedinstvo
Već treću godinu vodimo izuzetno tešku bitku sa
pandemijom i ekonomskom krizom, a upravo u ovom trenutku dobijamo dodatni
udarac od našeg istočnog susjeda. Vladimir Putin efikasno i cinično iskorišćava
evropske slabosti i krize.
Svijet koji dobro poznajemo, svijet evropskih
vrijednosti, slobode, demokratije i prosperiteta bio je na meti ruskog
rukovodstva i vojske. U igri nije samo budućnost Ukrajine, već i bezbjednost i
razvoj evropskih ekonomija.
Evropa je danas na ivici rata. Oružani
sukob je prestao da bude malo vjerovatan scenario. To je postala realna
mogućnost. Za mnoge generacije mladih Poljaka i Evropljana izbijanje rata
nikada nije bila tako bliska perspektiva. Godinama je Zapad želio vjerovati da
će 21. vijek biti bez sukoba. Međutim, posljednje godine su pružile mnogo
dokaza da agresivni stav Rusije, na primjer u Gruziji ili Ukrajini, nije
iluzija, već najava novog poglavlja u istoriji zapadnog svijeta.
Rusija ponovo pokušava da naruši
teritorijalni integritet Ukrajine. Dovesti u pitanje granice suverene države
znači jedno - napad na evropski mir. Svijet koji dobro poznajemo, svijet
evropskih vrijednosti, slobode, demokratije i prosperiteta bio je na meti ruskog
rukovodstva i vojske. U igri nije samo budućnost Ukrajine, već i sigurnost i
razvoj evropskih ekonomija. Ova najveća politička kriza od kraja Hladnog rata
dovodi u pitanje pravila koja je evroatlantska zajednica usvojila nakon 1989.
godine.
Ispit
savjesti
Trebali bismo danas pogleadati u oči
istini. Ruska prijetnja miru godinama je rasla pasivnim stavom velikog dijela
evropskih političkih snaga. Mnogi lideri nisu imali hrabrosti ili odlučnosti da
presijeku konce poslovnih veza sa Kremljom. To je omča koja se vremenom stegla
oko evropskog, a ne moskovskog vrata. Odlučivanje o nejasnim interesima sa
režimom koji nije bježao od rata s manjim državama, od političkih ubistava i od
akcija tajnih službi na teritoriji država članica Evropske unije, teško se može
nazvati kratkovidošću. Ovo je smišljen čin političkog cinizma.
To Evropu sve više košta - gubimo time ne
samo ekonomski (npr. zbog visokih cijena gasa
uzrokovanih politikom ucjena), već i politički. Gazprom je 2021. povećao
izvoz gasa u Kinu i Tursku. U međuvremenu, on je jasno smanjio isporuke u
Evropu. Izvoz evropskim primaocima bio je za 10 milijardi m3 manji
nego godinu dana ranije, a čak 27 milijardi m3 manji nego 2019. Ovo
vještačko zaoštravanje energetske krize je ucjena, koja će nametnuti puštanje u
rad gasovoda Sjeverni tok 2 (Nord Stream
2). Cijene za ovu grešku ne plaćaju oni koji su potpisali ugovor, već
obični Evropljani.
Politika Rusije, sa svim svojim ludilom,
bolno je racionalna. Već treću godinu vodimo izuzetno tešku bitku sa pandemijom
i ekonomskom krizom, a upravo u ovom trenutku dobijamo dodatni udarac od našeg
istočnog susjeda. Vladimir Putin efikasno i cinično iskorišćava
evropske slabosti i krize. Nažalost, veliki dio evropske elite se
specijalizovao za stavljanje poveza na oči kako bi ih zaštitio od sjaja ruskih ambicija
o supersili.
Spisak političkih vođa i lidera, koji su
izabrali ruske rublje i karijeru u kompanijama Kremlja, zadaju glavobolju.
Svima je poznat slučaj Gerharda Šredera, koji je svoju političku karijeru
pretvorio u zaradu u ruskim energetskim kompanijama. Ali njegov slučaj je samo
vrh ledenog brijega. Na dugačkoj listi saradnika Gazproma, Lukoila, Rosnjefta i
kompanija koje grade Sjeverni tok 2 (Nord
Stream 2) nalazimo bivše kancelare, premijere, šefove diplomatija,
predsjedničke savjetnike i minister.
Zagovornici ovakvog stava mogu govoriti o
slobodnom tržištu i slobodi da se nakon ispunjenja javne misije prihvati novi
posao. Međutim, ti ljudi nisu slučajno tamo završili. Njihovo znanje i
kompetencije postali su oruđe u rukama Kremlja. Na kraju krajeva, oni su kao
vođe i lideri država sukreirali evropsku energetsku, ekonomsku i bezbjednosnu
politiku. Imali su pristup tajnim podacima i materijalima specijalnih službi.
Donijeli su strateške odluke koje su odredile budućnost društava, EU i NATO-a.
Mora se reći direktno: Rusija u Evropi ima mnogo svojih trojanskih konja.
Geopolitička dimenzija NS2
Namjere Moskve više ne bi trebale da budu upitne. Vladimir Putin je već
u julu prošle godine objavio članak o istorijskim odnosima Rusije i Ukrajine.
Njegova glavna teza zasniva se na ubjeđenju da ne postoji posebna ukrajinska
nacija i da su Ukrajinci dio "ruskog naroda" u kojoj Rusi igraju
dominantnu ulogu. Prema Putinovim riječima, Ukrajina je neodvojivi dio ruskog
svijeta. Sa druge strane, izgradnja nezavisnosti i zasebnog identiteta postaje
ne samo greška u ovoj optici, već i provokacija. Za Vladimira Putina nema mjesta
za slobodnu i nezavisnu Ukrajinu. To znači da Putinova Rusija ne poštuje mir i
međunarodno pravo. Čini se da je Putinov cilj jasan – natjerati Zapad da
odustane od podrške Ukrajini i prepusti je Rusiji.
Gasovod NS2 pokazuje da Putinov scenario
ima svoje pristalice u Evropi. Ovaj projekat, koji je samoubilački za evropsku
energetsku politiku, baca sjenku na njemačku politiku. Zahvaljujući njemu,
Gazprom će kontrolisati protok gasa u Evropi, čineći snabdijevanje zavisnim od
političkih odluka. Ovaj projekat je neprihvatljiv ne samo sa geopolitičkog, već
i sa ekonomskog stanovišta. Već danas je vidljivo da Rusija drastično
ograničava tranzit sirovina koje se dopremaju postojećim cjevovodima. Samo mali
dio raspoloživih kapaciteta teče kroz Ukrajinu, a osim toga, Gazprom ne
rezerviše tranzit gasa iz gasovoda Jamal. Tako energetski monopol postaje
monopol za odluke o suverenitetu Ukrajine.
Evropi je potrebno jedinstvo
Suočeni sa prijetnjom iz Rusije, potrebna je solidarnost i saradnja
cijelog kontinenta. Evropa i njeni transatlantski partneri treba da tretiraju
događaje na istočnoj granici Evropske unije kao možda poslednje upozorenje.
Najefikasnije sredstvo koje Evropa i SAD mogu staviti za pregovarački sto su
potencijalne ekonomske sankcije i čvrst stav o blokiranju projekta NS2. To je glas
ne samo Poljske i zemalja centralne Evrope. U ovim važnim danima, potrebno nam
je pravo vođstvo koje će otkloniti naše brige i vratiti Evropu na put
bezbjednosti i razvoja.
Mateuš Moravjecki
Tekst je objavljen u mjesečniku "Sve što je najvažnije"
("Wszystko Co Najważniejsze")
i u svjetskim medijima u okviru projekta "Pričamo svijetu o Poljskoj"
koji se realizuje u saradnji sa Institutom za nacionalno sjećanje.
0 Komentara