U Evropskoj uniji postoje dva područja brzog ekonomskog rasta - Irska na zapadu i dvanaest zemalja Tri mora na istoku, čiji je ekonomski rast od ulaska u EU iznosio 2,8% godišnje. Međunarodni investitori još nisu u potpunosti iskoristili mogućnosti koje nudi brzi razvoj ovog regiona.

Ne morate biti pažljivi posmatrač ekonomskog života da biste primijetili odnos između ekonomskog rasta i cijena dionica. Uprkos stotinama studija koje pokušavaju da objasne ove odnose, još uvijek ne znamo da li je ovo tržište kapitala pokretačka snaga razvoja ili su jake berze rezultat ekonomskog rasta. Čini se kao najvjerovatnije objašnjenje da je ovo vrsta povratne informacije. Javna tržišta kapitala su savršen alat za pretvaranje štednje u investicije, ali investiranje ima smisla ukoliko možete očekivati atraktivne prinose koji su povezani sa ekonomskim rastom.

Analizirajući odnos između BDP-a po glavi stanovnika i udjela kapitalizacije javnih preduzeća u BDP-u zemalja Evropskog ekonomskog prostora, jasno vidimo da "bogate" zemlje imaju i "veća" tržišta kapitala. U zemljama Tri mora, tržište kapitala je uglavnom manje razvijeno nego što to pokazuje nivo ekonomskog razvoja.

Izvor: FESE, CEIC Data, stranice berzi, World Bank

Poljska je zemlja koja se brzo razvijala i ima prilično veliko tržište kapitala u odnosu na BDP. U posljednjih 30 godina poljski BDP se više nego utrostručio, što implicira realni ekonomski rast u prosjeku od 4%. godišnje. Nominalni rast je naravno bio veći i iznosio je više od 11,5% godišnje. Istovremeno, glavni indeks berze WIG , rastao je tokom 30 godina po prosječnoj stopi od preko 15%. Mislim da je u tome tajna uspjeha. Na Varšavskoj berzi nalaze se kompanije koje se razvijaju bolje od "nacionalnog prosjeka", što privlači investitore, a prisustvo investitora ohrabruje druge dobre kompanije da debituju.

Uprkos neupitnom uspjehu, poljsko tržište kapitala i dalje ima veliki potencijal rasta. Udio kapitalizacije u BDP-u varira između 30% i 40%, što je dvostruko manje nego u zemljama tzv. stare Unije. Još veći potencijal postoji u ostalim zemljama Tri mora. Ako zanemarimo Austriju i Poljsku, prosječan odnos veličine tržišta kapitala prema BDP-u varira u ovom području između 15% i 20%, uprkos vrlo dobrim ekonomskim rezultatima u poslednje tri decenije.

Iako se kompanije na Varšavskoj berzi dinamično razvijaju, privlačenje investitora i novih kompanija nailazi na barijeru. Skoro 85% prometa  je koncentrisano na tri najveća tržišta regiona, pa se čini da je neophodna njihova bliža saradnja. Zahvaljujući izgradnji zajedničke ponude za globalne investitore, kompanije će imati priliku da dobiju kapital u regionu koji neće nastojati preuzeti kontrolu nad tim subjektima.

Izvor: FESE, berze

Izvor: FESE, berze

Primjer saradnje je uspostavljanje CEEplus indeksa 2019. godine, koji uključuje 153 kompanije iz sedam zemalja regiona: Poljske, Hrvatske, Češke, Rumunije, Slovačke, Slovenije i Mađarske. Njegova raznolikost, kako u pogledu zemalja tako i sektora, čini je sve popularnijom među fondovima i investitorima iz cijelog svijeta.

Indeks prate i zajedničke marketinške aktivnosti i predstavljanje zajedničkog stava o regulatornim rješenjima EU u vezi sa tržištima kapitala. Do sada su pregovaračku prednost uživali veliki igrači, što bi u slučaju nekih predloga Evropske komisije prijetilo uništenju manjih trgovačkih prostora.

Tehnologija je izuzetno važno područje saradnje sa stanovišta Varšavske berze. Berze u regiji već testiraju neka od naših rješenja. U budućnosti će naš izvozni proizvod biti jedinstven sistem transakcija, prilagođen specifičnostima manjih berzi i omogućiti stvaranje jedinstvenog tehnološkog ekosistema za tržišta kapitala u ovom dijelu Evrope.

Konferencija berzi Tri mora koju organizuje Varšavska berza posebna je platforma za razmjenu iskustava. Drago nam je što su se ovogodišnjem izdanju grupi učesnika pridružile berze u Bugarskoj i Austriji, kao i gosti izvan Inicijative Tri mora: Jermenija, Grčka i Gruzija.

Varšavska berza trenutno je neprikosnoveni lider ove grupe. Prije dvije decenije, Atinska berza je bila četiri puta veća od Varšavske u smislu kapitalizacije i više nego dvostruko veća u smislu prometa. Danas je Varšavska berza četiri puta veća od Grčke. Ovako brz tempo razvoja dao je Poljskoj jedinstven know-how o tome kako razvijati tržišta kapitala. Međutim, našu poziciju u regiji ne doživljavamo kao privilegiju, već kao obavezu da podržimo razvoj tržišta kapitala u široko shvaćenom regionu.

Inicijativa Tri mora nastala je kao odgovor na praznine u transportnoj i prenosnoj infrastrukturi duž ose sjever-jug. Tokom razvoja smo primijetili da isto važi i za tržište kapitala. Iako postoji mnogo nivoa saradnje između regionalnih berzi i najvećih tržišta na zapadu, odnos između sjevera i juga bio je vrlo labav.

Vrijeme je da se to promijeni - u korist hiljade kompanija iz regiona koje traže kapital i investitora koji žele da pronađu mogućnosti za uvećanje svoje ušteđevine. Varšavska berza, kao lider u regionu, ovaj zadatak preuzima hrabro i razborito.

Dr Marek Dietl

Tekst je istovremeno objavljen u poljskom mjesečniku „Wszystko Co Najważniejsze“ / „Sve što je najvažnije“ kroz zajednički projekat sa Varšavskom berzom.