Sagovornici

Filozof i književnik Sreten Zeković, višedecenijski srednjoškolski profesor i autor brojnih naučnih studija, rječnika i udžbenika, član Senata Prijestonice

EU JE JAKA GARANCIJA ZA RIJEŠENJE CRNOGORSKOG NACIONALNOG PITANJA I SIGURNOSTI CRNE GORE

Mar 17, 2021 4 Komentara

(15 riječi)

("Crnogorski portal" objavljuje seriju autorskih intervjua Gorana Sekulovića sa najistaknutijim crnogorskim stvaraocima o trajno aktuelnim identitetskim pitanjima koji su objavljeni u listu "Prosvjetni rad" u periodu od 2012. do 2016. godine)

 

EU neće zaludnje da gradi „novu” Evropsku kulu, nego uniju ravnopravnih država i naroda. Crnogorska nacija se poriče time što se neistorično ne priznaje milenijumska povijesna samoprodukcija crnogorskoga državotvornog naroda. Crnogorska kulturna baština ostala je bez više izvornika, originala dokumenata, spisa i književnih djela. Vuk Karadžić je preimen (t)ovao (preinačio) narod (nos)no pluralni slavenosrpski narod (pravoslavnog i katoličkog koljena) u jedan jedinstveni svesrpski narod („tri zakona”). Načelo „Piši kao što zboriš, a zbori kao što pišeš” Vuk nije primijenio na Crnogorce i njihov jezik. Našu Enciklopediju bi trebalo da radi obnovljeni i ojačani Leksikografski zavod ili slična institucija, a leksikografski kadar bi trebalo da obrazuje Fakultet za crnogorski jezik i književnost

 

Sreten Zeković je objavio 43 knjige, 5 brošura i oko 1000 bibliografskih jedinica (naučnih, stručnih, publicističkih studija, intervjua, reagovanja i članaka), koautor 1 knjige, priredio i obradio 5 knjiga, ukupno 53 knjige.

Od toga su sa filozofskom tematikom 4: Filozofija, muzika i mit, Filozofija nacije, Na raskršću Bogočojka i Čoekoboga i S onu stranu moći i vlasti; poezija i proza 4 knjige: San o dvoglavom bijelom orlu, Muzika Anankinog vretena, Bijela rekonkvista i Strogo pov.; rječnika 3: Priśet na rječnik Sv. Petra Cetinjskoga, Rječnik starijeh Crnogoraca i Moj jezikovnik-rječnikovnik i pojmokovnik; udžbenik 1: Ustav i prava građana, za III i IV razred stručnih škola i gimnazije – podśetnik i repetitorij (um); Za štampu su pripremljene 2 knjige: III tom edicije Dinasti (ja) Petrović Njegoš pomeđu crnogorcizma i integralizma – Vladika-gospodar Njegoš i IV tom Knjaz Danilo i kralj Nikola.

 

”Savršeni zločin” u društvu i školstvu

 

Penzionisani ste profesor ”filozofske grupe predmeta”. O svojoj profesuri pisali ste u Vašoj dvotomnoj knjizi ”Savršeni zločin” u društvu i školstvu. Što pod tim podrazumijevate i je li na nju reagovano?

 

Sreten Zeković: Da, cio radni vijek proveo sam u prosvjeti, u školi, osim nekih pauza zbog moje tzv. ”moralno-političke nepodobnosti”.  U navedenoj knjizi sam izložio moju profesuru i veći dio životnog puta kao biografsko śedočenje u sklopu i kontekstu opštih društvenih, pravnih i ideološko-političkih i prosvjetno-pedagoških prormjena u kojima sam radio i živio. Opšti naslov te moje knjige je ”Savršeni zločin” u društvu i školstvu (2007)sa zajedničkim podnaslovom Prilog fenomenologiji represije, političkog i intelektualnog stradalaštva, disidenstva, socijalne paranoje, lustracije, rehabilitacije i restitucije. Poseban naslov I toma je U krugu anateme i odbrane sa naznakom Autobigrafsko śedočenje jednog prosvjetara, a II toma U klinču krize i reforme obrazovanja - faktofobija sa dodatnom naznakom Autobiografsko śedočenje jednog prosvjetara o nemoći otpora konformizmu, (populističkom) kiču u školi i o ”dobrovoljnom saučesništvu” u ”savršenom pedagoškom zločinu”. ”Savršeni zločin” je kad se ne zna počinilac zločina, a u ovom kontekstu, kad se on utapa u opštu odgovornost, rasteže i prenosi odgovornost na posebne institucije, a one na čitavo društvo, u kojem smo svi saučesnici u tom zajedničkom zločinu, a niko posebno. Pri tome, jedno drugo uslovljava i pretpostavlja u krugu, ”circulus vitiosus”. Već i navedeni opšti naslov i podnaslov, sa posebnim naslovima i naznakama sami po sebi mnogo što problematizuju, iniciraju i sugerišu.

Međutim, iako vrlo provokativna, knjiga je jednostavno prećutana, ali je bila neposredni povod i razlog pisanja više knjiga radi njenog ”pokrivanja”, a da se ona i ne pomene. ”Metoda prećutkivanja” je opasnija od ”metode ućutkivanja”. Ona je inače ”sudbina” većine mojih knjiga, vjerovatno, zbog mog pomenutog ”prvobitnog grijeha” – navodne ”moralno?političke nepodobnosti”, što mene ne samo da nije obeshrabljivalo, ”naučilo pameti”, nego još više učvršćivalo u svom ubjeđenju. Moj prijatelj i uvaženi akademik, dr prof. Vukić Pulević u običnom razgovoru češće ukaže: da bi ministar prosvjete prvo trebao da pročita rečenu moju knjigu, i da je ona svojevrsni Ljetopis Cetinja novijeg doba.

 

U sintagmi između moralno i politički stavljam znak pitanja (?), a ne crticu (-)

Pominjete staru, već diskvalifikovanu ”moralno-političku nepodobnost”?

Sreten Zeković: Naravno, za mene vrlo ”sudbonosnu”. Ova sintagma je fatalno ozvaničena iz prve u drugoj Jugoslaviji samo na drugoj, komunističko-socijalističkoj osnovi.. Tri puta sam ekskomuniciran kao ”moralno?politički nepodoban” i iz istijeh razloga dva puta isključivan s posla i zabranjivan mi rad u struci, sa omladinom, kao profesoru, a treći put s ciljem konačnog upodobljenja i ”učenja pameti” vođen dugotrajni zaludnji disciplinski postupak (1973/4, 1988, 1989). Kao filozof znate zašto u ovoj sintagmi između moralno i politički stavljam znak pitanja (?), a ne crticu (-), jer to ne ide jedno s drugim, čak se i isključuje. Nakon antičko-grčkog, izričito platonsko-aristitelovskog sklada i ideala ”jedinstva filozofije-etike i politike”, nepovrnuto se (u)kida taj ideal sa iščezavanjem svijeta logosa i uspostavljanjem svijeta operacija i modernog racionaliteta, najizričitije sa Makijavelijem od kojeg je politika skinula svoju moralno-religioznu odoru i razgolitila se u nemilosrdnu borbu za vlast (”cilj opravdava sredstva”). Sintagma ”moralno?politička (ne)podobnost” zapravo je bila način skrivanja istine, njenog potiskivanja u ilegalu, faktofobija, suštinski ideološko-politička diskriminacija neupodobljenih neistomišljenika, komformistička demagogija, bezpogovorno, nekritičko-dogmatsko prihvatanje i izvršavanje tuđeg mišljenja i opredjeljenja, bez sopstvenog izbora i odluke, kao osnove slobodnog i etičkog djelovanja i ponašanja.

 

Stvara li to kod obilježenih nepodobnika i ”neprilagođenika” nezgode, opterećenja, unutrašnje konflikte sa sobom i sa drugima, komplekse, sopstvena iskušenja i sl.?

Sreten Zeković: Svakako, ali to bitno zavisi od pojedinačne ličnosti, njene svjesnosti motiva i cilja, i saznajne dubine i razloga njenog disidenstva, intelektualne snage i čvrstine karaktera. Za sebe mogu reći, da i pored znatnih ličnih i porodičnih teškoća i posljedica, moje ozloglašavanje nepodobnim doživljavam kao posebnu čast i tijem se ponosim.

 

Diskriminacija CANU prema DANU, SPC prema CPC, svesrpstva naspram crnogorcizma...

 

Smatrate li da je taj kriterijum ”moralno-političke (ne)podobnosti” iščezao u našem današnjem poltičkom i društvenom pluralizmu i građanskom društvu?

 

Sreten Zeković: To je jedan od paradoksa našeg društva kojeg ste na rečeni način kvalifikovali. On je zvanično, pravno, ideološko-politički deklarativno izbačen iz zvanične upotrebe i, naravno, neće se danas niko na tu sintagmu izričito i javno pozvati, jer su sve opcije postale legalne i legitimne, ili se tim legalitetom pokrivaju, a zakonski bi to bila tipična diskriminacija. Međutim, te različite legitimne opcije su još preopterećene starim shvatanjima i mentalitetom, još iz prve i druge Jugoslavije, i njene ratn(ičk)e tranzicije, posebno u međunacionalnim i vjerskim odnosima, prije svega, srpsko-crnogorskim, onijem polarizovanim, i onim ”srednje linije”, pa je pripadanje nekoj od tih opcija nezvanično ili poluzvanično opterećeno zaoštrenom podobnošću i/li nepodobnošću, odnosno privilegijama i dominacijom jednih nad drugim. Kako inače razumjeti diskriminaciju CANU prema DANU, SPC prema CPC, svesrpstva naspram crnogorcizma, jezika (sve)srpstva naspram autohtonog crnogorskoga jezika, spregu monopola i moći određenih medija nad periferizovanim medijima!? Danas mogu reći da su ondašnji i ovdašnji nepodobnici i nesaobraženici najčešće oni najrevnosniji upravo baš prema proklamovanim načelima i ciljevima u ime kojih se i proglašavaju nepodobnim.Time je to još više tragična situacija.

 

Pitanje podobnosti se izoštrava i u savremenom demokratskom društvu

 

Znači li to da je pitanje nepodobnosti samo naš problem, ili je širih razmjera?

 

Sreten Zeković: Mada je kod nas posebit, prisutan je i u regionu, u državama u tranziciji, a što je najvažnije to je i opšteniti problem savremenoga demokratskog i građanskog svijeta, pod raznim terminima i pojmovima. Pitanje podobnosti se izoštrava i u savremenom demokratskom društvu, u kojem se dovršava novovjek(ovn)a tendencija oportunog komformizma, reduciranog ”pomračenog uma” (Horkhajmer) i isključivosti modernog racionaliteta, u ”prinudno dobrovoljno” potpuno saobražavanje individua vanjskim autoritetima i socijalnim paradigmama ponašanja i rezonovanja čime se utapa, gubi s drugim i izravnava ličnost, otupljuje mogućnost sopstvenog izbora i odluke, i čini je sasvim zavisnom, što uslovljava, kako kaže E. From, ”bijeg od slobode” kao psihološko-socijalne osnove, priprave i pojave mogućih novih likova fašizacije savremenog društva kroz novi demokratski totalitarizam i autoritarizam.

 

Ljudska stvarnost (svijet) je ustvari ljudska (svjetska) povijest

 

Kao i mnoge druge Vaše knjige, i Filozofija nacije (1985) je prećutana, iako je već i po naslovu i njenim tezama bila prva ne samo kod nas no i šire, uopšte u filozofiji. Implementirali ste je potom na višestruke i različite oblasti montenegristike. U čemu je ta imlementacija?

 

Sreten Zeković: Bitno je riječ o implementaciji filozofije povijesti i nacije na samobitnu crnogorsku povijest (naroda i nacije). U Filozofiji nacije utemeljio sam naciju u filozofiji povijesti po kojoj je ljudska stvarnost (svijet) ustvari ljudska (svjetska) povijest, izvan koje ne postoji ništa, osim apstraktne ”stvari po sebi”, kao predmeta stare metafizike. Sve što jest u ljudskoj stvarnosti, ishod je ljudske povijesti koja je (trajna razvojna) samoprodukcija ljudi i prirode u njihovom neraspu(p)čivom jedinstvu i međudjelovanju u kojem stvaraju sopstvenu istoriju i u njoj sami sebe kao raznolika materijalna i duhovna bića, kao raznovrsni ljudski rod. U ovom određenju bitna je povijesna samoprodukcija koja se izdiferencirano konkretizuje i pluralizuje u mnoštvo narod(nos)no-nacionalnih istorija i njihovih naroda-nacija po sveopštem načelu  individuacije koji se podrazumijeva i u sveopštem procesu integrisanja.

 

Nacija je prirodnoistorijski (ob)lik društvenosti

 

Što ste iz filozofije povijesti i pluralizovanih nacionalnih istorija zaključili o naciji uopšte, filozofskom određenju nacije?

 

Sreten Zeković: Na osnovu ove ontološke pretpostavke, zaključio sam da je nacija prirodnoistorijski (ob)lik društvenosti, identitet i individualitet nastao u pluralizovanoj vlastitoj istoriji i jedinstvenoj proizvodnju  (života) srođenih materijalnih i duhovnih (kulturnih, jezičkih, etničkih i drugih) tvorevina na (pri)rodnom, srodnom, srođenom, rođenom, rodnom tlu. Ovđe navedeni termin i pojam srođen, srodan, ne znači  krvno srođen, krvnu srodnost, no je njegov oponent.

 

Ontološka osnova crnogorske povijesti i naroda-nacije crnogorske

 

Kako ste implementirali prijethodno rečene dvije filozofske postavke o filozofiji povijesti i filozofiji nacije na crnogorsku povijest i njen narod i naciju?

 

Sreten Zeković: Iz rečenih filozofskih temelja izveo sam i ontološku osnovu crnogorske povijesti i naroda-nacije crnogorske.Sva pitanja montenegristike sintetizuju se u jednoj opštenitoj interdisciplinarnoj Nauci o samobitnosti Crnogoraca ili Nauci o samobitnosti povijesti crnogorske.Njena ontološka osnova je: postojanje više od  hiljadugodišnje sopstvene, samostalne, posebite i zasebite, osobite istorije, odnosno povijesne samo(re)produkcije i razvoja Dukljana/Zećana/Crnogoraca i njihovo državotvorstvo, u prožimanju s korijenima (slojevima) njihovih prijethodnika (starinaca) i stalnom orođavanju između Istoka i Zapada. Ta milenijumska istorijska samo(re)produkcija u bitnom potvrđuje i jemči punu istorijsku i etničku, zapravo narodnosnu i nacionalnu crnogorsku samobitnost, identitet i individualitet.

 

Samobitnost crnogorskoga naroda-nacije

 

Kako gledate na savremene kontroverze o nacionalnom pitanju kod nas, posebno o crnogorskoj naciji?

 

Sreten Zeković: Mogu reći kratko da se crnogorsko nacionalno pitanje suštinski svodi na samobitnost crnogorskoga naroda-nacije, da je samoodređujuće crnogorsko, a ne zavisno srpsko-crnogorsko, još manje samo srpsko, kao što je bilo ranije prije referenduma 2006. Ne bih se ponovo iscrpljivao u te spletene ideološko-politički kontroverze, posebno na onu iznimnu  bijelo-cr(k)venu doktrinu o dvojnosti crnogorskog bića (Đilasovu) koja nam je fatalno bila glavna paradigma; niti na one koje ”na velika vrata” populistički hoće da se ozvaniče u nauci da je nacija bitno politička kategorija koja se stvara ideološko-političkom propagandom i na ulici. Istaću samo onaj paradoks koji involvira sve te kontroverze: Većina nacija u Crnoj Gori smatra da su samobitne, i to međusobno ne spore, osim istorijskom državotvornom crnogorskom narodu-naciji, a ujedno pripadaju naciji druge države i matice, osim crnogorske.

 

EU gradi uniju ravnopravnih država i naroda

 

Objavili ste veliki broj studija o crnogorskom nacionalnom pitanju. Kako ga sagledavate sa stanovišta zajedničke nam evropske domovine u liku EU?

 

Sreten Zeković: Opomenuta zaludnjom izgradnjom Vavilonske kule Vavilonskog carstva, integralistička (globalistička) EU neće zaludnje da gradi „novu” Evropsku kulu, nego uniju ravnopravnih država i naroda svjesna da globalistički procesi integrisanja podrazumijevaju izdiferencirane oposebljene, osamostaljene pluralitete različitog individualiteta i subjektiviteta u jednu konkretnu, sadržajno bogatu i ucjelovljenu zajednicu država i naroda. EU je jaka garancija za rješenje crnogorskog nacionalnog pitanja i sigurnost države Crne Gore, jer će i u toku prilaza istoj i u samoj njoj stvoriti uslove njihovog razrješenja na građanski način, kao što je u njoj to i riješeno.

 

Iracionalna ideja Dušanovog carstva

 

Na osnovu čega i kako se poriče crnogorski narod i nacija?

 

Sreten Zeković:Prije svega, time što se neistorično ne priznaje milenijumska povijesna samoprodukcija crnogorskoga državaotvornog naroda i nacije; konfundiranjem crnogorske istorije kao đelička druge, tuđe imperijalne istorije; nepriznavanjem samobitnosti crnogorskog naroda i nacije srednjovjekovnim, naročito istočno-azijatskim gotovo metafizičkim poistovjećivanjem narodnosti na osnovu pripadništva imperijalnoj državi i jurisdikcije bogomolje-vjeri; rearhaizacijom iracionalne ideje Dušanovog carstva; osnovačkim nerazlikovanjem imperijalnih država i i osvajačkog naroda od osvojenih različitih naroda i država u ramu te imperije i njihovim poistovjećivanjem; poistovjećivanjem višenarodnosnih pojmova i grupa naroda sa srpskim narodom kao npr. slavenosrpstvo Pećke patrijaršije, na onovu tri bogomoljsko-vjerska fundamentalizma; preko imperijalnog jezika sve (to)srpstva; otuđenjem i uništenjem izvornika crnogorskih dokumenata i naročito višestrukim falsifikovanjem crnogorske prošlosti i dokumenata.

 

Mit o navodnoj „istrazi poturica“

Evidentirali ste veliki broj izgubljenih, namjerno uništenih, krivotvorenih i falsifikovanih istoriografskih, naučnih, književnih i drugih za crnogorski identeitet izuzetno značajnih izvornika. Kakva je slika nas samih i Crne Gore kao naše države bez originalnih i autentičnih dokumenata?

 

Sreten Zeković: Crnogorska kulturna baština ostala je bez više izvornika, originala dokumenata, spisa i književnih djela. Među njim su Testament Đurđa Crnojevića iz 1499, Crnogorski anali (lokalizovano preimenovani, preinačeni docnije u Cetinjski ljetopis), dva govora Sv. Petra Crnogorskoga, održana u junu i septembru pred odlazak u bojeve na Martinićima i Krusima, ni navodno njegovih više epskih pojki, koje se bez ičesovoga čvrstog dokaza i arhivalija neosnovano pripisuju njemu, a naročito Sinovi Ivanbegovi i Oslobod preimentovana u Sveoslobod, a u Ogledalu gorskom preinačen u Srpski badnji veče koja čine primarni izvor za mit o navodnoj „istrazi poturica”. Ne postoji ni izvornik Testamenta Petra I ni „potvrđenije glavara Crnogorskijeh” o potvrđenju testamenta za izbor Njegoša za poglavara crnogorskoga (oba uništio S. Milutinović). Ne postoji izvornik ni bilo česov dokaz da je Petar I autor tzv. Kratke istorije Crne Gore koja mu se neosnovano pripisuje, a koja je takođe primarni izvor navodne „istrage poturica”. Vladici svetom se pripisuje i Istorija Crne Gore S. Milutinovića, koja je tobože sačinjena na osnovu „usnog pričanja Vladike i nekijeh starijih Crnogoraca” po onom „reče mi naki čoek”. Čak ni za Zakonik Petra I nema manuskripta. Još nam je nepoznat izvornik njegeovog projekta za stvaranje nove Slaveno-ilirske države (Carstva), što je omogućilo da se isti u literaturi preinači u Slavenosrpsko carstvo. Nije sačuvana ni „zapisna knjiga” koja je, po odredbi Zakonika, vođena u Narodnoj kancelariji Petra I, a koja bi razriješila mnoge falsifikate.

 

Nestali manuskripti Njegoševog Ogledala gorskog

 

Nedostaju li izvornici i Njegoševih dokumenata i spisa?

 

Sreten Zeković: Su­pro­t(iv)­no izvornom nazivu Njegoševe „Državne kuće” (što govori i o prostornom odvajanju države i crkve) preimen(t)ovana, preinačena je u Biljardu. Mnoštvo Njegoševih pjesama je objavljeno bez izvornika, i na posve sumnjiv način. Nema manuskripta ni Njegoševog Gorskog vijenca, a docnije je pronađena 1/3 njegova, dok za Posvetu prahu oca Srbije u njemu nije još pronađen manuskript. Nestao je manuskript Njegoševog Šćepana malog. I na vrhu, prstostavljanjem S. Milutinovića, za vavijek su nestali manuskripti Njegoševog Ogledala gorskog (preimenovanog u Ogledalo srpsko) i Luča mikrokozma. U sva četiri njegova djela vršene su „ispravke”, preinačenja, falsifikati, a najdrskije je učinio S. Milutinović u Ogledalu i samom tobožnjom posvetom njemu u Luči.

 

Preinačenje i krivotvorenje radi posrbičenja

 

Zašto insistirate na izvornicima i manuskriptima?

 

Sreten Zeković: U većini navedenijeh i drugih primjera nepostojanja izvornika izvršeno je grublje njihovo preinačenje i krivotvorenje bitno radi njihovog posrbičenja baš radi toga što se ti falsifikati ne mogu sravniti sa izvornicima. To je bio jedan od uobičajenih načina falsifikvanja dokumenata. Moj zahtjev za „vrtanje na izvornike” je preduslov i osnov za nastaajanje prave kritičke istoriografije koja bi bi trebalo da razgraniči verifikovane arhivalije od raznih vrsta falsifikata crnogorske prošlosti.

Na Vaše prvo pitanje o našoj i evropskoj slici o sebi i Crnoj Gori bez izvornika odgovoriću Vam Zaključkom (od samo jedne rečenice) iz moje knjige „Falsifikati crnogorske prošlosti“: „Znači, dovoljno je da srpski agenti otuđe, unište izvornike arhivskih śedočanstava crnogorskijeh velikodostojnika, da ih etnički, narod (nos)no-nacionalno preimen(t)uju, preinače, falsifikuju, oliti da ih podmetnu kao anonimne iliti pak kao njihove, i da oni, a preko njih i ostali Crnogorci, izgube svoju, a ’dobiju’ drugu (tuđu) etničku, narodnosno-nacionalnu pripadnost, svijest i ime”.

 

Premnogo je falsifikata crnogorske istorije

 

Govorili ste o nepostojanju izvornika i njihovoj zloupotrebi, a možete li reći o prisustvu, broju i vrstama samih tih falsifikata crnogorske prošlosti?

Sreten Zeković:Premnogo je falsifikata crnogorske istorije, toliko da do guše zasipaju i zatrpavaju crnogorsku istoriografiju i nauku opštenito. Zato su falsifikati bili i ostali najośetljivije naše pitanje koje se i u nauci izbjegava, na razne načine mimoilazi, suminuje i potiskuje, a samo mimogred, najčešće kao neeksplicitna napomena u fusnoti, kao da u crnogorsko-srpskoj i drugoj istoriografiji još nijesu postali verifkovani zvanični predmet proučavanja, pa svi oni koji se drznu da ih proučavaju i postavljaju zahtjev za „vrtanje na izvornike” radi otkrivanja falsifikata postaju opasni nepodobnici, „jeretici”, navodni „ekskluzivisti”, maliciozni ekstremisti, neumjerenjaci koji podbadaju i zaoštravaju „stvaranje novih podjela” u našem izmučenom društvu.

Falsifikate sam sistematizovao i podijelio u grup (acij)e, navodeći i moje sopstveno istražene, prvi put objelodanjene. U prvu klasifikacionu grupu su falsifikati u službi zatiranja crnogorske istorije i naroda-nacije u koju spadaju: 1. palimpsest – brisanje crnogorske i ispisivanje srpske (nemanjićke) istorije i 2. Iskorjenjivanje–uništavanje tragova crnogorske materijalne i duhovne kulture. U drugu grup(acij)u Klasični falsifikati: preinačenja i krivotvorenja śedočanstava, dokumenata, ispisa, spisa i književnih i ostalih djela koju sam razvrstao po 15 osnova i likova o kojima bi bilo opširno navoditi ih. Da bi se sistematski i podrobno obradile sve ove vrste i oblici falsifikata trebala bi višetomna edicija.

 

Program svesrpske Jugoslavije kao najveće Srbije

 

U Vašoj knjizi o falsifikatima crnogorske prošlosti naveli ste da su oni vršeni u sklopu ostvarivanja imperijalnog srpskog državnog programa stvaranja Velike Srbije.

 

Sreten Zeković: Da, naglašavao sam da to nijesu rastrzani slučajevi, no pojava i da su falsifikati crnogorske prošlosti bitan dio i način ostvarivanja imperijalnog svesrpskog državnog programa sa razvijenom agenturnom mrežom još od srpskog zvaničnog, ali taj(e)nog i trajnog programa Velje Srbije „Načertanija” (1844) Ilije Garašanina, a docnije sa Niškom deklaracijom, postaje i rezervni program svesrpske Jugoslavije, kao najveće Srbije. Naročito se intenzivira sa dolaskom S. Milutinovića u Crnu Goru (1828) kod već ostarelog i oskorušenog Petra I, što će uticati na ideološko-političko (p)otuđenje i stvaranje pričina udvajanja narod (nos)no-nacionalne crnogorske i srpske svijesti Crnogoraca koje se dovršilo do njihovog aktuelnog raščerečenja na crnogorsku i (sve)srpsku (ideološko-političku) naciju.

 

Jezik i biće su spu(p)čeni

 

Oponenti postojeće standardizacije crnogorskoga jezika, ističu da time ne diraju u crnogorsku nacionalnost. Kako i u čemu vidite da se poricanjem standardizacije crnogorskoga jezika negira i crnogorska nacija?

 

Sreten Zeković: To, naravno, danas naši lingvisti izričito ne kažu, ali skrivaju to kao prećutnu ideološko-političku pretpostavku. Ako bi to bilo izričito, ispoljili bi se kao eksponenti tvrdog bijelo-radikalskoga osvajačkog nacionalizma. Za njih je crnogorski jezik još uvijek opasna „nepomenica”. Tvrde da je jedan jedinstveni, oni prijethodni srpsko-hrvatski jezik u kojem i nema mjesta za crnogorski jezik, osim da se samo formalno imen(t)uje crnogorskim, s prezimenom srpski (ijekavskog izgovora), kao što se, kada se najviše poricala samobitnost Crnogoraca zborilo da smo mi „imenom Crnogorci, a prezimenom Srbi”, što će (đilasovski) reći da su „Crnogorci narodnosno Srbi, a nacionalno (?) Crnogorci” u „ramu (dijalekatski pluralnog) svesrpstva”. S toga se i zalažu da i sam crnogorski jezik bude đeličak tog jed (instve)nog srpskog jezika „širokoga svesrpstva”. To po njima ne znači da se tijem i negira crnogorska nacija, jer može da govori i drugim, tuđim, imperijalnim jezikom. U prilog tome češće ističu preko svojih propagatora da se tijem jezikom svi razumiju i mogu međusobno komunicirati, a razumiju ga i naši Romi i ostali, iako imaju svoj maternji jezik. Dušebrižnički štite crnogorsku ijekavicu, a nikad ne puštiše ni glasa kad su je dobro okorubali i zatirali izvornu crnogorsku leksiku. Ovi lingvisti i književnici zaturaju da nije jedina i bitna odlika jezika samo komunikativno-informativna, sredstvo sporazumijevanja i izražavanja, nego da je, kako nauka utvrđuje, ujedno i ispoljavanje i formiranje misli, iskustva, ośećanja (da se na različitim jezicima različito i misli), te i da su jezik i biće spu (p)čeni. Njihova „čisto stručna” lingvistička indoktrinacija ustvari je sve (to)srpska kolonizatorska kreolizacija istorijski dugovijekog crnogorskoga jezika na osnovu austrijskoga projekta Karadžićevog srpskog jezika (svesrpstva), koji prije Vuka nije postojao niti imao pisanog imena srpskog jezika. Sve one koji to ne prihvataju, nego se bore za priznanje i emancipaciju crnogorskoga jezika iz stega imperijalnog (sve)srpskog jezika (svesrpstva), te i afirmacije crnogorske nacije, olako manipulativno bijelo-cr(k)venom zvonjavom i čaktarima ozloglašavaju nacionalistima (progutali su ono separatistima), da bi tijem (u)tajili svoj širokogrudi, okovima stegnuti, priljubiteljski svesrpski nacionalizam i dobroćudno zatiranje svega crnogorskog, naravno, po starom kolonizatorskom načelu „Uništenje Crnogoraca pomoću samijeh Crnogoraca”, njihovo ubistvo kao samoubistvom, zanago, „crnogorskom rukom” – svakako „savršeni zločin”. Međutim, ustvari se posredno i implicitno na tome zasniva njihova „čista”, isključivo beogradska lingvistika.

 

Borbena fanfara „Srbi svii svuda“

 

Više decenija pišete i objavljujete na jotovanom crnogorskom jeziku. Što za Vas znači usvajanje književnog standarda crnogorskog jezika?

 

Sreten Zeković: To pitanje je u neposrednoj vezi sa prijethodno postavljenim pitanjem, pa ga moramo i završiti, da bi se odgovorilo na to. Vuk Karadžić je preimen(t)ovao (preinačio) narod(nos)no pluralni slavenosrpski narod (pravoslavnog i katoličkog koljena) u jedan jedinstveni svesrpski narod (”tri zakona”). Borbenom fanfarom „Srbi svi i svuda” pretvorio ga je u srbinizam (srbinstvo, srpstvo) iliti tzv. srpsko južnoslovenstvo uništavajući tako hrvatski ilirizam. Na toj osnovi je i slavenosrpski jezik odnosno opšti slovenski jezik srpske redakcije i narečja sadržajno reformisao u narodni i svojim ukupnim obimom preinačio u srpski ili vještački južnoslovenski jezik. Da je za Vuka to jezik po imenu srpski, a (li) prezimenom slavenosrpski (slovenskosrpski, crkvenoslovenski), pa svesrpski = „južnoslovenski jezik” potvrđuje njegova jasna definicija „Srpski (ili južno-Slovenski) jezik” u Danici od 1826 kojim govori srpsko južnoslovenstvo. Takav jezik je apstraktnom redukcijom i identifikacijom standardizovan kao tzv. srpsko-hrvatski (srpski i/li hrvatski) kao koalicioni jezik Srba i Hrvata kao najbrojnijih nacija čija je koalicija suštinski i činjela Jugoslaviju, a njen „južno-Slovenski jezik” bio svesrpsko-južnoslovenski, kao što je bila i svesrpska Jugoslavija. I danas ištu da se crnogorski jezik standardizuje na osnovu i u ramu takvog pogubnog, sputavanog, uobročenog i razurnog jezika kao što je društvenom praksom i razuren i on i njegova Jugoslavija!?

A sada da Vam kratko odgovorim da je za mene usvajanje „književnog standarda crnogorskog jezika”: suštinski samo privršavanje usklađivanja tradicionalnog i aktuelnog crnogorskoga govornog i pisanog jezika dosljednom primjenom crnogorskog i Vukom preuzetog načela „Piši kao što zboriš, a zbori kao što pišeš” koje Vuk nije primijenio (ili je samo to okrnjeno i okorubano) na Crnogorce i njihov jezik, jer bi to bilo destruktivno za njegovu apstraktnu „općenu pravilnost”, a vrlo konstruktivno za crnogorski konkretno i sadržajno ucjelovljeni književni standard.

 

Crnogorski jezik je istorijski, stvarno i jezički autentičan i samobitan

 

Iz Vašeg dosadašnjeg izlaganja izgleda da hoćete da kažete da to nije jedan jedinstveni jezik na osnovu i unutar kojeg se vrši standardizacija i nominacija jezika?

 

Sreten Zeković: Da, baš to hoću da izrečem, jer je to posve problematično, i istorijski i stvarno i jezičkom autentičnošću i samobitnošću, a ne da se od toga polazi kao od nedodirljive, a u stvari apriorne pretpostavke.

Djeluje mi kompromiserski, kao što su to i bijelo-cr(k)veni radili, kada i zastupnici današnjega crnogorskog jezika uporno pofermavaju svojim oponentima ponavljanom frazom o jednom jedinstvenom jeziku kojega različito imenuju prema svojoj naciji (čitaj dijalektu, a crnogorski jezik ih ima više sam za sebe no svi ostali zajedno). Međutim, bilo im je dovoljno da kažu da se radi o jednom, ali ne i jedinstvenom, jezičkom sistemu (štokavskom), a zašto ne i opštem slovenskom jeziku ili sistemu koji se, kako piše Vuk Karadžić, u rečenoj Danici, razlikovao i prilagođavao prema narečjima i dobijao narodnosno ime uz Slovenski jezik (npr. ruski, srpski i td.). Kako se ne śetiše bar da navedu Srbina Ljubomira Nenadovića koji je pisano konstatovao prije Karadžićevog jezika da su crnogorski i srpski mnogo različiti jezici, više no španski i portugalski, koji se smatraju posebnim jezicima. Inače se crnogorski i srpski jezik više razlikuju nego neki drugi jezici među se. Posebiti su jezici: talijanski, španski i srpski. Talijan zbori i piše tempo, a Španac tiempo. To isto Srbin zbori vreme, a Crnogorac vrijeme (veća razlika no u prijethodna dva). Mnoštvo različite leksike crnogorskoga i srpskog jezika (koju je Vuk strpao u jedi/nstve/ni srpski jezik) čine ova dva jezika mnogo različitija no što su španski i italijanski, ruski i ukrajinski, a oni su posebiti jezici. Crnogorski jezik je istorijski, stvarno i jezički autentičan i samobitan, posebiti i zasebiti i opšti jezik crnogorskoga naroda koji ima dosta svojih dijalekata. Zašto ga i dalje sputavati i zauzdavati u stegama imperijalnog svesrpskog jezika svesrpstva; rašto mu ne dati punu slobodu u oslobođenoj Crnoj Gori koja je dala slobodu izbora između jotovana i njoj oponentne opcije, koju naši lingvisti beogradske škole nebi nikada dozvolili Crnogorcima, kao što nijesu ni dosada, već toliko bornog vremena. To je samo zato, što su Srbi i Crnogorci imperijalnim kandilom sakralizovani pratotem „identičnih sijamskih bliznaca” koji se ne smije separirati, jer to, ne daj Bože, ne dozvoljava „svetosavski nacionalizam” i njegov najtvrđi sljedbenik sveti Nikolaj Velimirović.

 

Institut i Fakultet za crnogorski jeziki književnost su osnovni promoteri emancipacije crnogorskoga jezika

 

Kako ocjenjujete rad dosadašnjeg Instituta za crnogorski jezik i književnost i njegovo prerastanje u Fakultet za crnogorski jezik i književnost?

 

U prijethodnom kontekstu, oni su osnovni promoteri koji vrše temeljni, kvalitativni, dugoročni stvarni prodor u konačnu emancipaciju crnogorskoga jezika iz imperijalnih stega svesrpskog jezika (svesrpstva) i sve dosljedniju njegovu standardizaciju. Zajedno sa Leksikografskim zavodom CG ovi Institut i Fakultet bi trebalo da budu stvarni univerzitetski saradnici sa Katedrom u Nikšiću i CANU koji su do sada bili njihovi apriorni nepomirljivi, isključivi oponenti radi sačuvanja i održavanja svog dosadašnjeg monopola, stare predominacije moći i zatečenog monopolnog sopstvenog i društvenog statusa quo.

 

Srpska enciklopedija poriče crnogorski narod

 

Zašto po Vama još uvijek nemamo nacionalnu enciklopediju? Da li za tu svrhu treba formirati kao posebnu ustanovu Leksikografski zavod Crne Gore ili neku sličnu ustanovu? Čini li Vam se da je neophodno i obrazovati leksikografski kadar na odgovarajućim visokoškolskim ustnovama, konkretno na Fakultetu za crnogorski jezik i književnost?

 

Sreten Zeković: Na prvo pitanje nam je već nedavno dao poučan odgovor zna (ve)ni skorojevićki beogradski profesor Radoš Ljušić koji je odgovoran za novoizdatu srpsku Enciklopediju u kojoj se bez zazora i demagoškog uvijanja poriče crnogorski narod-nacija i smješta je kao đeličak srpskog srpske imperijalne istorije i naroda-nacije. Kada nije mogao da se otrgne iz klinča sa D. Šukovićem u intervjuu s njim u Živoj istini, jednostavno mu je odgovorio: Ko vama smeta da napravite svoju Enciklopediju po svome? U ovom odgovoru su zaklupčana dva istinita upozorenja. Prvo je što Crna Gora zaista treba i može da sačini svoju nacionalnu Enciklopediju, a drugo podrazumijeva cinično ukazivanje nemoći toga, jer bi je pravile preovlađujuće etablirane prosrpske institucije i kadar u Crnoj Gori, pa bi je ili opstruirali ili bi bila dosta nalik na onu njegovu, po paradigmi onijeh koji su po načelu „srpske dvojne demokratije” na prečac i na prijeki način razurili njima nepodobni i konkurentni Leksikografski zavod CG. Našu Enciklopediju bi trebalo da radi obnovljeni i ojačani Leksikografski zavod ili slična institucija, a leksikografski kadar bi trebalo da obrazuje Fakultet za crnogorski jezik i književnost.

Sukob dvije temeljne istorijske tendencije

Kako sumirate naša aktuelna ideološka, politička, naučna i kulturološka zbivanja i kontroverze, da na kažem, kontraste?

 

Sreten Zeković:Bitna pitanja konsolidacije suverene Crne Gore potrebito je motriti u sklopu opšteg, u sebi protivrječnog, procesa nastavljanja oslobađanja naše istorijski epohalne suverenističke prakse i svijesti iz prijethodnih imperijalnih stega i istorijskih naslaga, uz žilavi joj otpor stare već ustanovljene, naviknute i ozvaničene indoktrinacije, svijesti, teorije i nauke koje znatno zaostaju iza suverenističke prakse i svijesti. Pod maskom navodnog „inkluzivizma”, svesrpskog integralizma i kosmopolitizma, stare imperijalne snage nastoje da se sa nepromijenjenih zatečenih stajališta farisejski, formalistički i deklarativno uključuju i prilagode suverenističkim uslovima i u savremene tokove. Sa hegemonističkih pozicija one svim sredstvima (hegemono isključivo) nastoje da zadrže svoj zatečeni status quo, raniju premoć, kapacitet nadređenih koje invezivno izopačava u navodnu njihovu ugroženost. Perfidnom aktuelnom (zaprijećenom) metodom kritike „izazivanja novih podjela” u našem društvu, u ime tzv. „imperijalnog jedinstva, mira i pomirenja”, samo konzerviraju i repodukuju stanje koje ih održava u dominaciji. Osnovna nepoželjna, neprežaljena i tijem neprihvatljiva podjela za te kritičare je podjela (podvajanje), „odvajanje” suverene Crne Gore od Srbije i srpstva, koja se (kad se već mora formalno, deklarativno priznati) nadoknađuje monističkim „duhovnim”, što će reći, narodnosno-nacionalnim, crkovnim, naučnim, jezikoslovnim i ostalijem, zanago, „imperijalnim jedinstvom” (jedan, jedinstveni „srpski pravoslavni /svetosavski/ narod”, jedno jezikoslovlje i jezik srpstva, jedna sve (to)srpska pod crnogorskim imenom CANU, jed(instve)na SPC kao ozvaničeno veljesrpstvo u CG). Tzv. kritika „izazivanja novih podjela” ustvari je samo „novi stari” način i metod pružanja jakog otpora svakoj izmjeni zatečenoga imperijalnog stanja, svakom ugrožavanju veljedržavnih, veljenacionalnih, veljejezikoslovnih i veljecrkovnih programa; zanago, vid otpora svakom daljem oslobađanju u ramu suverene Crne Gore i Crnogoraca, njihovog stvarnog nacionalnog i ukupnog identiteta. Svako istinsko naučno-kritičko ispitivanje neautentičnog našeg duha, utvrđivanje istine, činjenica, istorijskog postojanja prava autokefalne CPC, posebno zahtjevi za „vrtanje na izvornike” dokumenata i falsifikovanih śedočanstava, odmah se, „s praga” odbranaški to kudi kao „izazivanje novih podjela”, „jezik mržnje” i sl. uz obavezni diskriminatorski prizvuk nacifikacije i izopštavajući biljeg „tabora Sekule Drljevića”.

Međutim, to u bitiju nijesu „podjele”, n(eg)o procesni sukob dvije temeljne istorijske tendencije: stare imperijalno-monističke, apsolutističke, bogomoljsko-vjersko fundamentalističke, konsocijacijske, na jednoj, i autentične, autohtone, demokratsko-suverenističke oslobodilačke, na drugoj bandi.

 

Crna Gora ne mora, pod nepovoljnim uslovima, da ima jedinstvenu Akademiju

Kako gledate na neostvarivanje Zakona o CANU? Da li Crna Gora treba, može i mora da ima jedinstvenu Akademiju nauka i umjetnosti?

 

Sreten Zeković:To je sušto kontekst našeg starog problema osnovnih podjela u CG koji potvrđuje da temeljno to nije ishod neke pravne neodređenosti, grješke i procedure, nego odavno etablirane premoći i nadmoći u CANU jedne opcije koja drži monopol i vrši selekciju i brojem članova i podobnošću opcije, a naročito sa nepodnošljivošću isključuje onu crnogorskoga autohtonoga usmjerenja, koja je dugo bila ozvaničeno nepodobna i ekskomunicirana, ali i nužno održavana kao potrebna „jeres” da bude loš primjer etabliranoj režimskoj nauci za njeno učvršćenje i za ono što ne treba raditi i što ne treba da bude opšta paradigma.

Iako su sa političkom i drugom pluralističkom demokratizacijom, posebno sa demokratski izvojevanim suverenitetom Crne Gore, bitno izmijenjeni društveni i politički uslovi i odnosi, to je, ipak, bila tranziciona demokratizacija koju su preovlađujuće vodile one snage sa svesrpskim preznakom, koje su samo ustuknule sa demokratski pobjednički izvojevanim suverenitetom države CG. CANU se i konstituisala i etablirala još u drugoj Jugoslaviji po opštem ideološko-političkom kriterijumu iznimne pseudomarksističke doktrine o narod(nos)no-nacionalnom dvojstvu Crnogoraca i, na osnovu nje, poluzvanično (ili prećutno) infiltrirane komunističko-partijske „srednje (umjerene, kompromisne) linije” koja se ozvaničavala kao jedina (i „naučna”) podobnost. To je, zapravo, inovirano ozvaničeno star(insk)o stajalište imperijalne istor(iolog)ije, koja konfundira crnogorsku samostalnu istoriju u drugu, tuđu svesrpsku istoriju, a koja je ishod kompromiserstva druge Jugoslavije sa prvom Jugoslavijom (načertanijevsko-karađorđevićkim svesrpstvom). Na osnovu toga dvoj(e)nog kriterijuma CANU je stasavala kao etablirana, „režimska nauka” sve do danas, što znači da je Akademija bitno istomišljenika sa variranim razlikama inkluzivnim rečenom kriterijumu. Ostali, a navlaštito, oni autentičnog, samobitnog crnogorskog usmjerenja, koji suštinski dovode u pitanje rečenu ozvaničenu dvojnu paradigmu, zaista su bili ekskomunicirani, „stavljani na stub srama” i zaturani kao „nužno zlo domaće”. Tragovi revandikacije toga se i danas ośećaju i odjekuju, povremeno i kao odjeci zvonjave tzv. Podgoričke skupštine iz 1918, navlaštito u duže pripravljanoj implicitnoj, a zatim sasvim grandioznoj reafirmaciji (rearhaizaciji) Đilasove bijelo-cr(k)vene doktrine i paradigme o Crnoj Gori. Zaista nije čud(n)o što je CANU našao načina i moći da, i protivno Zakonu (i pored zaklinjanja u jedinstvo i zaprijećenosti „izazivanja novih podjela”), hegemono monopolistički ne prihvati, ne inkluzivira DANU u jedinstvenu Akademiju, jer je tretira kao nepomirljivog oponenta sa kojim nema ni dijaloga, iako je DANU inkluzijom u CANU prihvatio njenu dugu neprimjerenu hipoteku, posebno u pripremi i toku tzv. „AB revolucije” i miloševićevskog JU-rata.

Na drugi dio pitanja odgovaram da Crna Gora može i treba, ali i ne mora, pod nepovoljnim uslovima, da ima jedinstvenu Akademiju, što zavisi od političke volje, tranzicione transformacije CANU, demokratskih uslova, otvorenosti i spremnosti na naučni i drugi dijalog.

 

Posebno zamjeram što je izbačen predmet Logika

Prosvjetni rad: Čitavi radni vijek ste proveli kao srednjoškolski profesor „filozofske grupe predmeta“. Kakvo je Vaše mišljenje o nastavnim programima našeg školstva, osobito za društvene i humanističke predmete koji imaju veliki značaj za konstituisanje i nacionalno-etničke i univerzalne–čovječanske strane građansko-etičko-emancipatorskog bića ličnosti svakog građanina kao pojedinca?

 

O tome sam pisao u mojoj knjizi „U klinču krize i reforme obrazovanja“ u kojoj sam izlagao velike teškoće reforme za izlazak iz gotovo totalne krize obrazovanja i učilišta. Smatram da su te teškoće i dalje prisutne, ali se reformskim nastavnim programima teži da se prevazilaze. U tome je imao ministar prosvjete Stijepović više osnovnih reformskih i ustavnih pomaka nego svi njegovi prijethodnici, doktori nauka. Nastavni programi su znatno nacionalno-etnički, humanistički i ndividualizovano lični, građanski oslobođeni prijethodnog dogmatizma, stega, indoktrinacije i zabluda, ali njihova primjena zavisi dosta i od ličnog kapaciteta i opredjeljenja nastavnika. Slobodan sam primijetiti da se rečena nemoć otpora komformizmu u učilištima i dalje ispoljava u pretegnutom prilagođavanju kriterijumu i nivou komformistički opuštenim i konjukturnim zahtjevima đaka i studenata, umjesto nužno potrebnog i programiranog naučno-stručnog, saznajnog, pedagoško-didaktičkog nivoa i kriterijuma. Rezultat toga je i današnja hiperprodukcija kadrova u odnosu na ona neposrednije proizvodna. Ono što se uočava kao posebna opasnost je naša „stara” sve veća prisutnost neskladnosti između proklamovano-vrijednosnog i programiranog, na jednom, i stvarno postojećeg, na drugom kraku. Posebno zamjeram što je u zamahu reforme obrazovanja, a u težnji da se srednjoškolcima smanji broj nastavnih predmeta (vjerovatno zbog najmanjeg otpora profesora filozofije), izbačen predmet Logika, čak i u gimnaziji, koji je podjednako potreban svim strukama na svim nivoima.

Genijalni Njegoš, filozof slobode

 

Pomni i pasionirani ste proučavalac ličnosti i djela, filozofsko-književnog i državno-političkog, Petra II Petrovića Njegoša. Koliko smo uradili da bi ga na pravi i savremeni način valorizovali i predstavili javnosti, nama samima, u školskim programima, u kulturi i nauci?

 

Sreten Zeković: Ne samo da je to nedovoljno postignuto, no se i u savremenim recentnim tumačenjima i razumijevanju u nauci, publicistici i kulturi znatno simplicifirano, na stari dogmatski i ponavljano ustaljeni, rutinirani način tumači i razumijeva genijalno Njegoševo stvaralaštvo. Dosadašnja njegošologija je bitno nedovoljstvena, posebno za novo, savremeno razumijevanje Njegoša i vječito aktuelnog i prepozntljivog u našem društvu. Ističe se da je on, kao genijalni stvaralac, i danas i ubuduće savremeno aktuelan, ali se to ničim ne konkretizuje i ne prepoznaje u Njegoševom stvaralaštvu. „Stari”, toliko zloupotrebljavani, stereotipovi, ne samo da zakazuju u savremenosti, no i u bitnom obezvređuju genijalnost Njegoševog i državotvornog i poetsko-filozofskog i teozofskog djela, do tog apsurda da se traži njegovo izbačanje iz nastavih programa, shodno tome i njegovo zaturanje u javnosti opštenito. Zaista je ne samo apsurd, no i intelektualni i ideološko-politički pad, posrnuće nauke i kulture opštenito, čak i njihova bruka i sramota što je genijalni Njegoš, filozof slobode uopšte i crnogorskoga slobodarskog čojskog junaštva dospio i na Haški tribunal kao ideološki krivac genocida u nedavnom JU-ratu. Kao da je dobro došlo svima koji su odgovorni za taj genocidni rat i u njemu učestvovali neposredno ili posredno da olako i indiferentno prebače odgovornost sa sebe na vječito prisutnog, aktuelnog i genijalnog Njegoša. Bitna reakcija na to bilo je saopštenje da se ne mogu na savremenost primjenjivati paradigma, idejnost i ideologija 19. v., pa ostaje neodređeno je li to odbrana Njegoša ili priznanje onoga za što se optužuje. To može i da znači da smo i mi danas na nivou 19. v. čime se baš i potvrđuje Njegoševa aktuelnost i savremenost. Zanijemiše i oni, kojji pojahu da je „Njegoš bio najmudrija srpska i svjetska glava”. Iako se zna da tzv. „istrage poturica” nije bilo ni stvarno-istorijski, ni u narodnoj tradiciji ni u predanju, i da je toga i Njegoš bio svjestan, ipak se, i na današnjem stupnju nauke, stalno otegnuto pofermava tom mitu.

 

Njegoševo „domaće zlo“, „priturice“, proturskii promletački elementi,a ne „poturice“

 

U čemu Vi konkretizujete i prepoznajete Njegoševu aktuelnost u našem savremenom društvu?

 

Sreten Zeković: Naša državotvorna i reformistička stvarnost, konsolidovanje unutrašnjeg suvereniteta i jedinstva države, prisutnih antidržavnih tendencija otpora, podrivanja i negiranja državnog suvereniteta, njegovog odvajanja, dvojenja, trojenja pojedinih njenih krajeva i pripojenja drugim državama, (kon)federalizacija Crne Gore (poput one episkopske u SPC u CG) po konsocijacijskom modelu kao u BiH – aktualizovano se neposrednije prepoznaje u Njegoševom (i ne samo njegovom) državotvornom i reformatorskom uspostavljanju jedinstva države (”za dvostrukost ni mislit ne treba”) kojem su pružali jači otpor grupacije nekih crnogorskih glavara u pograničnim krajevima i predvodili s turskim barjacima Turke na osvajanje i konačno uništenje slobodne Crne Gore s ciljem da ih otcijepe od nje i pripoje Turskoj ili Mlečanima. To je bilo ono Njegoševo „domaće zlo”,”naši domaći Turci” i „kršteni Turci”, „priturice” (proturski i promletački elementi), „svjetovni konvertiti”, izdajnici svoje otadžbine – hrišćanski Crnogorci (a ne „poturice”). Njihova istraga i jest neposredni Njegošu aktuelni predmet Gorskog vijenca u kojem je osnovna ideja izdaja kao trajni opšteniti prolem. To sam podrobno obrazlagao u mojoj za štampu pripravljenoj novoj knjizi „Njegoševa istraga priturica” sa podnaslovom „Nedovoljstvo njegošologije”.