Odavno je Balkan trusno područje i bure baruta. To je i prije više od 70 godina znao papa Pije XII koga je sin britanskog premijera obavijestio da građanski rat u Jugoslaviji liči u mnogim svojim vidovima na vjerski. Randolf Čerčil, sin Vinstona Čerčila, tokom Drugog svjetskog rata predočio je papi da u Jugoslaviji hrvatske ustaše, koji su katolici, ubijaju pravoslavne Srbe, a oni, i jedni i drugi, ubijaju muslimane i da je jedina nada u Jugoslaviji da to može zaustaviti Tito, što se kasnije i desilo.

Naime, za vrijeme Drugog svjetskog rata, 1944. godine, Randolf Čerčil, kao major Britanske vojske bio je poslat u Jugoslaviju, gdje je bio član Britanske vojne misije pri Vrhovnom štabu NOV i POJ. Ne dugo po dolasku u Jugoslaviju, 25. maja 1944. godine bio je nakratko zarobljen prilikom njemačkog desanta na Drvar. Prilikom zarobljavanja, njemački vojnici nisu uspjeli da otkriju njegov identitet, a ubrzo je bio oslobođen od strane partizana. Potom je zajedno sa šefom britanske vojne misije Ficrojem Meklejnom i članovima Vrhovnog štaba prešao na ostrvo Vis. Od strane Meklejna je potom bio upućen u Glavni štab NOV i PO Hrvatske.

Čerčil je nakon misije u glavnom štabu NOP-a početkom 1944, kada se uvjerio o situaciji na terenu i četničko-ustaškoj kolaboraciji da okupatorom, posjetio papu Pija XII koji ga je primio u privatnu audijenciju 13. juna 1944. godine.

Randolf je, poslije susreta sa Svetim ocem, posredstvom ser Osborna, britanskog ministra pri Svetoj stolici, poslao šifrovanu depešu ocu u London: “Jutros me Papa primio u privatnu audijenciju. Postavio mi je pitanja koja su se odnosila na uslove koji vladaju u Jugoslaviji, a posebno na značaj komunističkog pokreta. Objasnio sam mu da Pokret narodnog oslobođenja garantuje privatno vlasništvo i vjerske ustanove. Iskoristio sam priliku da Njegovoj svetosti ukažem do koje mjere građanski rat u Jugoslaviji liči u mnogim svojim vidovima na vjerski rat, da Srbi ubijaju muslimane i da katoličke ustaše masakriraju pravoslavce. Objasnio sam mu da je Tito jedini faktor sposoban da ujedini ove podijeljene elemente”.

Podsjećamo, u otvorenoj vatikanskoj arhivi iz perioda pape Pija XII (1939-1958), koja je nedavno otvorena za istraživače, nalazi se 130 fascikli koje se odnose na tadašnju Jugoslaviju. Veliki broj dokumenata govori o vjerskom stanju u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj (NDH), a ima i o okupiranoj Srbiji.