Škrinja

POLITIČKI PLURALIZAM

Jul 19, 2025 0 Komentara

(15 riječi)

U skladu sa borbenom balkanskom tradicijom dijalog se kod nas još prvenstveno shvata kao ratni rekvizit, ili, u najboljem slučaju, kao diplomatski manir; traži se, napada i dovodi u pitanje najslabija strana oponenta i na njoj zasniva, „prednost“ i „snaga“ vlastite pozicije

NIK  GAŠAJ

 

Krajem osamdesetih godina, kada je u Jugoslaviji, ali i u Crnoj Gori kriza dosezala vrhunac, politički pluralizam bio jekao i u drugim postkomunističkim zemljama izraz velih nada i očekivanja. Naime, u političkom pluralizmu vidio se ekspresni voz za koji samo treba prikačiti crnogorski vagon i on će ga preko noći odvesti u krug demokratskih društava zapadnoevropskog tipa.

Naravno, politički pluralizam predstavlja značajnu civilizacijsku tvorevinu građanskog društva u kojoj se kristalizuju dometi liberalne političke teorije i tradicije. Težište u toj tradiciji je u pravu i slobodama pojedinca u odnosu na državu i političku vlast, u ravnoteži i međusobnom ograničavanju državnih organa. Politički pluralizam priznaje legitimnost postojanja mnoštva pojedinaca i organizovanih grupa koje imaju različite interese i zagovaraju različite političke ideje i koncepcije.

Ovako shvaćen, politički pluralizam je složen i ozbiljan fenomen za koji Crna Gora nije imala osnovne pretpostavke. Riječ je o nepostojanju društveno-ekonomskih, političkih i idejno-kulturnih

pretpostavki demokratskog pluralizma.

 

Prvo, pojedinac nije konstituisan u političkom sistemu kao politički subjekt- građanin koji na osnovu svojih prava i sloboda ograničava i kontroliše političku vlast. Utopljen u „radni narod“, ili „svoju“klasu, društveno-političku organizaciju, društveno -političku zajednicu i slične apstraktne kolektivitete, on je mogao da dosegne samo do njihovog pripadnika, glasača, delegata –„mini-građanina“. Stoga su još na dnevnom redu promjene koje bi reafirmisale pojedinca-građanina kao osnovni politički subjekat, a umjesto partijske i nacionalne države konstituisanje pravne države koja ostvaruje istorijsko dostignuti civilizacijski nivo ljudskih prava kao sredstvo ograničavanja i konstituisanja političke vlasti. Riječ je o emancipaciji čovjeka pojedinca od podanika u građanina,u  “čovjeka sa upravnim hodom”(Bloh)

 

Drugo, nema elementarnih ekonomskih pretpostavki političkog pluralizma. Politički pluralizam podrazumijeva ekonomsku samostalnost i sigurnost–garanciju da građanska neposlušnost i „nepodobni“ politički angažman neće biti sankcionisani negativnim ekonomskim i egzistencijalnim posledicama. Budući da se naša privreda nalazi u velikoj mjeri pod tutorstvom politike i partijskih monopola, a privredni subjekti u vazalnom odnosu sa centrima političko-partijsko-finansijske moći, očigledno je da još nije dosegnut stepen ekonomske samostalnosti i sigurnosti koji bi omogućavao slobodnu i autonomnu aktivnost političkih subjekata.

 

Treće, nepostojanje demokratske i autonomne javnosti. Međutim, autonomna javnost ne samo da još ne postoji nego kao da nam je sve dalja –ne samo zbog generalnog svjetskog trenda manipulacije: „industrije svijesti“(Encensberger) i „ribarenja ljudskim dušama“(Đ. Šušnjić) već zbog činjenice da se cjelokupna naša javnost–pošto je dugo bila pod staklenim zvonom strogo kontrolisanih i selekcionisanih informacija- preko noći našla na „brisanom prostoru“ informativno-propagandnog rata i drastičnih oblika manipulacije.

Četvrto, nema institucionalnih pretpostavki političkog pluralizma usled uske propulzivne moći postojećeg političkog sistema. Riječ je, prije svega, o ozbiljnim manjkavostima zakona o izborima, političkim strankama, javnim glasilima i dr. Pored toga, za uspješno funkcionisanje političkog pluralizma neophodna je konsekventna podjela vlasti, ravnoteža centralnog upravljanja i (lokalne) samouprave, distribucija političke vlasti među pojedinim institucijama, postojanje i poštovanje demokratskih procedura i sl.

Peto, odsustvo demokratske političke kulture. Poznato je da u našoj tradiciji preovlađuje parohijalni i podanički, a ne participativno-demokratski tip političke kulture. Štaviše, u većini naroda preovlađuje mitsko- oslobodilačka tradicija koja se kao žig utisnula u sve segmente političke kulture. Otuda borbenost i heroizam najčešće kao zamjena za demokratske pregovore, argument snage za snagu argumenta, uzurpacija za legitimna pravila procedure itd. Iz tih razloga su na ovim prostorima veoma sužene mogućnosti za toleranciju i dijalog između različitih političkih orijentacija i strategija.

 

U skladu sa borbenom balkanskom tradicijom dijalog se kod nas još prvenstveno shvata kao ratni rekvizit, ili, u najboljem slučaju, kao diplomatski manir; traži se, napada i dovodi u pitanje najslabija strana oponenta i na njoj zasniva, “prednost”i “snaga”vlastite pozicije.

 

Dakle, dok se ne ostvare ove pretpostavke u društvu, iluzorno je govoriti o demokratskom političkom pluralizmu kao civilizaciskoj tekovini. Moguće je, eventualno, govoriti o simultovanom kvazipluralizmu koji se zakonito degeneriše u autoritarizam I predstavlja nepromostivu prepreku za stvaranje nove demokratske konstitucije društva.

Politička pozornica Crne Gore sa brojnim, novoformiranim političkim strankama, potvrđuje politikološku zakonitost po kojoj, nakon višedecenijske vladavine jedne partije, kada se njen monopol ukloni, političko klatno ide u drugu krajnost. Naime, u kratkom periodu formiraju veliki broj političkih partija (u većini malobrojnih i marginalnih) koje u političkoj areni egzistiraju do „velikog čistilišta“ – prvih stranačih izbora-poslije kojih većina ovih stanaka ili nestaje s političke pozornice, ili se utapa u vodeće i brojnije stranke, jer ne mogu ispuniti, ionako veoma nizak cenzus od 3 odsto koji je predviđen u Crnoj Gori. Na drugoj strani imamo neke minorne stranke, koje jedva pređu politički cenzus, a u predizbornoj aktivnosti se ponašaju kao da će one osvojiti vlast u Crnoj Gori.