Dokolica

Goran Sekulović: Jedan (mogući) civilizacijski i kulturološki pogled na NATO i EU integracije

Ne zaboraviti temelje crnogorskog identitetskog bića

Jul 14, 2025 3 Komentara

(15 riječi)

Ili ćemo baštiniti u isto vrijeme drevne i savremene evropske vrijednosti slobode, mira, nezavisnosti i samopoštovanja Crne Gore ili primitivizam, izopštenost, autodestrukciju, sopstvenu osudu na izolaciju, na konflikte kako unutrašnjih tako i spoljnjih razmjera i konteksta.

Kada se govori o NATO i EU integracijama, najčešće se govori o preobrazbi društva, što nije sporno. U konstantnoj preobrazbi se nalaze svi. Evropa je nekad i zvanično imala asimilatorski kulturni model, pa multikulturalizam, a sada interkulturalizam. Uz preobrazbu, potrebno je fokusirati pažnju i na trajne istorijske temelje našeg identitetskog bića, na naše dokazane vitalne nacionalne i državne vrijednosti i težnje, a one su bitno evropskog, otvorenog i razvojnog karaktera. To su vrijednosti mira, stabilnosti, sigurnosti, bezbjednosti, samostalnosti, slobode, nezavisnosti, i političke, Crne Gore kao integralnog i jedinstvenog teritorijalnog nacionalnog i državnog bića, i vjerske, svih religioznih subjekata naše države, očuvanja identiteta građanskog i etničkog svih nacionalnih i religijskih zajednica. U pitanju su temeljne vrijednosti crnogorskog nacionalnog i državnog identiteta, među kojima je, na primjer, i čojstvo, koje nije samo tradicionalna već i savremena evropska vrijednost koja je zapravo paradigma onog što EU zagovara kao moralni, etički, interkulturalni temelj jedne pluralne, raznovrsne, multikulturalne, multikonfesionalne i multietničke države.

Civilizacijski i kulturološki pristup NATO i EU integracijama pokazuje nam crnogorske osnovne vitalne nacionalne i državne vrijednosti koje hoćemo da sačuvamo i razvijamo. Na ovaj način mnogo je lakše objasniti i racionalno odbraniti argumente o potrebi pristupanja NATO i EU. U jednom ovakvom pristupu suočavamo se sa našim ukupnim i osnovnim životnim vrijednostima, koje su nam i omogućile da istrajemo i opstanemo istorijski kao populacija, narod, nacija i država i koje su uvijek bile evropskog horizonta. Na ovaj način pokazuje se najbolje što želimo i što treba učiniti da bi to ostvarili. Pokazuje se ne samo da su nam potrebne NATO i EU integracije, što ni u kom slučaju nije sporno, ali se i pokazuje i to da smo i mi potrebni evroatlantskoj i evropskoj zajednici kao zajednicama određenih i konkretnih vrijednosnih, civilizacijskih, etno-religijskih i kulturoloških sistema i kategorija.

Civilizacijske vrijednosti, stavovi i sadržaji evropskog i kulturološkog bića Crne Gore afirmišu, obogaćuju i argumentuju potrebu NATO i EU integracija, jer su u pitanju interakcijski i međuzavisni odnosi saradnje. NATO i EU su nesumnjivo potrebni Crnoj Gori, ali i Crna Gora je potrebna NATO-u i EU-u. U ovom smislu po vjerskoj toleranciji, interkulturalizmu, ekumenizmu, religijskom i etničkom su-životu, Crna Gora je evropski primjer i ugled u regionu. Ove procese treba dalje još organizovanije proučavati i valorizovati. Oni su nam najbolja argumentacija da su nam NATO i EU potrebni, ali i da smo mi njima itekako potrebni.

U pitanju je, dakle, interaktivni odnos, odnos duboke civilizacijske i kulturološke upućenosti, povjerenja i potrebe da se bude i da se djela zajedno i udruženo, unoseći svako svoju sopstvenu pojedinačnu odgovornost u kolektivnu odgovornost, na taj način jačajući je i čineći je identitetski prepoznatljivom.

Crna Gora je tokom svog viševjekovnog postojanja bila i težila da bude otvoreno društvo, ma koliko to može zvučati paradoksalno. Pokazuje to čitava hiljadugodišnja istorija od državnog i narodno-etničko-nacionalnog početka u doba dinastije Vojislavljević, pa tokom doba svih ostalih crnogorskih dinastija – Balšića, Crnojevića i Petrovića. Dokaz za to su svi brojni i izuzetno kvalitetni civilizacijski sadržaji crnogorskog društvenog života u svim ovim vremenima i epohama.

Poželjno je da se EU i NATO integracijama priđe i civilizacijski, duhovno i kulturološki, jer su u pitanju evropske vrijednosti demokratije i ravnopravnosti naroda-nacija, zemalja-država i njihovih pripadnika i stanovnika-građana-državljana. Ovđe namjerno u isto vrijeme, dakle, zajedno, govorimo i o NATO i o EU integracijama, mada je NATO integracija (makar formalno) završena, dok to sa EU integracijom još nije slučaj. No, kako već pet godina i crnogorska NATO integracija prolazi kroz različite turbulentne periode, nije nikako višak da se još jednom podśetimo njenog značaja, osobito sa aspekta civilizacijskih, duhovnih i kulturoloških vrijednosti, koje su u potpunosti na isti način, ako ne i u još većoj mjeri, utkane i u sadržaj EU integracija.

Ako se govori o NATO-u, treba reći da je tu riječ o najmanje tri procesa. Prvi plan operacionalizacije je bezbjednost i sigurnost. Što on znači za geopolitički položaj Crne Gore nije potrebno duže elaborirati, osobito u svim vremenima bližih i daljih geopolitičkih kriza i ratnih dešavanja, a sada je upravo takav slučaj i u regionu, i u Evropi, i u svijetu. Drugi – stabilnost, državni teritorijalni i nacionalni integritet i građanski i etnički identitet svake nacionalne zajednice. Pitanje vjerskih i etničkih identiteta je starije i moćnije od nivoa ekonomske i društvene razvijenosti, ali to ne znači da to nijesu povezani procesi. Međutim, ne na simplifikovan i lako shvatljiv i objašnjiv način. O tome govori i primjer Śeverne Irske kao teritorijalnog dijela Velike Britanije i tamošnjeg višedecenijskog sukoba između katolika i protestanata.  Treći – konkretni vojni, naučni, kulturni, ekonomski, pravni, politički i ukupni društveni prosperitet, što je komplementarno sa evropskim integracijama. S obzirom na snažno zagovaranje nestabilnosti na tlu Zapadnog Balkana od strane etnoklerikalističkih struktura, a osobito od velikosrpskog asimilatorskog klerofašizma i to, čini se, ponajviše prema Crnoj Gori i crnogorskom narodu-naciji, te samim tim i crnogorskom državnom teritorijalnom i suverenom nacionalnom i građanskom subjektivitetu i individualitetu – što je sve poduprto i aktuelnom ‘’vojnom operacijom’’ Rusije na tlu Ukrajine kao međunarodno priznate nezavisne države – čini se da je članstvo u NATO-u odigralo za našu zemlju nesumnjivo pozitivnim učinkom, te da je on veoma dobra platforma i za buduće učlanjenje u EU (zahvaljujući baš i geopolitičkom stanju u Evropi prije svega, odnosno ratnom nasrtaju i ataku Rusije na Ukrajinu).

Civilizacijsko, duhovno i kulturološko prilaženje NATO i EU integracijama snažno afirmiše i jača konkretne bezbjednosne, religiozne, etničke, građanske, životne, razvojne, pravne, ekonomske i druge aspekte ostvarenja budućnosnih državnih i nacionalnih crnogorskih interesa i vrijednosti.

Ako se pođe od stanovišta Crne Gore i crnogorskog državnog i nacionalnog interesa, koristi od EU i NATO integracija su očigledne. Nema sumnje da je NATO prokrčio put našim evropskim integracijama, da doprinosi crnogorskom interkulturalizmu, daljoj individualizaciji i subjektivizaciji Crne Gore, istovremeno i njenom evroatlantskom, evropskom i svjetskom umrežavanju, jačanju njene slobode i nezavisnosti.

Integracije Crne Gore u NATO i EU nijesu usmjerene protiv nikoga. One su samo potvrda naših viševjekovnih i savremenih nacionalnih i državnih evropskih vrijednosti i interesa – očuvanja nezavisnosti, slobode, mira, stabilnosti, samostalnosti, teritorijalnog i identitetskog integriteta i dostojanstva.  Crna Gora se vraća sebi i svom prirodnom i realnom istorijskom biću. To se može reći čak i danas uprkos svim velikim problemima koje imamo kao država i Crnogorci kao većinski nacionalni i građanski, državotvorni supstrat, upravo od vlasti koja bi trebala da podupire svaki suštinski pomak ka evropeizaciji društva. No, upravo je vlast sada pod snažnim pritiskom klerofašizma koji otvoreno zagovara ‘’vraćanje’’ Crne Gore pod okrilje ‘’srpskog sveta’’, odnosno njeno faktičko prisajedinjenje Velikoj Srbiji kao idealu državnom svih etnonacionalističkih i klerofašističkih struktura velikosrpskog asimilatorskog i imperijalnog projekta. Taj pritisak nije nikakvo ‘’čudo’’, te nije došao iznebuha, već je prirodan proizvod svega onoga što je nastalo i što se sprovodi od 2020.g. Zapravo, vlast već petu godinu suštinski bira Srpska pravoslavna crkva i njen snažni klerofašizam je preovlađujuća boja aktuelne vlasti i u Crnoj Gori.

Da bi se Crna Gora vratila sebi i svom prirodnom i realnom istorijskom biću, potrebno je puno, puno i vremena, i kadrova, i snage, i volje, i posvećenog iskrenog i požrtvovanog rada, i sreće, i naklonosti geopolitičkih procesa i moćnih država, ali prije svega potrebna je vizija njene državotvorne nacionalne, građanske i društvene elite. Nje ne samo da nema sada, u aktuelnom trenutku, već je nije bilo u pretežnom dijelu ni prije 2020.g. Jer, da je bilo, ne bi se nikako i ni pod kojim uslovima moglo desiti da jedna civilizacijski istrošiva i istrošena i nesuperiorna društvena opcija može pobijediti poslije onako uspješno izvedenog referenduma 2006. g, koji nije bio samo za formalno i međunarodno priznanje države Crne Gore, već i demokratski program cjelokupnog državnog i društvenog daljeg preporoda, razvoja i civilizacijskog identitetskog i kulturološkog  putokaza. Tadašnja DPS vlast to nije mogla, ili nije imala snage, ili naprosto nije umjela i hćela prepoznati i početi sukcesivno, planski, sistemski i sistematski raditi na njegovom ostvarivanju. Prof. dr Milenko Perović je neđe zapisao da će DPS obnoviti državnu nezavisnost Crne Gore, ali sa svim sopstvenim ograničenjima, nedostacima, uslovljenostima, od čega je najvažniji onaj da nijesu imali pravu viziju što Crna Gora znači i može i mora značiti u svom punom  istorijskom, u isto vrijeme i nacionalnom i građanskom smislu i vidu, vjerskom, kulturnom, državnom i cvilizacijskom identitetskom  hodu i kodu.

Ali, uprava ta i takva Crna Gora, takva prava i jedino moguća Crna Gora – jedino moguća ako želi sačuvati svoj istinski identitet i nasljeđe dokazan u istoriji i prepoznatljiv u sadašnjosti i spreman za dalje osavremenjavanje i osposobljavanje da smo ga uspješno prepoznali i postali dostojni u budućnosti – oslonjena na sebe samu i globalni svijet, prijeko je potrebna NATO i EU.

NATO i EU integracijama (pa i kada se i sam proces EU integracija formalno i zvanično okonča, jer život u NATO i u EU se ne završava danom prijema, naprotiv!), potrebno je prići ne ideološki i ne sa pristupom iz prošlosti u skladu sa teorijskim asptraktnim načelima, već civilizacijski i kulturološki, jednom riječju identitetski, da bi uviđeli ono što je najvažnije: koje su to i kakve vrijednosti koje mi imamo i što nam i koliko one znače  (a to su osnovne vrijednosti mira, stabilnosti, blagostanja, te našeg ukupnog egzistencijalnog postojanja i prosperiteta), i da li su, koliki i kakvi njhovo garanti u liku NATO i EU integracija, da li nam i koliko oni pomažu ili odmažu u njihovom (o)čuvanju i razvijanju od strane nas kao njihovih osnovnih nosilaca i promotera, i što, kako i koliko dobijaju NATO i EU sa priključenjem Crne Gore njihovim organizacijama i asocijacijama?

Danas kada od predstavnika aktuelne klerofašističke pretežne vlasti u Crnoj Gori čak imamo i prijedlog da se građani trebaju izjasniti da li su za i dalje članstvo Crne Gore u NATO, potrebno je osloboditi diskurs i o NATO i o EU integracijama suvišnih ideoloških primjesa naslijeđenih u prenapregnutim državno-političkim i ideološko-vojnim konceptima i organizovanjima u dvadesetom vijeku na prostoru jugoistočne Evrope i reafirmisati sveukupni koncept suverenosti, samostalnosti i subjektiviziranosti međunarodnog statusa Crne Gore, odnosno najvitalnijih crnogorskih državnih, identitetskih, građanskih i nacionalnih interesa, kako crnogorskog naroda-nacije tako i svih drugih nacionalnih zajednica u našoj zemlji.

Kad se stvari sagledaju u civilizacijskom i kulturološkom ključu pripadnosti Crne Gore evropskim i evroatlantskim vrijednostima ravnopravnosti i afirmacije naroda-nacija i zemalja-država, mira, demokratije, prosperiteta, stabilnosti i razvoja ili izopštenja iz takvog progresivnog kruga zemalja i naroda i upuštanja u mnogobrojne državne i nacionalne rizike i opasnosti sa mogućim nesagledivim tragičnim posljedicama po zemlju, državu, društvo i sve njene građane i stanovnike bez obzira na njihove različite aktuelne političke, etničke, vjerske i nacionalne pripadnosti, malo će ko moći ostati na argumente ove vrste ravnodušan i nezainteresovan. Ili ćemo baštiniti u isto vrijeme drevne i savremene evropske vrijednosti slobode, mira, nezavisnosti i samopoštovanja Crne Gore ili primitivizam, izopštenost, autodestrukciju, sopstvenu osudu na izolaciju, na konflikte kako unutrašnjih tako i spoljnjih razmjera i konteksta.