U Kulturno-informativnom centru  Zeta održana je promocija monografije  o fudbalu u Zeti, od  prvog igranja lopte u toj crnogorskoj ravnici, osnivanja Fudbalskog kluba, do prve šampionske titule  u nezavisnoj Crnoj Gori, i uspjeha na evropskim takmičenjima, pa su  ona četiri slova, koja čine  ime  kluba, zasvijetlila na semaforu  Glazgova, stadionu Holandskog  PSV-a, te Jermenije, Luksemburga, Finske…

Autor Zarija Kračković je predstavio skoro vijek fudbala u Zeti (97 godina) kroz zanimljive priče, anegdote, uspone i padove kluba.

Zadovoljstvo je moje, a vjerujem i svih zećana koji će imati na jednom mjestu obrađeno sve ono što se dešavalo skoro 100 godina na području Zete kada je fudbal u pitanju”, kazao je Kračković.

O knjizi su govorili proslavljeni fudbaler Zoran Batrović, te bivši igrači Žarko Andjušić i Maco Marković.

Na promociji je govorio i recezent knjige Ranko Kovačević. 

Više  od igre 

Monografija  potvrdjuje da je Zeta,  dvadesetih  godina   minulog vijeka, bila u trendu,  nijesu  je  zaobilazili društveni, pa ni sportski noviteti. Ne mnogo, nakon razvijenijih sredina bivše nam domovine (Jugoslavije) u selima ove  ravnice, počela je da odskače PRAVA lopta, koja je zamijenila krpenjaču.

Početke fudbala u Zeti (od te  1923. godine)  autor , ,,rekonstruiše’’  na osnovu sjećanja  onih koji su  bili igrači  ili bliski fudbalu, izmedju dva svjetsaka rata.To su zanimljive , sentimentalne priče u kojima se, u podtekstu prepoznaje zahvalnost onima koji su zaslužni za popularizaciju  fudbalske  igre.

Zarija-Puco  Kračković, kada je bogatim  novinarskim iskustvom naslutio da  može prirediti jednu ovakvu knjigu,  prije nekolike decenije, započeo  je trku sa vremenom. Tragao je za onima koji su prvi , organizovano počeli da se bave nogometom, pronalazio  učesnike ondašnjih  sportskih dogadjaja… Ti svjedoci davnih vremena, iako u poodmaklim godinama, lijepom naracijom, dočaravaju atmosferu koju je stvarala magična moć fudbalske lopte.

Crna Gora, naravno i njena  Zeta, prolazila je kroz razne društvene mijene, u njima je fudbal često bio i više od igre. O tome saznajemo iz  sjećanja narodnog heroja i generala Veca Radičevića, Leka Miranovića, Riza Adžagića, Milana Krstovića  i drugih, tadašnjih sportskih zanesenjaka. Boja  dresova,  imena  timova   često su bili  poruka i publici, odnosno gradjanima, kakvog   opredjeljenja su bili igrači , kao i oni koji su vodili te  fudbalske ekipe. Seoskli  timovi su bili , i stožeri za okupljanje omladine, pa je odlazak na utakmice, često poslije napornog rada na baštinama, na košenju ili  sakupljanju sijena, bio i neka vrsta izleta, koji su se završavali druženjima i igrankama. Fudbal su igrali tzv. napredni omladinici, koji su  kasnije  postajali cijenjeni ljekari, pravnici, profesori, vk majstori, ugostitelji...

I kasnije, uslovno kazano, iz ,,zetskog dresa”  izrasli su ekonomisti, pravnici, inženjeri…. 

Ova  obimna publikacija posredno šalje i druge poruke: kako se u vremenu izmedju dva svjetska rata, razvijalo drugarstvo i saradnja, ne samo u Zeti, nego sa komšijama, iz Tuzi, Lješkopolja, Spuža, Dodoša,Virpazara, pa I Skadra… Gostovanja timova, osim sportskih, imala su i druge draži.

Prije utakmice, bio je, gotovo obavezan zajednički ručak koji je priredjivao domaćin. Ponekad  bogata trpeza bila je otežavajuća okolnost za trčanje i dobru igru. Iako su  u vrijeme uhodavanja fudbala na ovim prostorima, utakmice  bile prijateljske, ali  ne i bez sportskog rivalstva. No, dobar rezultat iako poželjan, često je bio u sjenci  prijatnog druženja i zabave.

Za, uslovno rečeno , drugi dio ove obimne knjige, Zarija Kračković je imao nešto lakši posao-dostupnu dokumentaciju koju  čuvaju biblioteke i bogata arhiva ovog autora. To je period  od 60-desetih godina, do danas. I mora se odati priznanje što je autor uspio  da sistematizuje tu gradju i da je na što pregledniji način predstavi čitaocu. Za taj period , čini se da je i  veća odgovornost, jer mnogo je, medju nama, onih koji su akteri sportskih dogadjaja, i  sjećaju se tog fudbalskog i uopšte sportaškog života Zete.

U svom hodu kroz vrijeme, klub je prošao sve takmičartske faze, a kada  je konačno iskoračio iz Republičke  u  Drugu  saveznu ligu, bio je u stalnom usponu, postao -prvoligaš Savezne Republike Jugoslavije. Na Trešnjicu dolaze Partizan, Zvezda,Vojvodina... Potom, u nezavisnoj Crnoj Gori , Zeta postaje prvi fudbalski šampion države.

Klub, sa   grbom Balšića na dresovima, izlazi na medjunarodnu scenu, no  kao što stadion na Trešnjici ne ispunjava evropske standard (i pored savremenih svlačionica i postavljenih reflektora), Zeta je timovima  iz inostranstva bila  domaćin u Podgorici. 

Monografiju ,,Fudbal u Zeti-Zeta u fudbalu'', kolega Zarija Kračković je protkao anegdotama. U svakoj generaciji bio je makar  po jedan šeret  koji  je dosjetkama  relaksirao saigrače pred važnu utakmicu. Čitaocima možda neće ostati u sjećanju neki rezultat, ili podaci o najboljim strijelcima , ali hoće neka dosjetka ili uspjela šala…

Čini mi se da   su  posebno  zanimljivi   intervjui (oko 100) . Sagovornici su igrači,  treneri, sportski radnici, kao i oni bez funkcije, a koji su stalno,  uz i oko kluba. Ti pregaoci su prvi uslov za napredovanje  kluba. Organizacija  je i danas  preduslov za  uspjehe, da Zeta i dalje bude da je  rasadnik talenta, od kojih su neki stigli i do klubova evropskog ranga.

U kojoj god sredinu pošli, ti naši asovi, ostavili su uz fudbalski i ljudski trag. Nedavo, na Cetinju slučajno sam susrio Života Djuretića. Iako u našem kraju, nikada nijesmo sjeli za isti sto, kao po pravilu, tamo dje se  zemljaci sretnu, obavezna je kafa. I  čim smo ušli   u cetinjsku Gradsku kafanu, počeše, pozdravi, a kao čast  -  ture pića  od onih koji  pamte i cijene doprinos Života, dok je bio stub odbrane Lovćena.

Slične utiske pamtim od prije 4 decenije  iz Prištine, kada sam  u tamošnjem hotelu susrio  Zorana Batrovića. Te daleke   1984. činio  je čuveni tandem Batrović -Vokri  i koliko je  Zoran  bio   omiljen vidjelo se i van utakmica, čim bi se pojavio na ulicu ili kafanu, okružili bi ga navijači. 

Mnogo je sličnih primjera, gdje se igrači Zete  pamte  kao sportisti  i ljudi…  

 Tek, fudbalska lopta ne staje. smjenjuju se prvenstva, kupovi  i  drugi nastupi … a monografija o fudbalu u Zeti (1923-2020) nemjerljivo je korisna knjiga: FK ZETA je  zaslužuje,  zaslužuju je  generacije  sportskih radnika, trenera i igrača koji su,  nekada o svom brašnjeniku, branili boje Zete, do onih koji su    doprinijeli da ona četiri slova, koja čine  ime  kluba, zasvijetle  na semaforu  Glazgova, stadionu Holandskog  PSV-a ,  te Jermenije, Luksemburga, Finske…

Prelistavajući ovu obimnu,   lijepo opremljenu monografiju , sjetio sam se riječi jednog proslavljenog sportiste: kada bi prošao pored vitrine sa peharima i medaljama-uvijek bi uzdrhtao ! Sjetio  bi  se  koliko  mu je znoja  i odricanja  trebalo da se to postigne i zasluži!

Vjerujem da ova - knjiga, ni kod autora ni kod nas čitalaca-ne  izaziva drhtavicu, već  ponos!

Valjalo bi da  Klub (a u pojedinim  prigodama i Opština),  gostima,  poklanjaju ovu knjigu. Sadržajno i porukama, ona  posredno priča o čitavoj  Zeti.  

Svakako, Zarija Kračković  zaslužuje priznanje, što je  na 800 stranica  monografije, od zaborava sačuvao sportske dogadje i  imena koja su obilježila fudbal u Zeti, uz  želju da se Fudbalski klub vrati na stazu uspjeha…