Marks je bio svestrano obrazovana, prosvijećena i kulturna ličnost, može se slobodno reći renesansnih sposobnosti i domašaja. On je svim svojim bićem vjerovao u cjelokupno civilizacijsko i kulturno nasljeđe čovječanstva kao pretpostavci za novo, slobodno, pravedno, samosvjesno, kreativno, stvaralačko, bogato i u materijalnom i u duhovnom smislu, srećno društvo, društvo sa istim takvim kvalitetom življenja za svakog čovjeka ponaosob. Marksova misao i politička vizija novog društva bila je, dakle, potpuna suprotnost jednom ovakvom literarnom, ali nažalost i stvarnom istorijskom i društvenom stanju.

“Ako se upitamo šta se od Orvelovih crnih sumnji ostvarilo u naše vreme – ono što se nije ostvarilo u ovom veku, ostvariće se u narednom (na primer, da se izmisli kazna za svakog pojedinca, tako da se on podvrgne mučenju sredstvima od kojih unače najviše strahuje, kao što su pacovi koji grizu lice) – onda ćemo se uveriti da nema nijedne koja se nije ostvarila ili se ne ostvaruje: opasnost od kontrole misli sadržana je u svim modernim sistemima upravljanja ljudima! Danas se ljudi vode (i zavode) na uzici zabluda i laži, a da toga nisu svesni: u ekonomskoj oblasti gde manipulacija (potrošačima) uzima oblik reklame; u političkoj oblasti gde manipulacija (biračima) uzima oblik propagande; u oblasti vaspitanja i obrazovanja gde manipulacija (decom, učenicima i studentima) uzima oblik indoktrinacije; u oblasti slobodnog vremena gde manipulacija (ukusima) uzima oblik industrije zabave i sna; i u oblasti religioznog života gde manipulacija (vernicima) uzima oblik verske ideologije. Ovo su oblasti u kojima se istine o čoveku okreću protiv čoveka.” (Đuro Šušnjić: “Orvelijana”, “Čigoja štampa”, Beograd, 1999, str. 29/30)

 Mnogi savremeni teoretičari društva upravo povodom Marksa ističu da ni savremeni čovjek nema pravo na uzmicanje i odustajanje od nade, vjere u bolje, slobodnije i pravednije društvo, od svoje vizije jedne nove, ljudske i humane, konkretne utopije budućnosti. Bez društvenih i političkih ideala nema ni mogućnosti za ostvarivanje čovjeku odgovarajućih pozitivnih formi ukupnog društvenog života na globalnoj ravni. A da li će naša budućnost sadržavati više pozitivnih od negativnih implikacija daljeg društvenog razvoja posmatranog u cjelini, ostaje tek da se vidi.

 Entoni Gidens o tome piše: “I kad bismo mogli da zavirimo preko ivice našeg veka u sledeći, ne bismo bili u stanju da predvidimo da li će tih novih sto godina biti obeleženo mirnim društvenim i privrednim razvojem – ili umnožavanjem globalnih problema – možda izvan čovekove moći da ih reši... Svesni smo mogućnosti da vladamo svojom sudbinom i da oblikujemo svoje živote što bolje možemo – što prethodne generacije nisu mogle ni da zamisle – a ipak se naš svet nalazi na samoj ivici ekonomske i ekološke katastrofe. Reći nešto ovako ne znači opredeliti se za pesimizam i beznađe... Naše razumevanje mračne strane savremene društvene promene, naime, ne treba da nas spreči da održimo realistički i optimistički pristup svojoj budućnosti.”

 Ili, kako bi rekao Paul M. Sweezy, a što bi sigurno potpisao i Marks, sa važenjem ne samo za SAD već i za čitavi svijet, i ne samo za međunarodni savremeni kapitalizam, već i za svaki društveni, politički i ekonomski sistem koji ugnjetava i obezvređuje čovjeka na bilo koji način, bilo kojim povodom i sa objašnjenjem bilo koje vrste: “Ono što nama u Sjedinjenim Državama treba... jest povijesna perspektiva, hrabrost da se suočimo s činjenicama i vjera u čovječanstvo i njegovu budućnost. Imajući to, mi moramo primati svoju moralnu obavezu da se posvetimo borbi protiv zlog i razornog sistema koji sakati, ugnjetava i unižava one koji pod njim žive i koji prijeti razaranjem i smrću milijunima drugih širom svijeta.”  (podv. G. S.) Upravo zbog samo ove činjenice, tj. zbog ovog jednog jedinog razloga, Marksova misao, uprkos svemu, na svoj osobeni, ali suštinski način je i dalje – i vjerovatno će još dugo biti – živa.

                                    (Kraj)