Dr Goran Sekulović
MARKS APOSTOL SLOBODE I(LI) ROPSTVA (II)
Marks hoće da uništi, razori i odbaci svo “smeće” starog,
otuđenog svijeta, nastalog zahvaljujući društvenoj podjeli rada, prvenstveno
podjeli na duhovni i materijalni rad. Ali, to je ujedno i jedina stvarna,
praktična, istorijska baza na kojoj i pomoću koje! se može iz tog svijeta
otuđenja zaista, dakle, opet praktično, realno i istorijski (postistorijski!)
izaći. Jer, iluzija, mistifikacija, otuđenje, postvarenje, otuđeni rad,
izrabljivanje, eksploatacija, država kao otuđena, iluzorna zajednica, svo to “smeće”
postoji kao preokrenuti i mistifikatorski, sablasni i fantomski, dakle,
ne-ljudski, ne-društveni, ne-zbiljski svijet, ali, uprkos svemu tome – uprkos
ogromnom, strahovitom teretu tog prividnog i iluzornog, neistinitog i
nepostojećeg, karaktera čitavog jednog istorijskog otuđenog svijeta koji se
izdaje da je čovjekov ljudski svijet iako zapravo i u suštini to nikako nije,
upravo apsolutno suprotno – i ovo Marks podvlači, “uvijek na realnoj bazi veza
koje postoje u svakom porodičnom i plemenskom konglomeratu; veza po mesu i
krvi, jeziku, podjeli rada u većem razmjeru i ostalim interesima – a osobito,
kao što ćemo kasnije pokazati, na osnovu interesa klasa već uvjetovanih
podjelom rada, koje se izdvajaju iz svake takve gomile ljudi, od kojih jedna
vlada svima drugima. Odatle slijedi da sve borbe unutar države, borba između
demokracije, aristrokracije i monarhije, borba za izborno pravo itd. itd., nisu
ništa drugo do iluzorni oblici u kojima se vode stvarne međusobne borbe
različitih klasa...”
Marks je realista,
čak surovi realista. On, paradoksalno, čovječanstvu ne daje nikakvu utjehu, ali
ga istovremeno ne lišava – nade! Ništa ne uljepšava, a ipak očekuje i čak i
tvrdi da se svijet uputio ka “najboljem mogućem svijetu” u odnosu na ono što je
u istoriji do sada bilo i na ono što u cjelini svijet, čovjek, društvo i
istorija mogu očekivati, nadati se i željeti da im se uopšte i može dogoditi na
Zemlji, filozofi bi rekli, u odnosu prema (epohalnoj) biti bitka. Marks borbu
proletarijata, nužnu, sirovu, surovu, tešku i dugotrajnu nimalo ne boji
ružičasto. On tvrdi da “svaka klasa... teži vlasti”. I proletarijat je klasa, pa i ona teži
vlasti.
Ali, svaka klasa koja
teži vlasti hoće vlast radi vlasti, radi stranačkih, parcijalnih, otuđenih
interesa, a ne radi interesa čitavog društva. Zato svaka takva klasa (a sve su
po Marksu takve osim proletarijata!) mora, da bi osvojila vlast, tj. da bi joj
mase “povjerovale, tvrditi i isticati da su njeni (parcijalni, uskogrudni,
sebični) interesi zapravo cjeloviti, istinski društveni i univerzalni. Jedino
proletarijat nije takvog istorijskog položaja i bića, tj. jedino on ne želi
vlast radi vlasti i ovjekovječenja vlasti i cjelokupnog otuđenja društva.
Proletarijat teži vlasti, ali ne vlasti radi same vlasti. Njegova vlast nije
vlast radi jačanja otuđenja, već začinjanja i jačanja razotuđenja, njegova
vlast nije radi ovjekovječenja ropstva već slobode.
Iz čega ovo bitno
određenje proletarijata proizilazi? Jednostavno iz istorijskog položaja
proletarijata koji nužno i zakonito zahtijeva, potrebuje i reprodukuje jednu u
principu za čovječanstvo nesumnjivo plemenitu i humanu trans-istorijsku,
radikalnu i epohalnu praksu koja – ne zadovoljavajući se samo time da teži
klasnoj vlasti kao i sve dosadašnje klase, “proizvodi” i jedan ideološki višak
slobode (koji po Marksu nije ideološki, već višak slobode koji upravo treba da
potre i ukine svaku ideologiju, svaku vlast i svaku neslobodu) – naime,
“uvjetuje... ukidanje cjelokupnog starog oblika društva i vlasti uopće.”
Proleterska vlast
teži vlasti, kaže Marks, a uz to i ukidanju i svoje vlasti (a time) i vlasti
uopšte. Protivrječno? Marks bi rekao: takav je istorijski položaj
proletarijata. Može li se ova tvrdnja provjeriti? Ili nam ostaje samo da
vjerujemo u “apodiktičnost” ovog aksioma? Da bi zadovoljio svoje apetite
teženja ka vlasti i još više poziciju i zahtjeve svog istorijskog položaja koji
od njega traži da ukine vlast uopšte, proletarijat, navodi Marks dalje, “mora
najprije da osvoji političku vlast zato da bi svoj interes opet predstavila kao
opće, na što je u prvi momenat primorana.”
Ovo Marksovo “najprije” znači da je proleterska politička vlast,
proleterska država, samo sredstvo za socijalnu revoluciju i za potpuno oslobađanje
cjelokupnog društva. Proletarijat je primoran da na početku osvoji političku
vlast, dakle, jednu otuđenu, parcijalnu, otuđujuću vlast, jednu sferu koja je
sama po sebi postvarena i koja i sama dalje “raznosi” i uzrokuje otuđenja i
postvarenja.
Proletarijat ukida
privatno vlasništvo, to moćno sredstvo i rezultat otuđenog rada, ali odmah biva
primoran da uzme jedno drugo moćno otuđujuće sredstvo i rezultat cjelokupnog
dosadađnjeg istorijskog otuđenja, iluzornu zajednicu, državu, političku vlast.
Doduše, Marks će to kasnije formulisati kao “diktatura proletarijata”, dakle,
nešto što i jeste i nije država u klasičnom smislu, već predstavlja “novu”,
radničku državu, “komunu”, opštinu”, koja će ukinuti sebe, svoju vlast, i tako
ukinuti svaku političku vlast i vlast uopšte i potrebu za njom.
Marks kaže da
proletarijatu treba politička vlast da bi predstavio svoj otuđeni, posebni
interes kao opšti. Dakle, i sam proletarijat ideološki, mistifikatorski,
otuđeno djeluje na društvo time što “proizvodi” lažnu sliku da su njegovi
posebni interesi u tom momentu opšti, zajednički, univerzalni. Ali, objašnjava
i “pravda se” Marks: radnički klasa je na to “u prvi momenat primorana.”. Marks
nam uopšte ne govori o tome kakve će posljedice imati na društvo i istorijske
tokove socijalizma i komunizma nepobitna činjenica da proletarijat, bez obzira
što je na to primoran, na početku svoje revolucionarne akcije djeluje kao
otuđena, ideološka snaga, poput svih ranijih drugih otuđenih, ideoloških snaga
u istoriji koje su bile takođe prinuđene da na početku revolucionarnih
preobražaja i osvajanja vlasti svoje posebne interese “maskiraju” kao opšte i
zajedničke. To su morali činiti, jer su jedino na taj način mogli osvojiti –
vlast.
Proletarijat ovo isto
čini, jer i njemu je, vidimo, potrebna vlast. Ali, budući da je njegova
“misija” – koja proizilazi iz njegovog univerzalnog, istinitog, sveopšteg,
cjelovito društvenog i apsolutno oslobađajućeg a ne parcijalnog i otuđujućeg
“bića” – da oslobodi “čitavo društvo”, a ne samo svoju klasu, kao što je to
bilo u slučaju prošlosti, njegova otuđena i ideološka politička vlast, vlast
kao vlast, djelovaće “privremeno”, “tranzitno”. To znači samo dok se stari
neprijatelj, staro smeće, ne uništi, a onda će proletarijat ukinuti svoju
otuđenu političku vlast i predati je društvenim organima udružene i slobodne,
razotuđene i dobrovoljne ljudske, besklasne zajednice.
(Nastaviće se)
0 Komentara