Škrinja

Sporenja o opštinskim slavama

Kako do saglasnosti o danu opština

Dec 06, 2024 0 Komentara

(15 riječi)

Piše: Ilija Despotović

Takozvani Dan opštine u opštinama u Crnoj Gori postao je ne samo predmet političkih konfrontacija, nego i svojevrsnog karikaturalnog odnosa prema istoriji i vrijednostima lokalnih zajednica. Gotovo da se dosadašnji  Dani opština relativizuju ili sasvim ignorišu, u čemu , u nekim opštinama, glavnu riječ imaju novi lokalni moćnici koji na ovom pitanju ispoljavaju,štaviše, sopstveni ideološki revanšizam i krajnju populističku samovolju.

U pokušaju preimenovanja Dana opštine, najčešće se poseže za crkvenim kalendarom, i to samo jedne crkve, Srpske pravoslavne crkve.Tako je nikšićki velmoža odredio da slava grada Nikšića bude dan Vasilija Ostroškog, a savremeni pljevaljski paša uporno nastoji da sadašnji Dan opštine, 20. novembar, zamijeni 27. oktobrom, odnosno, Svetom Petkom. On,naime, želi da posrbi pljevaljski Dan opštine, grubo  zanemarjući istorijske činjenice. Navodno, po njegovoj namjeri, Pljevlja su od Osmanlija oslobođena na Svetu Petku 1912. godine, što apsolutno nije tačno. Oslobođena su dan kasnije.Ali Vranešu je stalo da se Dan opštine sjedini sa crkvenim praznikom.Jer, Srpska pravoslavna  crkva, odnosno, njena Mileševska eparhija,  u Pljevljima vedri i oblači. A Vraneša nagrađuje svojim odličjima.

Dan opštine se  nevoljno obilježava i u nekim drugim opštinama, čak je i u Podgorici bilo ideja i nastojanja da se 19. decembar napusti kao Dan Glavnog grada.Štaviše, u nekim opštinama se, uz Dan opštine, u Budvi, recimo, ističu zastave druge države.

Sadašnji Dani opština su ustanovljeni u znak trajne memorije na datume oslobođenja opštinskih gradova u Drugom svjetskom ratu. Sasvim je razumljivo da su dani oslobođenja nakon četiri godine strašnog rata i  sjajne pobjede partizana, određeni kao Dani opština.Tako su ustanovljeni bjepoljski 3.januar, nikšićki 18. septembar, pljevaljski 20. novembar, cetinjski 13. novembar, podgorički 19. decembar... Takve odluke su bile opšteprihvaćene, jer je sloboda izvojevana uz ogromne žrtve. Samo su kolaboracionisti okupatora bili protiv. Danas njihovi ideološki nasljednici ispoljavaju revanšizam prema partizansko- komunističkom oslobodilačkom pokretu i poslijeratnoj socijalističkoj vlasti.

Svi ovi datumi ostaju kao slavne istorijske činjenice i ne mogu, i ne smiju, biti zaboravljeni. I niko nema pravo da ih , na bilo koji način, osporava, a pogotovu da ih ruži. Od oslobođenja od nacističko- fašističkog okupatora prošlo je,evo  još malo, 80 godina. Veoma dug period.Već pomenuti datumi oslobođenja, odnosno, Dani opština, moglo bi se reći, svoje su „odradili“, njihova politička i ideološka dimenzija je, objektivno, iscrpljena. Ruku na srce i čestitke za Dane opština koje se lokalnim čelnicima upućuju sa državnog nivoa  su odavno ne samo stereotipne , već, na svoj način, i politički apsolutno ispražnjene, besmislene.

Zato,uzimajući u obzir čitav kontekst,  možda ima razloga da se razmišlja o drugim datumima kao opštinskim praznicima. Naravno, nikako po datumima iz crkvenih kalendata, a nipošto, po željama četničko-desničarskih ideologa. Revizija istorije se ne smije dopustiti.

Gradovi, opštinski centri, imaju važne datume u svojoj istoriji. Zašto , kao Dane opština, ne bi trebalo uzeti datume, recimo, kada su gradovi osnovani, ili kao takvi priznati, ili kada su prvi put pomenuti kao gradska naselja. Naši gradovi su, takođe, mijenjali sopstvena imena. Neki od njih su, kroz istoriju,  imali više naziva. Pa,neka se, eto, kao Dan opštine,uzme neki datum kada su ozvaničeni sadašnji nazivi naših gradova.

U ovom kontekstu, ako se već govori o ideološkom i političkom pomirenju, evo jedne ideje. Zar ne bi bilo istorijski pravedno, politički mudro, da se u svim opštinama dogovori, napravi, „spisak“ najvažnijih datuma za svaku lokalnu zajednicu i da se to formalizuje nekim aktom, ili, trajno memoriše na adekvatnom mjestu. Gradovi su, u prošlosti, više puta oslobađani, od raznih okupatora. Zašto se te činjenice ne bi uvažile i priznale?

Ili, kad je riječ o imenima gradova kroz istoriju, bilo bi vrlo djelotvorno, čak politički ljekovito, da se na određenim, posebno uređenim mjestima, bilo na javnim prostorima, ili, u zgradama opštinskih skupština, navedu svi istorijski nazivi gradova. Podgorica je imala razna imena- Alata, Birziminijum, bila je dugo Podgorica, pa Titograd,  a danas opet Podgorica. Svi ti nazivi nose specifično istorijsko značenje. Zar ne bi bio civilizacijski iskorak da se na ušću Ribnice u Moraču, to je idealna lokacija, podigne spomenik imenima Podgorice, uz navođenje perioda koliko je koje ime trajalo. Nikšić ima više imena, Anagastum, Anderva, Onogošt. Pljevlja- Kamenica i Taslidža.Bijelo Polje se nekad zvalo Akov, Bar Pristan. Kotor , Herceg Novi, druga mjesta, su , takođe, imala više naziva.

Formalno, politički promišljeno, „priznanje“ , „objedinjavanje“ istorijskih naziva gradova, imalo bi pozitivnog uticaja i na aktuelne političke podjele.Valjda bismo se onda manje svađali i oko takvih pitanja, kao što je  Dan opštine.

(kraj)