TEKST PRIJEDLOGA REZOLUCIJE O GENOCIDU NAD CRNOGORCIMA 1918-1929. GODINE

Polazeći od uvjerenja da je kultura sjećanja i suočavanje sa prošlošću neophodna da bi se bolje razumjela i pokušala prevazići traumatična prošlost i njene posljedice, te realnije sagledala sadašnjost i gradili što bolji odnosi u regionu između ljudi, nacija, vjera, država i njihovih građana, zasnovani na pravu, pravdi i međusobnom uvažavanju, prijateljstvu i dobrosusjedstvu.

Privrženi vrijednostima pravnog sistema Crne Gore, normama međunarodnog prava, građanskog i demokratskog društva i tolerancije.

Smatrajući da težnja za utvrđivanjem istorijske istine treba da bude prioritet, kako bi se, na zdravim osnovama, izgrađivali međusobni i međudržavni odnosi u budućnosti, bez mržnje i pristranosti, i bez konflikata. I svjesni činjenice da se zločini iz prošlosti ne mogu i ne trebaju nikada generalizovati, odnosno, pripisivati narodima i nacijama, kao kolektivitetima, već da je moralna, pravna, politička i svaka druga  odgovornost uvijek individualna i da nju snose režimi i njihove formacije, pod čijem nalogu i zaštitom su činjeni brojni zločini, a ne narodi i nacije kao društvene zajednice, Crnogorska evropska partija (CEP) poziva sve parlamentarne partije i vanparlamentarne stranke, posebno one državotvorne, suverenističke i evropske profilacije, te naučne i kulturne institucije i organizacije u Crnoj Gori, zatim, udruženja građana, nevladine organizacije i druge predstavnike civilnog sektora, intelektualce različitih profesija, predstavnike novinarskog esnafa i pojedince, građane, da potpisivanjem peticije i na drugi relevantni oficijelni način, podrže da se Skupštini Crne Gore uputi na razmatranje i usvajanje:

PRIJEDLOG REZOLUCIJE O GENOCIDU NAD CRNOGORCIMA 1918-1929. GODINE

1. Predlažemo da Skupština Crne Gore konstatuje, u formi Rezolucije, da je u periodu od 1918. do 1929. godine (premda se to događalo i godinama, kasnije), kontinuirano sprovođen faktički genocid nad crnogorskim narodom, izvršavan od strane srpskih (srbijanskih) trupa, pod komandom i upravom beogradskih državnih vlasti, njihove vojske, žandarmerije i njihovih egzekutora u Crnoj Gori, plaćenih oružanih formacija- kontra-komitskih četa. Taj stvarni genocid, formalno je izvršavan pod okriljem države pod imenom Kraljevina SHS (koja je bila samo drugo ime za Veliku Srbiju), a kojom je vladala velikosrpska apsolutistička monarhistička klasa, pod egidom dinastije Karađorđević i njoj potčinjenih vlada u tome vremenu, te se isti manifestvovao u vidu GENOCIDNE NAMJERE i njenog planskog i dugotrajnog sprovođena, a na način koji predstavlja sve elemente koje sadrži biće, kasnije definisanog ius cogens normi, s značenjem erga omnes - međunarodnog zločina - GENOCIDA.

2. Taj de facto izvršavani i izvršeni genocid na Crnogorcima/Crnogorkama, determinsan je time da su, na osnovu nesporno utvrđenih i provjerljivih, objektivnih istorijskih činjenica, okupacione srpske (srbijanske) vlasti i njen poredak, pod firmom Kraljevine SHS, a pod upravom monarhističkog režima dinastije Karađorđević i njegovih vlada i organa, vojne, žandarmerijske, ali i civilne vlasti, preduzimali, izvršavali konstantno i etapno, namjerno i ciljano, sljedeće radnje u cilju djelimičnog ili potpunog uništenja Crnogoraca/ Crnogorki kao zasebnog identitenta ili posebne društvene zajednice, sa osobenim individualitetom i subjektivitetom.

3.  U tom smislu, političko-vojne strukture i sila ondašnjeg režima dinastije Karađorđevića i njegovih izvršnih organa vlasti, egzekutora, su vršile radnje, u kontinuitetu usmjerene protiv Crne Gore i crnogorskog naroda, koje su se sastojale, (a u tome je suština počinjenog magnum crimen genocida), a one su predstavljale:

1) vršenje ubistava članova grupe

2) nanošenje teških tjelesnih povreda ili teškog narušavanja fizičkog i mentalnog zdravlja članovima grupe

3) stavljanje ili dovođenje grupe u takve životne uslove koji dovode do njenog djelimičnog ili potpunog istrebljenja, - primjera radi, sistematsko uskraćivanje hrane i vode članovima grupe, lišavanje zdravstvene pomoći, prisiljavanje na tešak fizički rad (prinudan rad), nasilno smiještanje članova grupe u objekte ili na mjesta, đe su uslovi za život ili preživljavanje toliko teški da su bili nepodnošljivi i doveli u pitanje njen opstanak

4) u primjeni represivnih i drugih mjera i radnji, kojima se onemogućava rađanje između pripadika grupe

5) u nasilnom premiještanju, odnosno, preseljavanju članova jedne grupe u drugu Te de facto genocidne radnje protiv Crne Gore, Crnogoraca i Crnogorki manifestovane su tada u sljedećem: 

- što je u tome periodu sistematski, namjerno i planski, bespravno likvidirana nezavisna i međunarodno priznata država - Kraljevina Crna Gora, koja je od kraja 1918. godine, usljed okupacije, (odlukama nelegalne i nelegitimne tzv. Podgoričke skupštine iz novembra 1918.) postala žrtvom nasilne aneksije, sprovedene od strane zvanične Srbije i njenih trupa

- što je ukinuto državno ime Crne Gore i zabranjeno naconalno crnogorsko ime i njeni državni i nacionalni simboli - što je crnogorskom suverenu kralju Nikoli I Petroviću-Njegošu bio zabranjen povratak iz egzila u Crnu Goru, kao i crnogorskoj Vladi (Vladama), koje su bile dugo godina u emigraciji

- što je u tome periodu ubijeno, iz etničkih, nacionalnih, političkih, ideoloških razloga preko 2.000 Crnogoraca i Crnogorki, koji su bili odani državi Crnoj Gori, njenom pravnom poretku i svom imenu i postojanju

- što je, strana, inzvazivna, srpska (srbijanska) okupacija i nasilna aneksija Crne Gore, izazvala otpor Crnogoraca, u kome je bilo primorano da više od 5. 000 Crnogoraca, patriota, lojalnih svojoj državi i domovini, odbijajući tuđinski jaram, podigne Božićni ustanak protiv okupacije i nasilne aneksije izvršene od strane Srbije (ali i subjugacije sopstvene države), u odbrani za opstanak svoje i jedine Crne Gore i crnogorskog naroda, januara 1919 (po gregorijanskom kalendaru) i veliki dio njih, crnogorskih rodoljuba, odanih svojoj državi i pripadajući crnogorskom narodu, je godinama nastavio ustaničku (komitsku, gerilsku) borbu Za Pravo, Čast i Slobodu Crne Gore, a u kojoj su borbi za slobodu, veliki dio njih, stradali, odnosno, izgubili živote, mučeni i robijali, bez suda ili osuđeni u mnogobrojnim nacionalnim, političkim i ideološkim procesima, dio na smrtne kazne, veliki dio na višedecenijske robije, kao i enorman broj na višegodišnje zatvorske kazne, a koje su oni izdržavali u raznim tamnicama, na prostoru današnje Crne Gore, ali izvan nje, zbog odanosti Crnoj Gori

- što je u tome periodu zapaljeno preko 6.000 crnogorskih domova (kuća), koji su pretvoreni u zgarište familija privreženih Crnoj Gori i crnogorskom držvavnom i nacionalnom biću - što je u tome periodu silom, odnosno stalnom primjenom represije od strane ondašnjeg režima, a zbog borbe Za Pravo, čast i slobodu Crne Gore, primorano da ode u egzil preko 3.000 Crnogoraca

- što je, u tome periodu, uhapšeno i robijalo -iz etničkih, naconalnih, političkih i ideoloških razloga, u cilju potpunog ili djelimičkog istrebljivanja Crnogoraca/Crnogorki i bića same Crne Gore, a protiv njenog i njihovog opstanka, onima koji nijesu prihvatili ropstvo, dobrovoljno, te je, u toj genocidnoj namjeri režima i njegovog represivnog aparata, ubijano i mučeno, na razne načine, i zlostavljano, masovno, civilno crnogorsko stanovništvo Crne Gore, oba pola, od strane sile i oružanih snaga ondašnjeg režima

- što su, u tome periodu, Crnogorci/Crnogorke i njihove porodice, moreni glađu, odnosno, izgladnjivani (gladomor), namjerno iz istih razloga - što je brojnim Crnogorcima/Crnogorkama, bilo, naredbom vlasti, zabranjeno da obrađuju zemlju i da se izdržavaju (biološki opstanak im je blo ugrožen do krajnih granica)

- što im je stalno plačkana, odnosno, silom otimana,  unišatvana pokrena i nepokretna imovina (privatna svojina)

- što je masovno, civilno crnogorsko stanonovništvo bilo izloženo progonima, odnosno na stotite i stotine porodica, bile su internirane, zatočene, uzimane u taoce, mučene i prebijane na svirep način - što je civilno stanovništvo bilo primorano da živi po pećinama, šumama i drumovina, u nepodnošjivim uslovima, jer je ostalo, voljom Karađorđevićevog režima, bez doma i ogništa, koje su im oružane snage režima prethodno uništile

-što su primjenjivane političke, kažnjeničke mjere zločina bez osnova: konfiskacije imovine, te nametanja rekvizija, kontribucija i sekvestra; što su iz istih namjera od strane oružanim pripadnika režima spaljivane majke sa djecom

- što su brojne Crnogorke silovane i bile primorane da izvrše samoubistvo, ali i ubijane od strane pripadnika okupacionih formacija, što su bojne Crnogorke mučene na taj način što su im stavljane mačke u suknje, a onda mačke tučene da bi nanosile nesnosnu bol i patnju žrtvama

- što je postojala namjera i bilo planirano da se Crnogorci organizovano raseljavaju iz Crne Gore i premiještaju nasilno iz jedne sredine ii z jedne grupe u drugu

- što su rušeni kulturno-istorijski spomenici Crne Gore i crnogorskog naroda

- što je uništavano i pljačkano kulturno istorijsko-blago Crne Gore

- što je nasilno ukinuta vjekovima autokefalna Crnogorska pravoslavna crkva i oteta imovina koju je ona koristila i dodijeljena novonastaloj crkvi, koja je u Crnu Goru uvedena tada na okupacionim bajonetima

- što je ondašnji režim opljačkao ratne reparacije, dodijeljene od strane saveznika Crnoj Gori

- što je srušena Njegoševa kapela na Lovćenu i podignuta nova i drugacija u slavu i simbolu dinastije Karađorđevića.       

PRAVNO OBRAZLOŽENJE PRIJEDLOGA REZOLUCIJE O GENOCIDU NAD CRNOGORCIMA 1918-1929.

U vrijeme kada je duže vrijeme, sukcesivno i planski, vršen faktički genocid nad Crnogorcima (1918-1929), u međunarodnom pravu nije bio definisan, ni pravno sankcionisan genocid kao međunarodni zločin. On će biti uveden u kodifikovana i imperativna pravila međunarodnog prava, ratnog i humanitarnog prava, te definisaće se kao međunarodni zločin koji spada u najtežu vrstu međunarodnih krivičnih djela nekoliko godina po završetku drugog svjetskog rata, odnosno 1948. godine. Genocide su činjeli i brojni diktatorski i totalitarni režimi u XX vijeku, kako u vrijeme rata, tako i u vrijeme mira. Genocidi su činjeni i vjekovima ranije, ali tek u drugoj polovini XX vijeka on će pravno biti definisan kao kažnjivi zločin. Rezolucijom Generalne skupštine Ujedinjenih Nacija od 11. decembra 1946. godine  genocid je određen za zločin uskraćivanja prava na opstanak cijelim ljudskim zajednicama. Od statuta i presude Međunarodnog krivičnog suda u Nirnbergu (1946) nacističkim ratnim zločincima, te usvajanjem Konvencije o sprječavanju i kažnjavanju zločina genocida koju je jednoglasno usvojila Generalna skupština UON 1948. godine genocid će u međunarodnom pravu biti određen kao zločin (međunarodno krivično djelo), čije kažnjavanje ne podliježe zastari.

Genocid obuhvata, sa jedne strane, biološko uništenje, istrebljenje, iskorjenjivanje grupe, a sa druge strane, on se sprovodi kroz sinhronizovan napad na sve oblike života fizičkog i drugog određenog kolektiviteta (etničkog, nacionalnog, vjerskog, rasnog i drugog). Kod genocida bitna je namjera da se potpuno ili djelimično uništi ljutska grupa. Završnom činu, fizičkom ubistvu, prethodi namjera i genocid označava cjelinu akcije da se namjera sprovede, jer je namjera svjesno i planski upravljena i usmjerena ka uništenju grupe kao takve. Upravo ta posebna namjera, genocid, razlikuje od običnog ubistva, odnosno homocida. Motivi za izvršenje genocida izražavaju se kroz karakter i prirodu grupe: etničke, nacionalne, vjerske i rasne.  Genocid se definiše kao sistematsko istrebljenje i uništenje ljudi, samo iz proste činjenice da pripadaju nekoj grupi. Genocid je kolektivan zločin, ali se najčešće u istoriji ostvarivao pojedinačnim radnjama ili skupom pojedinačnih radnji. 

Genocid spada u grupu krivičnih djela protiv čovječnosti i međunarodnog prava, i kao krivično djelo ne podliježe zastari. Kažnjivo je po krivičnom pravu država i međunarodnom krivičnom pravu. U članu 2.Konvencije UN, iz 1948. godine (konvencija usvojena 1948. godine stupila je na snagu 12. januara 1951. godine), genocid se stricto sensu ( u striktnom smislu, što znači da akti koji nisu eksplicitno pomentuti u ovom članu ne mogu se podvesti pod pojam genocida) definiše kao: - ubistvo pripadnika grupe - teške povrede fizičkog ili mentalnog integriteta grupe - namjerno podvrgavanje grupe takvim životnim uslovima koji treba da dovedu do njenog potpunog ili djelimičnog uništenja - mjere uperene ka sprečavanju rađanja u okviru grupe - prinudno premještanje članova jedne grupe u drugu.

Međutim, iako genocid nije u međunarodno-pravnim normama prije završetka drugog svjetskog rata određen kao najteži međunarodni zločin, istorijska činjenica je da je faktički, po biću krivičnog djela genocida, taj zločin činjen, rečeno terminom od polovine XX vijeka, u istoriji čovječanstva od strane mnogih državnih, vojnih, policijskih i drugih struktura i režima.  XX vijek je u svijetu poznat i po tome što označava i vijek brojnih međunarodnih zločina. genocida. Rječnikom od polovine XX vijeka, od kada je u upotrebi taj pojam (kojeg je skovao i definisao poljski advokat Raphael Lemkin), genocid je počinjen stvarno i onda kad taj zločin najteži od svih zločina, ispunjava biće krivičnog djela i pojma genocida, bez obzira što tada pravno nije postojao kao pojam definisan i kažniv kao zločin u međunarodnim konvencijama i ugovorima koji regulištu međunarodno ratno i humanitarno pravo.

Genocid se može izvršiti ne samo u vrijeme rata, već i u vrijeme mira. Faktički genocid vršen nad Crnogorima u Kraljevini SHS (1919-1929) je, iako u vrijeme kad je sprovođen, pravno nije postojao pojam genocida, po svojoj prirodi, smislu, namjerama, posljedicama, obuhvata sve elemente koje čine sadržinu, kasnije uvedenog pravnog pojma, i bića krivičnog djela genocida. Stanovišta smo da svi zločini u savremenoj istoriji Jugoslavije i time na prostoru današnje Crne Gore treba da budu rasvijetljeni, na pravedan, vjerodstojan, naučno zasnovan način, činjenički i argumentovano. Nadasve, i zločin faktičkog genocida izvršen nad Crnogorcima u doba unitarne (centralističke) Kraljevine SHS kojom je vladala dinastija Karađorđevića i hegemonistička velikospska (srbijanska) vlast njoj podređena.    

Podgorica, 23. septembra 2024. godine  

CRNOGORSKA EVROPSKA PARTIJA

Predsjednik Novak ADŽIĆ, s.r.