CG u srcu

RIJEČKI BIOSKOP –HRAM KULTURE(1)

Jul 25, 2024 0 Komentara

(15 riječi)

Piše: Milorad Minjo Ražnatović

 

Kultno mjesto riječana svih generacija, a bogomi i šire Riječke nahije je bio ondašnji bioskop. Sagrađen je daleke 1959/60. godine, u „paketu“ sa završetkom izgradnje novih, savremenih stambenih objekata i obnavljanja infrastrukture,  kada je Rijeka živjela svoje posljednje dane kao opština. U tom periodu, izgrađeno je šest stambenih zgrada klasicističkog arhitektonskog stila, koji je odražavao stremljenja i razmišljanja  jugoslovenske, pa i balkanske arhitekture, toga vremena (najviše njih (tri) su karakterisali veliki balkoni okrenuti ka jugu/pored, odnosno izviše puta Titograd – Cetinje, posebno na stanovima u sredini objekata, dok su na krajevima zgrada balkoni na spratnim stanovima bili – sad su na jednoj pretvoreni u stambeni prostor – mali i istureniji od središnjih; na zgradi bioskopa dva su na krajevima zgrade, a sa śeverne strane ulaz je prema Kostadinu sa velikim terasama; na jednoj u nizu uz put prema Cetinju dužinom cijele zgrade je balkon sa metalnom ogradom, koja razdvaja i stanove; dužinom šeste, koja nije u nizu sa ostalih pet/okrenutoj istok zapad, je dosta uski betonski ulaz za stanove koji su stanari koristili i kao balkone), započetih koju godinu ranije dok je Rijeka još u punom kapacitetu bila opština i kada njeno rukovodstvo nije ni naslućivalo da će se uskoro ukinuti, a u posljednjoj, petoj u nizu, na putu prema Cetinju, sa desne strane – ispod same Osnovne škole, i bioskop. Na spratu, stanovi u toj zgradi su namjenski građeni za tadašnje riječke – opštinske funkcionere,  a u prizemlju, takođe namjenski, bioskopska sala, sa tada najsavremenijom opremom. Graditelji su vješto iskoristili strmenost terena, tako da im nije trebalo puno ulaganja da bi izveli bioskopsku kosinu, kako bi gledaoci u najudaljenijim redovima i śedištima imali jasan pogled na bioskopsko platno i binu. Između redova, od vrata sale,  njihovom širinom, protezao se prazan prostor, kojim su gledaoci dolazili do svojih redova i mjesta. Redovi sa lijeve strane od ulaznih vrata su  imali  po šest śedišta, a sa desne po pet, zato što se ulaz u salu sa duplim vratima, koja su se naslanjala na bočni zid kabine za projekciju filmova, nalazio ispod nje same,  i zajedno sa kabinom zauzimao  nešto više od  pola širine sale. Od završetka redova, nekih tri-četiri metra do bine, isto je bio prazan prostor cijelom širinom bioskopa, a redovi sa desne strane, po sredini i gotovo na kraju su prekidani praznim prostorom širine izlaznih vrata, i služili za izlaz kada se film završi.  Bioskop je bio opremljen sa 220, za to vrijeme, veoma udobnih śedišta, mnogo udobnijih od ostalih u crnogorskim bioskopima,  od titogradskih: kino „Kulture“ i bioskopa u Domu omladine, pa čak i od onih u okruženju koje sam pośećivao, u Beogradu i Zagrebu.

Riječki bioskop je imao važnu  kulturno-civilizacijsku misiju za Rijeku  i zajedno sa izgradnjom novih objekata (prizemlja  dva objekta su bila  namijenjena „poslovnim“ prostorima, tako da su u jednoj zgradi bili smješteni: apoteka, pekara i prodavnicu mješovite robe, a u drugoj: prodavnica garderobe, prehrrambene robe i tekstila),  puno je značio za unapređenje urbaniteta i kulture življenja u tom gradiću. I nije samo za građane ovog gradića imao emancipatorsku i ulogu kulturnog uzdizanja i duhovnog prosvjećenja, već i za cijelu Riječku nahiju, jer su stanovnici okolnih sela bili vezani za trgovinu u riječkim prodavnicama i za riječki pazar, tako da su često, naročito srednjovječni i mlađi ljudi iz okolnih mjesta, pośećivali biskop i gledali filmske projekcije. Poseban značaj emitovanja „pokretnih slika“, odnosno otvaranja bioskopa,  bio je u tome što to dolazi poslije   kratkog  perioda od kada je Crna Gora, odnosno Jugoslavija, izašla iz Drugog svjetskog rata, u kojem je ekonomski, privredno i kulturno osiromašena, i kada, gotovo da nije bilo kulturnih događanja, osim onih tradicionalnih seoskih „kola“ (igranki), niti tada, još uvijek, televizijskih aparata, koji bi život učinili ljepšim, smislenijim, sadržajnijim i duhovno bogatijim. Bioskop je u tom pogledu unio novu svjetlost u živote riječana, jer ih je sa filmskog platna upoznavao sa drugim kulturama, običajima i načinom življenja, ali  je isto tako, putem naših filmova, širio duh jedinstva, zajedništva, patriotizma, optimizma i pripadnosti ondašnjoj ideologiji i državi. Vrlo značajnu ulogu u usvajanju tih vrijednosti imale su „Filmske novosti“, koje su se jedno vrijeme ( do osnivanja televizije) prikazivale na početku projekcije, informišući gledaoce o najvažnijim političkim i društvenim događajima u ondašnjoj Jugoslaviji – Titovim putovanjima i njegovim mirovnim misijama; izgradnji u ratu razrušene zemlje; udarničkom radu i patriotizmu brigadira na radnim akcijama, koji su pruge i puteve u rekordnom vremenu, sa neviđenim elanom i pjesmom na usnama, gradili; ekonomskom razvoju; privrednom usponu itd. Sve je to ulivalo nadu i otvaralo perspektive za bolji, sadržajniji, urbaniji, savremeniji, lagodniji i humaniji život.

Prije izgradnje ovog bioskopa, Rijeka, po mojim saznanjima, nije imala biskopske tradicije samo iz razloga što nije imala prostornih mogućnosti, odnosno adekvatne sale za prikazivanje filmova, jer ljubitelja pokretnih slika  je i tada bilo. I ne samo „platonskih“ zaljubljenika, već je ugledni riječki trgovac, jedan „od najkrupnijih preduzetnika u Crnoj Gori tog vremena“ – Niko Džanjević, tu ljubav u realnost pretvorio, tako da  još 1914. godine otvara bioskop u Podgorici. O tome piše Luka I. Milunović i između ostalog kaže „(...) Iz dopisa Uprave carinarnice Podgorica od 15. aprila 1914. godine Ministarstvu finansija vidi se da tamo ’podržaje kinematografsku radnju’ Niko Džanjević te da je ’prilikom otvaranja’ dozvolu za rad dobio još od prethodnog kapetana. U ovom dopisu, nažalost, nije precizirano kad je ta dozvola data, odnosno kada  je počeo sa regularnim radom kinematograf u Podgorici. Uprava carinarnice Podgorica takođe obavještava Ministarstvo da Niko Džanjević ’redovno dobiva strane slike’ koje ’po upotrebi povraća’ pa mu   zbog toga nije do tada naplaćivana carina na uvoz.“[1]. Inače, do sedamdesetih godina prošlog vijeka u Rijeci su živjeli potomci te ugledne i bogate porodice, čiji su preci bili humanisti i donatori, posebno kulturnih institucija, tako da je ova porodica dala i visok prilog za izgradnju Kraljevskog pozorišta „Zetski dom“. Dakle, da je bilo prostornih mogućnosti Niko bi, pretpostavka je, i u Rijeci bioskop otvorio i tim kulturnim sadržajem, kao njen žitelj je obogatio, a i sa aspekta biznisa, to bi mu se isplatilo, jer je Rijeka kao urbana varošica, tada i preko dvije hiljade stanovnika (moguće) brojala.