Špadijer: Referendum je istorijska pouka da možemo, kad smo jedinstveni, izabrati pravi put
Neće prestati posrbljavanje Crnogoraca, prisvajanje istorije i svega crnogorskog, kao ni borba za suverenitet, sopstvenu istoriju, kulturu, jezik, crkvu…Država Crna Gora ima šansu da postoji dok se temelji na kontinuitetu borbe Crnogoraca kao državotvornog naroda, ravnopravnosti sa drugim narodima koji u njoj žive i dok se pitaju građani koji je doživljavaju kao sudbinu i jedinu domovinu
Crna Gora danas obilježava punoljetstvo od obnavljanja državne nezavisnosti. Referendum te 2006. godine bio je dokaz da se velike bitke mogu izvojevati mudrom politikom, odvažnošću i ljubavlju prema domovini, uz prepoznavanje različitosti kao snage na putu ka zajedničkom cilju. Najsvjetliji od svih datuma u novijoj istoriji naše zemlje, osamanaest godina kasnije dočekujemo ne govoreći o napretku Crne Gore, već o njenom sunovratu u gotovo svim segmentima društva.
Gdje su danas tekovine 21. maja 2006, je li Crna Gora dotakla dno ili njen pad može biti još dublji, te ima li na zgarištu vrijednosti još iskre za koju bi se valjalo uhvatiti zbog svega onog što slijedi našoj zemlji, za Portal Analitika govori jedan od aktivnih učesnika u pripremi Referenduma, cijenjeni intelektualac i publicista Marko Špadijer.
Analitika: Kako Vi pamtite istorijski 21. maj 2006. i ono što mu je prethodilo?
ŠPADIJER: Zahvaljujem na privilegiji da se kao aktivni učesnik događajavratim uspomenama na ljude iz tog doba. Poslije gotovo pola vijeka života u zajedničkoj socijalističkoj Jugoslaviji, kada je doživjela političku i kulturnu emancipaciju, Crna Gora je bila bez sopstvene nacionalne strategije i priklonila se Srbiji pod podaničkom devizom “što je dobro za Srbiju, dobro je za Crnu Goru”.
Pokazalo se da nije prirodnoda zajednica Srbije i Crne Gore, kao kvazi supstitut za federativnu Jugoslaviju, funkcioniše kao savez ravnopravnih država. Međunarodna zajednica je postavila diskriminatorske uslove Crnoj Gori da na referendumu izglasa suverenost.
Pokazalo se da je Crna Gora bila naredna za susrest sa istorijom. Rezultat Referenduma je zvjezdani čas državnog samopoštovanja, zrelosti nacionalne svijesti i odgovornosti pred budućnošću crnogorskih građana.
Narednih osamnaest godina su već istorija. Nažalost, istorija koja nam se ponavlja.
Pokret za nezavisnu evropsku Crnu Goru okupio je u jedinstven građanski front visokog patriotskog naboja sve snage koje su se zalagale za obnovu crnogorske suverenosti. Inicijativna grupa intelektualaca, rukovodilaca političkih partija, naučnih i kulturnih ustanova i civilnog sektora sastalase u Matici crnogorskoj 15. septembra 2004. godine. Formiran jeuskoro Savjet i Izvršno tijelo koje je, iz iznamljenih prostorija na Trgu Božane Vučinić u Podgorici, obavljalo stalnu koordinaciju sa političkim i drugim faktorima uključenim u Pokret.
Pokret je radio volonterski, temeljno, sistematično i javno. Niko ko je bio u forumima Pokreta nije za godinu i po dana rada na poslovima pripreme referenduma primio ni centa nagrade.
Njihova imena i onih koji su finansirali Pokret sačuvana su od zaborava u štampanoj monografiji. Čini mi čast što sam, sa Brankom Lukvcem i Radom Bojovićem,pripremio publikaciju u kojoj je dokumentovan rad Pokreta.
Objavljena je Platforma Pokreta, model organizacije državotvorne kampanje, Deset razloga za nezavisnost, vođena je rasprava o tome kakvu Crnu Goru hoćemo, štampana dokumeta, orgnizovana istupanja i kontaktisa narodom i medijima. Obavljena je velika propagandna aktivnost i posjete delegacija Pokreta Švajcarskoj, Mađarskoj, Austriji, Švedskoj, Velikoj Britaniji, Njemačkoj, SAD, Kanadi, Južnoj Americi, Australiji, BIH, Hrvatskoj, Makedoniji, Sloveniji…
Svuda je Pokret srdačno priman. Održan je veoma posjećen promotivni skup u Lovćencu, poslije koga je organizator privođen u policiju.
Oni su pripremali Referendum 2006.
Analitika: Ko je sve bio u Pokretu za nezavisnu evropsku Grnu Goru?
ŠPADIJER: Inicijativnu grupu za pripremu Referenduma su činili: Branko Lukovac i Rade Bojović, Milo Đukanović, Ranko Krivokapić, Krsto Pavićević, Branko Banjević, Marko Špadijer, Jevrem Brković, Branko Pavićević, Sreten Perović, Dragan Vukčević, Mijat Šuković, Ljubiša Stankovič, Srđan Darmanović, Ilija Vujošević, Miodrag Perovič, Šerbo Rastoder, Vukić Pulević i Radmila Vojvodić.
Savjet Pokreta koji je formiran 28. januara 2005. i brojio 132 reprezentativna člana iz zemlje i dijaspore, izabrao je Izvršno tijelo u kome su vodili poslove: Branko Baletić promotivne aktivnosti prema Srbiji, Radmila Vojvodić marketing, Dragan Kujovć i Ivan Brajović organizacija saradnje sa partijama i opštinskim tijelima, Miodrag Perović međunarodna saradnja, Nebojša Vučinić pravna pitanja, Šerbo Rastoder istorijski aspekti, Milan Marković omladinske i studentske aktivnosti, Darko Šuković medijska promocija, Marko Špadijer iseljeništvo, Jevto Eraković i Boris Bastijančić rad sa omladinom.
Branko Lukovac i Rade Bojović bili su glavni organizatori posla u funkciji koordinatora.
Timove Pokreta po opštinama vodili su: Podgorica - Daliborka Pejović, Nikšić - Slobodan Nikčević, Danilovgrad - Veselin Popović, Cetinje - Čedomir Drašković, Ulcinj - Muhamed Spuža, Bar - Špiro Niković, Budva - Zdenka Grbavčević, Tivat- Zoran Miljanić, Kotor - Vesna Vičević, Herceg Novi - Milan Obradović, Kolašin- Dušan Simonović, Mojkovac - Predrag Marković, Plužine - Milan Miletić, Šavnik- Miraš Đurović, Žabljak- Marijan Miljić, Pljevlja - Vuk Roćen, Bijelo Polje - Svetozar Cerović, Plav - Ferid Šarkinović, Berane- Vlajko Radović, Rožaje - Mahmut Kalač i Andrijevica - Vlastimir Perović.
Kob raskola pratiće nas još dugo
Analitika: Izjašnjavanje o suverenosti Crne Gore jedni su tada prihvatili kao izraz nacionalne časti, a drugi kao antisrpski čin...
ŠPADIJER: Svuda u svijetu gdje žive ljudi porijeklom iz Crne Gore, Pokret je imao nepodijeljenu podršku. Posebno je bila uočljiva srdačana podrška manjinskih naroda u zemlji i inostranstvu. Uostalom, to su pokazali rezultati Referenduma.
Jedini organizovani otpor ideji izglasavanja nezavisnosti na Referendumu je bio Pokret za zajedničku državu sa Srbijom koji je organizovan u Beogradu. Na njegovom čelu su bili, pored crnogorskog mitropolita SPC Amfilohija, intelektualaci i poznate ličnosti porijeklom iz Crne Gore i prvaci crnogorskih prosrpskih partija.
Izjašnjavanje o suverenosti nije moglo proći bez političkog naboja. Crna Gora nosi teret nacionalne raspolućenosti u pravoslavnom korpusu čitav jedan vijek. Prvo su se gotovo popola dijelili bjelaši i zelenaši, pa četnici i partizani, pa suverenisti i unitaristi. S tim smo naučili živjeti. Kob raskola pratićenas još dugo.
Neće prestati posrbljavanje Crnogoraca, prisvajanje istorije i svega crnogorskog, kao ni borba za suverenitet, sopstvenu istoriju, kulturu, jezik, crkvu…Država Crna Gora ima šansu da postoji dok se temelji na kontinuitetu borbe Crnogoraca kao državotvornog naroda,ravnopravnosti sa drugim narodima koji u njoj žive i dok sepitaju građani koji je doživljavaju kao sudbinu i jedinu domovinu.
Crnoj Gori od Srbije i Srbiji od Crne Gore se kroz istoriju toliko dobrog i pozitivnog trajno uvezalo, pa bi na tim temeljima trebalo graditi odnose uzajamnog poštovanja i povjerenja. Crnogorci su uvijek gajili prijateljske odnose sa srpskim narodom, kao i srpski narod prema Crnogorcima.
Treba se sjetiti Bregalnice, objave rata Austrougarskoj, Mojkovca, ali i slavnih brigada sastavljenih od pripadnika ova dva naroda, koje su junački krvarile u Narodnooslobodilačkoj borbi. Naravno, najdublje i trajne tragove ostavili su Crnogorci i Srbi u kulturi i nauci ova dva naroda.
Poslije Referenduma nije došlo do afirmacije tih vrijednosti i njegovanje tekovina antifašizma stečenih u zajedničkoj socijalističkoj federaciji, gdje su vlasti tražile od komunista da se bore protiv šovinizma svojih nacija.
Srpski nacionalizam je u gubitničkom bijesu nastavio imperijalnu politiku iz prošlosti prema Crnoj Gori i podsticao duh Podgoričke skupštine. Priroda velikodržavnog nacionalizma je uvijek zloćudna i kod manjih zajednica izaziva pogibeljni učinak.
Pokret za nezavisnu evropsku Crnu Goru nastojao je da nađe sagovornike u Srbiji koji su razmijeli i podržali nastojanja da Crna Gorademokratskim putem zastupa svoje interese i povrati nezavisnost, a u isto vrijeme Srbija postane suvrena država olobođena hegemonističke hipoteke. Crnogorski Pokret je razmjenjivao informacije savelikim brojem intelektualaca u Srbiji, među kojima su bili: Nikola Barović, Bogdan Bogdanović, Ratko Božović, Laslo Vegel, Vladimir Goati, Filip David, Rajko Danilović, Mirko Đorđević, Dušan Janjić, Živorad Kovačević, Radomir Konstantinović, Mirjana Miočinović, Andrej Mitrović, Latinka Perović, Nataša Kandić, Sonja Biserko, Biljana Kovačević Vučo, Borka Pavićević...
U godinama poslije Refrenduma stvari su se drastično promijenile, na gore. Malo je ostalo uglednih ljudi u Srbiji spremnih da razumiju interese Crne Gore. Da saslušaju, ka' da bi pomogli. Nacionalisti u Srbiji uspjeli su da zatruju javno mnjenje i da se Crna Gora ne doživljava kao trajna, već kao privremeno suverena država.
Stavljanjem akcenta na odnos Srbije prema Crnoj Gori bez zavaravanja uviđamo da je jedini istinski protivnik crnogorske državne nezavisnosti (pored strateških aspiracija Moskve) srpska nacionalistička klika i vlast u Srbiji koja se nije odrekla velikodržavnih projekata iz prošlih vjekova, već nastavlja hegemonističku politiku i destabilizaciju Balkana.
Crna Gora pokazala da može živjeti bez tutora
Analitika: Kako cijenite da su rezultati Referenduma, od tada do danas, implementirani u političku praksu i institucije države Crne Gore?
ŠPADIJER: DPS-u i drugim partijama kojesu se založile za suverenitet treba odati zasluženo priznanje. Međutim, nijesu političke partije obnovile suverenitet Crnoj Gori, već narod.
Rezultat Referenduma je istorijsko opredjeljenje čiji rezultati pripadaju narodu, građanima koji su glasali za samostalnost, kao i onima koji su bili protiv. Umjesto da podijele sa narodom benefite tog istorijskog čina i izgrade snažne institucije kao temelje države, one su ga učinile partijskom prćijom. Za partije na vlasti referendum je poslužio kao mehanizam za učvršćenje vlasti, a partije u opoziciji, ohrabrene sa strane, nastoje sve vrijeme da Crnu Goru vrate u srpski svet.
Procese koji su se odvijali od Referenduma do danas ne treba gledati tamnim naočarima. Crna Gora je pokazala da može živjeti bez tutora i odbacila kompleks provincije iizdržavane zemlje. Tekovine Refrenduma pretočene su u Ustav i druga akta usklađena sa evropskim sistemom i po kojima funkcioniše država Crna Gora, a njen međunarodni status je određen jasnom spoljnopolitičkom orijentacijom i nagrađen ugledom u svijetu.
U sjenci tranzicije i ratova u okruženju došlo je do promjene socijalne karte Crne Gore i velikog društvenog raslojavanja. Povjerljivi i povlašćeni “spacioci” države u vrijeme sankcija su zgrnuli milione švercujući duvan, narkotike, benzin, oružje i ostavili brojne tragove nečovještva i teško zagadili pravni i moralni prostor Crne Gore.
Nestala je srednja klasa, izgubljenefabrike i brodovi, umrli su moralni obziri. Klerikalizacija društva srozala je kulturni nivo života. Najgora poruka koju smo mogli kao društvo poslati mladima je da prihvataju realnost bez otpora ili nastoje da bezobzirno dođu na vlast kako bi stekli moć...
Na unutrašnjem planu vlast se nije pokazala dostojnom šanse koju je dobila i dozvolila je da je razjedaju korupcionaške i druge afere. Diletantski je pristupila rješavanju vjerskih pitanja. Zbog neodlučnosti da se oslobodi nepoštenih, mangupi u sopstvenim redovima su joj došli glave.
Kao i drugdje u okruženju populistička i reality kultura se plasira u novinama, portalima, televizijama, portama manastira, pa i u školama, kao zabava za narod, a u stvaranju popovskog svetosavskog šundaučestvuju političari,popovi, pisci, novinari, istoričari, propagandisti, pojedini ministri iposlanici.
Onima koji su suštinski protiv nezavisne Crne Gore pružila se prilika da dubinski razaraju njen suverenitet. Brzo će se pokazati koliki je njihov koalicioni i ucjenjivački kapacitet. Srbija vodi još agresivniju politiku paternalizma i asimilacije prema Crnoj Gori, a Srpska pravoslavna crkva bez zazora i smetnje satire duh crnogorstva. Sa tim se sadašnja crnogorska vlast solidariše ili toleriše. Nadam se da je to prolazno.
Može se u vremenima kriza sniziti nivo kulture samosvijesti, ali slobodarski narodni duh mora pobijediti prostakluk i ponižavanje.
Kao da se trudimo da ogadimo svoju zemlju
Analitika: Zašto i 18 godina poslije Referenduma zebemo nad sudbinom Crne Gore, iako je ona međunarodna priznata, članica UN, NATO saveza i već duže vremena na pragu EU?
ŠPADIJER: Istorija nas uči da se na Balkanu dešavaju česti politički potresi i da je Crne Gora lakše izlazila na kraj sa neprijateljima nego sa prijateljima. Gotovo dva vijeka srpska vlast i njen glavni ideološki saveznik Srpska pravoslavna crkva rade na tomeda nestane država Crna Gora i Crnogorci kao nacija.
Nije važno da li je Crna Gora monarhistička, sekularna, socijalistička, građanska, demokatska ili diktatorska, važno je da bude srpska. Širenje srpskog nacionalizma i razorno rovarenja protivcrnogorske suverenosti, kao i crnogorska nesloga i neodlučnost da se tome suprotstavi neminovno će izazvati i druge centrifugalne sile.
Da vlast nije u mnogim oblastima traljavo izvršavala evropsku agendu, i da nije povlađivala Srpskoj pravoslavnoj crkvi, rastao bi broj građana koji se ponose domovinom.Kao da se trudimo da ogadimosvoju zemlju kao da u njoj nema radosti, napretka, poštenog rada, pametnih ljudi… Držimo u fokusu javnosti lopovsku, kriminalnu Crnu Goru u rukama klanova koji “valjaju” drogu međusobno se ubijaju, potkupljuju policiju, tužioce i sudije…
Pritom, relativizujemo istoriju, slavimo zločince, obezvređujemo dostignuća, širimo mržnju, trpimo poniženja države, opiremo se imenovanju strašnog zločina u Srebrnici genocidom, guslamo o kosovskim osvetama.
U ovom ubrzanju haosa istorije, osamnaest godina je pristojno parče vremena i prilika da se učvrsti nezavisnost i učini vidljivija personalnost Crne Gore u svijetu i njena uloga u evropeizaciji regiona.
Pravda ne smije biti sezona lova
Analitika: Osmanaest godina nakon referenduma gotovo da više i ne govorimo o razvoju i napretku Crne Gore. Svakodnevno svjedočimo, blago rečeno, konfuziji i selektivnom tumačenju pravde, ali i revanšizumu... Kako Vi gledate na ovo što se dešava?
ŠPADIJER: Pravda ne smije biti osveta, sezona lova, niti kampanja. Postali smo zemlja u kojoj se na TV češće prikazuju scene hapšenja domaćih ljudi nego američki kriminalni filmovi.
Ljudsko dostojanstvo nema cijenu, dok je za gomilu linč najveća pravda. Mnogi su danas sklonili vagu pravde, a lupaju čekićem za oglašavanje presude. Moramo se zaustaviti na granici svojih kompentencija.
Praznik obilježen crvenom bojom u kalendaru
Analitika: Jedno možda neumjesno pitanje - kako se Vi kao Crnogorac osjećate danas, na Dan crnogorske nezavisnosti?
ŠPADIJER: Dan obnove suverenosti CrneGore za mene je praznik obilježen crvenom bojom u kalendaru. Dobar je povod da se nešto kažeo Crnogorcima koji u zadnje vrijemeobilježeni kolektivnom krivicom.
Ponosan sam što sam Crnogorac, ali nemam ovlašćenje, niti pravoda govorim u ime nacije. Prirodno je što volim da nas je što više. Srećan sam što živim u zemlji gdje mogu da cijenim čovjeka po čojstvu,ma koje nacije i vjere bio.
Neki su prijetili popisom, zboravljajući da ne mogu mijenjati nacionalnost poginulih na Grahovcu, Fundini, Carev Lazu, Skadru, Mojkovcu,Sutjesci,niti onih koji su umirali od silikonske prašine rudnika u Americi ili se utopili pod Medovom.
Prije par godina Matica crnogorska je objavila u dva debela toma spisak od 50. 000 imena Crnogoraca koji su poslije 1945. kolonizirani u Vojvodinu. Boli me kad vidim kako se obavioinženjering istrebljenja Crnogoraca u “prvom oku u glavi”. Prema posljednjem popisu u Republici Srbiji živi 20.000 Crongoraca, a 1981. bilo ih je 140.000. Neki pomor, crni prišt, kuga, možda korona, koja je satrla Crnogorce u tih dvadest godina? Preživio je tek svaki sedmi!
Nije izgleda neka poznata bolest dovela do pošasti, već virus pripremljen u srpskoj šovinističkoj retorti, začinjen crkvenom anatemom, medijskom manipulacijom, naučnim obmanama, ušprican u javni život od strane zvanične politike Srbije. Tome virusu nema lijeka, a očigledno je kod Crnogoraca u Srbiji pao imunitet.
Treba biti naredan za sve što dolazi
Analitika: Vidite li onda, i u čemu, snagu crnogorskog društva da aktuelna iskušenja uspješno prevaziđe i vrati Crnu Goru sa stranputica srpskog sveta na evropski kolosijek?
ŠPADIJER: Pokret za nezavisnost je građanska akcija na ponos Crnoj Gori. Djelovao je s vagom moralnog autoriteta. Raspustio se odmah po saopštenju rezultata Referenduma smatrajući da je obavio ulogu zbog koje je formiran. U Srbijije nastavio svih ovih godina da neformalno djeluje onaj drugi pokret. Njegovi propagandisti nikada nijesu priznali nezavisnost Crne Gore, niti se pomirili sa tom činjenicom.
Zvaniča politika Republike Srbije prema Crnoj Gori imala je uglavnom padove i diplomatske skandale. Raznim kamufliranim ili direktnim kanalima pomagani su kadrovi i partije koji su na opštinskom i državnom nivou činile opstrukciju suverenosti Crne Gore. U srpskoj javnosti, medijskom torturom Crna Gora je dobila tretman otcijepljene južne pokrajine.
U prvih petnaest godina poslije referendimaCrna Gora nije imala nad sobom pokrovitelja niti okupatora. Imala je svoj glas i interes, bila otvorena za prijateljstvo sa drugim narodima. Slutim da je vlast koju smo izabrali spremna da seprikloni tuđim interesima, da nastoji da izgubimo vjeru u sebe i kao da nas priprema da obnovimo zavisnost.
Da li to znači da ćemo se opet boriti za svoj identitet, pravo na svoje ime, Ustav, himnu, zastavu, jezik, kulturu, crkvu, mogućnost da proučavamo svoju istoriju, etnografiju, kulturu ili će neko drugiobavljati to za nas i određivati čija je Boka, čiji je Njegoš, ko su sveci, a ko zločinci, ko su patriote, a ko izdajnici, koje pisce treba spaljivati, a koje čitati… Hoćemo li pred glasanje u crnogorskoj skupštini, Evropskim parlamentu ili u Ujedinjenim nacijama ići za Beograd ili Pod Ostrog… To nijesu hipotetična, već zbunjujća realna pitanja u čijim odgovorima je srž suverenosti obnovljene 21. maja.
Put koji je osvijetlio Referendum je moderan i u svemu superiorani njega se treba držati. Suverenost i nacionalni interes treba da budu korektor za sve izazove koji stoje pred donosiocima odluka u ime države Crne Gore, a građanina treba osposobljavati da bude svjestan svoje moći u oblikovanju društvenog ambijenta u kome ostavruje svoj život.
Treba biti naredan za sve što dolazi. Biće još izbora, biće prilika da se vratimo sa stranputice. Referendum iz 2006. godine je istorijska pouka damožemo, kad smo jedinstveni, izabrati pravi put.
0 Komentara