Kultura

Dr. sc. Goran Sekulović

Uvod u III tom Istorije crnogorske filozofije (IX)

Mar 12, 2024 1 Komentara

(15 riječi)

OD 1945.G. DO POLOVINE 70-IH GODINA

 

U najnovije doba jedan je događaj zaśenio sve ostale i postao savremeni, ali i vječni simbol slobodne, nepokorne Crne Gore pred naletom velikosrpskog klerofašizma usmjerenog da uništi zauvijek Crnu Goru i crnogoresku naciju, odnosno Crnogorce kao zaseban istorijski i savremeni narod. Riječ je o pobuni i protestu mirnih građana Cetinja i Crne Gore protiv nasilne i totalitarne crkveno-klero-fašističke vlasti i njenog ustoličenja mitropolita-namjesnika-gubernatora okupacijske Srpske crkve za Crnu Goru u događajima oko Belvedera na Cetinju 04. i 05. septembra 2021.g. I ovaj je događaj pokazao da se moramo konačno, i simbolično i stvarnosno, vraćati i vratiti Cetinju kao simbolu, paradigmi i identitetu Crne Gore. To znači da se poslije obnove državne nezavisnosti mora odgovorno i beskompromisno, odlučno i hrabro ući u proces ''obnavljanja'' punog crnogorskog identiteta – vjerskog, jezičkog, kulturnog..., tj. definitivno se opredijeliti za strateški državni, kulturni, duhovni i nacionalni sadržaj te obnovljene i obnovljive državne pune suverenosti, odnosno za njen izvorni i budućnosni crnogorski nacionalno-građanski, interkulturalni, civilizacijski duh. Time se pokazuje da se odbacuje svaki vid klerikalno-nacionalističko-šovinističko-asmilatorskog i crkveno-imperijalno-konzervativnog agresivnog pokušaja nametanja javnosti i društvu Crne Gore, u ovom slučaju velikosrpskog fašizma i njegovog apsolutnog negiranja Crne Gore i Crnogoraca kao njenog nacionalnog, istorijskog i državnog izvora, iskona, energetskog i dinamičkog narodnog i ljudskog, stvaralačkog i tvoračkog, jezgra, nosioca i utemeljivača.

Zbog značaja Belvederskih događaja iz 1936.g. za puno osvjetljavanje novog Belvedera iz 2021.g., osvrnućemo se i na njih. ''U proglasu Inicijativnog odbora za protesni zbor (na Belvederu 1936.g., napom. G. S.) pozivaju se seljaci i građani da „svi kao jedan povedemo energičnu borbu protiv nasilja, hapšenja ubijanja, protiv ropstva i pljačke, protiv nasilnika i narodnih krvopija, a za demokratsku vladavinu naroda i za njegov bolji život, kao i za ravnopravnost Crne Gore“. U proglasu se vidi kontinuitet zalaganja crnogorskih federalista, koji je opozicionu politiku u tom smislu zastupao od početka svog političkog djelovanja, kao i kontinuitet zalaganja KPJ u istom smislu, otkad je na Bečkom kongresu 1926. godine, ispravio svoj, dotad pogrešni pristup prema državnom i nacionalnom crnogorskom pitanju. Kontinuitet zalaganja za državnost Crne Gore crnogorskih federalista i zalaganje komunista u tom smislu ogleda se u tački 9 Rezolucije Belvederskog protesnog zbora u kojoj se kaže:

„Tražimo ravnopravnost Crne Gore i biranje Crnogorske narodne skupštine u Cetinju, koja će rješavati o sudbini crnogorskog naroda“. U tački su primjetni stavovi crnogorskih zelenaša od 1918. godine i crnogorskih federalista (Crnogorske stranke) dosljedno propagirani od njenog osnivanja. Naravno, te stavove je zastupala i KPJ i njen Pokrajinski komitet za Crnu Goru. Značajnu ulogu u organizaciji Belvederskog događaja odigrao je Nikola Ristov Lekić-Goranin tadašnji sekretar PK KPJ za Crnu Goru, koji se nalazio u ilegali. Nikola R. Lekić je pozivao Krsta Popivodu da dođe na Belvederski protesni zbor, koji je uzeo učešća u akcijama oko mobilizacije dijela Katunjana koji su bili u mogućnosti da dođu na Belvederski protesni zbor, s obzirom na akcije režima da se Katunska nahija (kao najjače političko i ideološko uporište crnogorskih federalista) onemogući i izoluje kako ne bi uzela učešće na Belvederu.

… O Belvederskom događaju zapis je ostavio i Svetozar Vukmanović Tempo. On u predgovoru knjige Milorada Markovića, „Nikola Lekić Goranin“, Bar, 1983. o Belvederskim demonstracijama bilježi da se „Pohod na Cetinje“ završio „sukobom seljaka sa žandarmerijom i vojskom na Belvederu, 26. juna 1936. godine. To je vrijeme kada je Partija u Crnoj Gori doživjela nove progone i hapšenja. Policija je otkrila niz organizacija i počela hapsiti komuniste. Istragu nije vodila na teritoriji Crne Gore, nego je uhapšene komuniste sprovodila u Dubrovnik i Sarajevo. Tamo ih je podvrgavala strahovitim mučenjima i torturi. Više komunista je izbjeglo hapšenje, prešavši u ilegalnost. Kretali su se nelegalno po selima. A sela su ih dobro dočekivala.

Seljaci nijesu shvatili ta hapšenja i proganjanja kao napad samo na komuniste, nego kao atak na Crnogorce uopšte. Tako je otpor protivu hapšenja i progona komunista dobio nacionalni karakter. Lekić je osjetio i tu novu mogućnost da partija ojača svoje pozicije u masama. Iako u ilegalnosti, zajedno sa ostalim članovima rukovodstva koji nijesu bili uhapšeni, organizuje veliki zbor, bolje reći, „Pohod na Cetinje“. Vlasti na Cetinju su bile upoznate sa kretanjem seljaka prema Cetinju. Na prilacima Cetinju bila je ne samo žandarmerija, nego i vojska. Otvorena je paljba na goloruke seljake. Šest ih je poginulo, što je imalo vrlo teškog odraza na Crnu Goru. Postojeći režim je osjetio da prijeti opasnost pretvaranja komunističkog pokreta u opštenacionalni pokret i odlučio da se povlači. I ovdje je država ustuknula pred narodom, koji su predvodili komunisti.

… U oficijelnom, formacijskom smislu, ključne funkcije u organizacionom Inicijativnom odboru pokrivali su federalisti i komunisti. Predsjednik organizacionog Inicijativnog odbora za održavanje zbora bio je Petar Plamenac iz Boljevića (Crmnica) a sekretar inicijativnog odbora bio je Blažo Jovanović, jedan od prvaka KP u CG. Dakako, Inicijativni odbor činjeli su pored komunista i federalista i drugi predstavnici Udružene opozicije. Inicijativni odbor je zakazao dan održavanja protesnog zbora za 26. jun 1936. godine i radi toga izdao proglas narodu u vidu letka. Proglas Inicijativnog odbora, kojim se narod poziva na zakazani zbor, determinisan je žestokim napadom na Vladu dr Milana Stojanovića, zbog njenog surovog ponašanja prema narodu, gaženju osnovnih čovjekovih prava i sloboda, masovnih hapšenja i torture i mučenja političkih protivnika vlasti u kazamatima širom Jugoslavije, a pogotovo zbog divljačkih postupaka u odnosu na uhapšene Crnogorce.

U proglasu se napada Stojadinovićeva vlada da zabranjuje i guši svaki napredni ekonomski, politički i kulturni pokret narodnih masa, te čini sve da crnogorski narod ekonomski nazaduje i propada, zbog čega se narod poziva na zajedničku akciju protiv „fašističke vladavine“ u zemlji koja vrši ubistva, nasilja, hapšenja i progone naprednih ljudi, te se ističe zahtjev da se prestane sa tim i da se obezbijedi u državi ravnopravnost Crne Gore i konstituiše demokratska vlast. U proglasu se poziva narod, sve pristalice demokratije i antifašističke snage, da dođe na protesni zbor na Cetinje u petak 26 juna 1936 da se izrazi „veliki i gnjev narodni protiv nasilja i tiranije“ i ističu sljedeći zahtjevi: „1) Prekidanje sa daljim hapšenjima i premlaćivanjem i puštanjem na slobodu Crnogoraca i Primoraca, a ukoliko su krivi da im sude redovni sudovi u Crnoj Gori i Primorju; 2) Prekidanje žandarmerijskih hajki i izazivanja sukoba po crnogorskim selima; 3) Ukidanje diktatorskog režima i njegovih fašističkih metoda nasilja; 4) vraćanje narodu demokratskih prava i sloboda“. Proglas je završava pokličima: „Živio crnogorski front“, „živjela borba crnogorskog i primorskog naroda“.“[1]

Crnogorski antifašizam nije potpun i zapravo se ne može na pravi način domisliti i zaokružiti, a suštinski ni postojati!, ako ne uzme u obzir i nacionalne snage crnogorskog naroda, odnosno istorijski fenomen Božićnog ustanka Crnogoraca  protiv (veliko)srpske okupacije i aneksije crnogorske države.

‘’Na, lažnoj, tzv. Podgoričkoj skupštini novembra 1918. godine, agenti Srpske Vlade i sluge Dvora Karađorđevića, izglasali su, u uslovima vojne okupacije Crne Gore, nelegalno i nelegitimno pripajanje (nasilnu aneksiju) Kraljevine Crne Gore Kraljevini Srbiji. Crnogorski lojalisti, pod vođstvom bivšeg crnogorskog ministra i predsjednika Crnogorske narodne skupštine Jovana S. Plamenca i kapetana, potom komandira i brigadira (generala) crnogorske kraljevske vojske Krsta Zrnova Popovića, podigli su početkom januara 1919. godine Božićni ustanak protiv (veliko) srpske (srbijanske i uz pomoć brojnih naših domaćih izroda) aneksije crnogorske države. Oružane borbe ustanika i okupacionih trupa trajale su dugi niz godina nakon toga.

Kad je Božićni ustanak privremeno, ali nikad stvarno, tada, ugušen, polovinom januara 1919. godine, u novonastaloj situaciji, zajedno sa brojnim ustanicima, faktički, vojni vođa ustanka, Krsto Todorov (Zrnov) Popović, kao i brojni drugi prvaci crnogorskog ustanka, odlučuju se da se ne predaju novim vlastima, već da idu u političku emigraciju.

… Jovan Simonov Plamenac i brigadir (general)  Milutin M. Vučinić i brojni drugi narodni prvaci, uspjeli su da se, nakon sloma ustanka, prebace na italijansko tlo. Oni su stigli u mjesto Monte Kave u blizini Rima, đe su se počeli okupljati i organizovati crnogorski egzilanti, lojalni Crnoj Gori, koji su izbjegli iz Crne Gore, ali i oni koji su pušteni ranije iz zarobljeničkih logora u Austro-Ugarskoj.

Na zboru na kojemu je prisustvovalo oko 200 Crnogoraca, održanom u Monte Kave u blizini Rima,  6. februara 1919. godine, održao je govor Jovan S. Plamenac. U tome govoru Jovan S. Plamenac je, između ostalog, naveo kako će Srbijanci »da nam oduzmu petovjekovnu tekovinu i da su oni počinili krajnja varvarstva jadnom i bijednom Crnogorskom narodu, koji je danas imao da poživi iz trogodišnjeg ropstva, i da su poubijali naše znamenite ljude, našu braću, roditelje, žene, djecu prilikom njihovog ulaska sa Francuzima 1918. godine u Crnu Goru. Znate li da je utekao iz Crne Gore brigadir Milutin Vučinić koji nije mogao da gleda nepravdu od Srba nad bijednim Crnogorskim narodom. Braćo Crnogorci, cio narod mene je ispratio i predao mi Božju amanet, da Vam kažem pozdrave njegove, koje ću kazati u Parlamentu pred pretsjednikom Konferencije mira Vudro Vilsonom, koji nam je zagrantovao samostalnu krunu Crne Gore, koju će i dalje imat Kralj Nikola na glavi na čelu crnogorskog naroda«, navodi, uz ostalo, Jovan S. Plamenac u pomenutom svom govoru.’’[2]

                                        (Nastaviće se)