Za Antenu M piše: Miljan Vešović 

Kad ruski predsjednik Putin i srpski predsjednik Vučić donesu konačno odluku da postupe po planovima za ozbiljnu destablizaciju NATO-saveznice Crne Gore, i tako započnu novi konflikt na Zapadnom Balkanu, biće im potrebno samo nekoliko mjeseci da to učine. Evo i kako.

Kao prvo, Vlada Crne Gore je slaba, nestabilna i zavisi od podrške ekstremnih pro-srpskih i pro-ruskih partija. Ovi pro-srpski i pro-ruski elementi već glasno zahtijevaju rekonstrukciju Vlade – što znači da će dobiti ministarska mjesta. Predsjednik Skupštine Crne Gore Andrija Mandić je, naravno, jedan od najistaknutijih pro-ruskih političara u državi – što znači da pristalice Vučića i Putina takođe kontrolišu dnevni red Skupštine.

Pro-srpske i pro-ruske političke snage imaju i prećutnu podršku predsjednika Crne Gore Milatovića, kao i nekih opozicionih političara (bivši predsjednik Vlade Abazović i njegova partija). Što je puno važnije, imaju podršku i Srpske pravoslavne crkve koja je, u posljednjih tri i po godine, najuticajniji politički entitet u Crnoj Gori.

Sve ovo znači da je pro-srpski/pro-ruski blok trenutno najmoćnija politička snaga u Crnoj Gori. Jednom kad najekstremniji članovi tog bloka zauzmu ministarska mjesta u Vladi, biće u poziciji da je destabilizuju iznutra. Ovaj blok već kontroliše sektor bezbjednosti – ministar pravde u Vladi Crne Gore je nedavno izjavio da je Agencija za nacionalnu bezbjednost “duže vrijeme služila kao ispostava službi bezbjednosti van NATO sistema” (čitaj: srpske obavještajne službe BIA).

Međutim, pro-srpski elementi u vladajućoj koaliciji za sada uspješno blokiraju kadrovske promjene u ANB. To znači da isti ljudi koji su kontrolisali obavještajni sektor prije formiranja aktuelne Vlade, kontrolišu ga i sada. A to dalje znači, da je crnogorska obavještajna služba i dalje “ispostava” srpske BIA.

Pored toga, Crna Gora praktično nema funkcionalnu granicu sa Republikom Srpskom, koja je, kao što znamo, zajedno sa Srbijom najmoćniji ruski proksi na Balkanu. Prema otkrićima istraživačkih novinara crnogorskog dnevnog lista “Pobjeda”, prethodna pro-Vučićeva Vlada premijera Abazovića praktično je uništila Sektor granične policije Crne Gore tako što je namjerno skrajnula brojne iskusne i znavene policijske službenike i infiltrirala mnoge nekompetentne partijske kadrove.

Ostali ministri u aktuelnoj crnogorskoj Vladi, pod vođstvom premijera Spajića, za sada su “zakopali glave u pijesak” i izabrali da ignorišu bezbjednosnu situaciju. Umjesto da se bave bezbjednošću, pokušavaju, makar javno, da se koncentrišu na ekonomska pitanja i na napredak Crne Gore u evropskim integracijama. Ipak, teško je povjerovati da ne razumiju da činjenica da autoritarni predsjednik susjedne rivalske države ima moć da im brzo sruši Vladu nije dobra za njihove političke karijere. Takođe je ekstremno naivno vjerovati da će Vučić tek tako pustiti da Crna Gora brže napreduje u evropskim integracijama od Srbije (a Vučiću je želja da Srbija ne napreduje uopšte). Pa ipak, Spajić ne pokazuje političku vještinu i hrabrost da odgovori na ovu prijetnju.

U ovakvoj situaciji, izazvati građanski sukob u Crnoj Gori relativno je lako. Prvo, pro-ruske i pro-srpske partije ruše Vladu. Mogu to da odrade “iznutra” – koristeći ministarska mjesta dobijena rekonstrukcijom da bi blokirali donošenje odluka, ili “spolja” – prosto mogu premijeru ispostaviti neprihvatljive nove kadrovske ili programske uslove i iskoristiti njihovo odbacivanje da pokrenu pitanje povjerenja Vladi.

Kad Crna Gora ponovo dobije Vladu “u tehničkom mandatu”, predsjednik CG može dati ponovo mandat za formiranje Vlade ili može pokušati da raspiše izbore. Šta god se od toga desi, politička nestabilnost koja će uslijediti biće dobra prilika za pro-ruske i pro-srpske agente da započnu propagandu da su “Srbi u Crnoj Gori ugroženi”, da su “DPS i crnogorski nacionalisti na korak od povratka na vlast” i da je Crna Gora isuviše nestabilna i nefunkcionalna da bi uopšte postojala kao suverena država.

Nakon toga počinje pravi haos – opštine poput Pljevalja, Nikšića ili Berana, gdje pro-srpske i pro-ruske partije imaju jasnu većinu i gdje je uticaj SPC najveći, mogu da počnu  organizaciju “referenduma” o odcjepljenju od Crne Gore. Pro-srpske i pro-ruske snage već duže vrijeme aktivno pripremaju stanovništvo tih opština na takvu mogućnost. To se radi na više načina – izjave i potezi gradonačelnika kojim se ne poštuju crnogorski državni simboli, institucije ili pravni sistem ili organizacije “Svetosavskih balova” i sličnih otvorenih propagandnih skupova agresivnog, destruktivnog srpskog nacionalizma.

Moguće protivljenje secesiji u tim opštinama može biti dodatno obeshrabreno intervencijom SPC, koja će predstaviti proces kao “istorijsku šansu za ujedinjenje Srba” ili, jednostavno i važnije, kao volju Božiju.

Na sličan način kao 10 godina ranije na Krimu i u Donbasu, prosrpski separatisti biće potpomognuti od paravojnih formacija obučenih od strane ruskih i srpskih službi i ubačenih preko slabo kontrolisane granice. Ove naoružane formacije imaće zadatak da uspostave kontrolu nad opštinskim institucijama i da spriječe bilo koji pokušaj crnogorskih snaga bezbjednosti ili patriotski orijentisanih građana da se umiješaju u organizaciju “referenduma”.

Kako crnogorske državne institucije mogu na ovo reagovati? Ako su paralisane, reakcija će biti neadekvatna. Pro-srpski i pro-ruski elementi mogu iskoristiti činjenicu da kontrolišu sektor bezbjednosti tako što će blokirati ili usporiti efikasnu zvaničnu reakciju. Mandić je u poziciji da blokira uvođenje vanrednog stanja u Skupštini Crne Gore, a, kao član Savjeta za odbranu i bezbjednost (gdje se odlučuje jednoglasno), može da zaustavi angažovanje Vojske. Predsjednik Parlamenta takođe može da odbije da uvrsti eventualni predlog o aktivaciji članova 4 i/ili 5 Vašingtonskog ugovora u dnevni red Skupštine – samim tim, Crna Gora ne može da efikasno traži reakciju NATO.

Slijedi završna operacija – Vučić može da počne sa prijetnjama da će vojno intervenisati, jer su “Srbi ugroženi” zbog izbijanja konflikta. On može tu prijetnju iskoristiti kao dodatni argument da traži federalizaciju Crne Gore (tako što će koristiti omiljenu “eskalirati da bi de-eskalirao” taktiku da ucjenjuje Zapad) ili može zvanično ostati po strani (jer Crna Gore je, ipak, članica NATO), a dodatno podgrijavati sukob tako što će naoružavati prosrpske separatiste u Crnoj Gori i ubacivati nove i nove paravojne jedinice.

Koju god opciju da Putin i on odaberu, računaće i na neaktivnost i nesklonost Zapada da reaguje, uslovljenu time što je pažnja transatlantske zajednice usmjerena na druge konflikte, kao i na održavanje izbora u EU, SAD i UK. A pažnja će posebno biti umanjena ukoliko se Crna Gora uspješno spriječi da aktivira član 5 Sjevernoatlantskog ugovora.

U ovom scenariju, Crna Gora, u najboljem slučaju, postaje Sjeverna Irska iz perioda 1969-1998, a u najgorem Liban iz perioda 1975-1990. Ne treba zaboraviti – ako postoji robe koje u Crnoj Gori ima svima “na izvol’te”, to je vatreno oružje.

Čitavi gore – opisani scenario je hipotetički, svakako se ne mora desiti i može se izbjeći. Ono što, međutim, veoma zabrinjava, je činjenica da ni dobronamjerni ljudi na crnogorskoj političkoj sceni (u vlasti i u opoziciji), kao ni naši Zapadni saveznici ni ne sanjaju koliko smo ovom scenariju blizu.