Rez makazama po crnogorskoj istoriji
Novinar je trebao bar citirati što o tome piše Njujork tajms ili Vašington post, ali i brojni drugi američki i evropski listovi toga doba, kao i što o tome govore kako kralj Nikola, tako i drugi istaknuti Crnogorci, ustanici koji su se borili za pogažena prava Crne Gore
Novinar Željko Pantelić, nekadašnji spiker Miloševićevog ratnog RTS-a, kolumnista lista Vijesti i publicista sa portala Velike priče, napisao je skoro jedan političko-propagandni, pamflet, s pretenzijama da to bude istoriografski tekst, što naravno nije. U njemu je, pored ostaloga, konstatovao da sukob u Crnoj Gori nastao po pitanju "ujedinjenja 1918", nije bio nacionalni, već ideološki i dinastički.
U tome tekstu on se poziva na neke djeliće iz ondašnje italijanske štampe, kako bi dao "legitimaciju" tezi koju zastupa, a to da, tobože, 1919, po novom kalendaru nije bio Božićni ustanak, nego samo obična oružana pobuna, koja se brzo stišala i kako je njen odjek u inostranoj štampi i međunarodnoj javnosti brzo pao u zaborav.
Sve iznijete "teze" novinara Željka Pantelića su netačne, sa stanovišta provjerljivih istorijskih činjenica, odnosno, primarnih istorijskih izvora, ali i sekundarnih (publicističkih) izvora, u koje spada i tadašnje pisanje štampe.
Novinar Pantelić koristi, nedopušteno u metodologiji istorijske nauke-pristrasni, selektivni pristup problemu, koristeći makaze i režući, zaobilazeći i odbacujući činjenice i izvore, koje ne idu u prilog njegovoj unaprijed zadatoj tezi: da obezvrijedi, omalovaži istorijski značaj, cilj, smisao i domete Božićnog ustanka u afirmaciji crnogorske oslobodilačke, suverenističke, državotvorne i nacionalne svijesti i političke ideologije koja je zastupala borbu za opstanak Crne Gore kao državnog subjekta.
Naravno, novinar Pantelić je zaboravio mnogo štošta od primarnih izvora da citira, u vezi sa tim dramatičnim i tragičnim zbivanjima, ali mi ćemo se potruditi da u tom smislu, ovom prilikom, iznesemo nekoliko činjenica, koje svjedoče o tome da su Crnogorci podigli 1919, (po gregorijanskom kalendaru) Božićni ustanak i da je taj ustanak bio nacionalno-državotvorni i da crnogorsko pitanje nije bilo u osnovi dinastičko pitanje, već pitanje Prava, Časti i Slobode Crne Gore, kako je bilo i geslo božićnih ustanika.
Novinar Pantelić je zaboravio da citira brojne izvještaje italijanske štampe tokom 1919, koji kazuju da je Crna Gora tada bila žrtva okupacije i nasilne aneksije i koja donosi brojne izjave i svjedočenja raznih posmatračkih misija da je u Crnoj Gori podignut i da traje ustanak i da se vode oružane borbe za vaspostavu Crne Gore.
Takođe, novinar i publicist Pantelić trebao je bar citirati što o tome piše Njujork tajms ili Vašington post, ali i brojni drugi američki i evropski listovi toga doba, kao i što o tome govore kako kralj Nikola, tako i drugi istaknuti Crnogorci, ustanici koji su se borili za pogažena prava Crne Gore. Međutim, novinar Pantelić je sve to namjerno prećutao, vjerovatno naučen da tako to uradi i napiše običan pamflet sa velikosrpskih i asimilatorskih velikosrpskih pozicija, koje pokušava kamuflirati.
Sam kralj Nikola je tvrdio da crnogorsko pitanje nije dinastičko, već pitanje prava na opstanak jedne male države i naroda i njegove slobode. Kralj Nikola je u pismu kojeg je 26. avgusta 1919. uputio iz Neja kod Pariza francuskom premijeru i predsjedavajućem Versajske mirovne konferencije Žoržu Klemansou naveo i ovo:
“Pitanje Crne Gore nije pitanje dinastije, kao što pokušavaju podmetnuti njeni protivnici. Ovdje se radi baš naprotiv o velikom principu, čije poštovanje treba da bude veće, jer se radi o čuvanju mučno stečenog prava jedne slabe zemlje i jednog malog naroda”.
Kralj Nikola je odbio sve ponude da se u korist Karadorđevića i nove države Kraljevine SHS, odrekne prijestola i sve ponude o apanaži, jer je bio uvjeren da na to nema pravo, da kruna Crne Gore nije samo njegova kao vladara i njegove dinastije, već Crne Gore i crnogorskog naroda i da to sa idignacijom odbacuje da učini. I kraljevska crnogorska vlada u izbjeglištvu bila je istog stava. I crnogorska suverenistička emigracija, kao i crnogorski ustanici, gerilci u zemlji.
Crnogorski ustanak dugo je trajao i imao je različite faze. On je nakon njegovog privremenog prvobitnog gušenja, ponovo masovno buknuo od jula 1919. i trajao potom deceniju i više. A sam kralj Nikola je, što je vojvoda Simo Popović kao svjedok zapisao u memoarima "S kraljem Nikolom iz dana u dan 1916-1919", saopštio što hoće italijanskom izvanrednom poslaniku i opunomoćenom ministru pri crnogorskom dvoru u Francuskoj Paolu de Montaljariju: "Hoću samostalnu Crnu Goru i da se vratim u nju. Nista drugo", a poručio je, još nakon Krfske deklaracije 1917. godine, srpskom poslaniku na crnogorskom dvoru Tihomiru A. Popoviću: "Poruči Pašiću koji traži moju glavu da mu Crnu Goru necu dati, niti je prodati".
U nastavku teksta-reagovanja baziramo se na još nekoliko relevantnih istorijskih činjenica, koje demantuju inače podmetačku i naučno neosnovanu Pantelićevu priču o ovoj temi.
Tako, čuveni Njujork tajms, 17. januara 1919. u članku, koji u prijevodu sa američkog originala, nosi naslov „CRNOGORCI USTAJU PROTIV SRBA TRAŽE ZAŠTITU AMERIČKIH SNAGA” piše: „VAŠINGTON, 16. januar - okupacija Crne Gore od strane srpskih snaga dovela je do pobune Crnogoraca, kako se navodi u zvaničnom saopštenju koje je ovdje večeras izdalo Poslanstvo Crne Gore.
Pobunjenici, kojih ima oko 20.000, uspjeli su da zauzmu nekoliko gradova iz kojih su protjerali srpske snage. Kako se navodi u saopštenju, pobunjenici su poslali delegaciju kralju Nikoli u Pariz tražeći da se u Crnu Goru pošalju američke snage kako bi se očuvao red. Prije nekoliko sedmica je Državni sekretarijat obaviješten od Crnogorskog odbora za nacionalno ujedinjenje da se skupština predstavnika koje je uredno izabrao narod Crne Gore sastala i zbacila sa prestola kralja Nikolu i izglasala da se zemlja ujedini sa federacijom Srba, Slovenaca i Hrvata pod srpskom dinastijom.
Potom su predstavnici skupštine otputovali u Beograd kakao bi podnijeli izvještaj o svom postupku i kralj regent je zvanično prihvatio zemlju kao dio velike Srbije. Vlada Crne Gore tvrdi, a o tome je obavijestila i Državni sekretarijat, da skupština koja je svrgnula sa vlasti kralja Nikolu nema ta ovlašćenja i da nikada nije zakonski formirana. Večerašnje saopštenje Poslanstva je skrenulo pažnju na činjenicu da su pobjedničke savezničke države bile odlučile da Crna Gora treba da ima predstavnika na mirovnoj konferenciji“.
(Citirano prema: Dr Radoslav Raspopović i dr Biljana Vučetić „CRNA GORA U AMERIČKOJ ŠTAMPI - Montenegro in the American Press1918-1919“, Podgorica, 2022, str. 200-201).
Nešto docnije, uticajni i znameniti list Vašington post, od 15. februara 1919, objavljuje članak koji u prijevodu sa američkog na naš jezik glasi: “Crnogorski apel - od mirovne konferencije zatraženo da zaustavi pripajanje Srbima, prigovor državnoj kontroli tvrdi da je ,,skupština“ koja je glasala za pripajanje lažna.
U patriotskom apelu mirovnoj konferenciji tvrdi da je taj skup bio sastavljen od odmetnika i Srba - izjava je bivšeg delegata na Mirovnoj konferenciji u Londonu koji je pobjegao.
Priča o vladavini silom
Piše: RAJLI GRENON
Odbijanje Crne Gore da bude pripojena Srbiji je izazvalo negodovanje u Parizu, gdje delegati vodećih zemalja nastoje da drže spušten poklopac i da spriječe eksploziju. Crna Gora je uložila oštar protest mirovnoj konferenciji i podnijela je dokaze da srpske snage sada fizički kontrolišu Crnu Goru, sprečavaju odlazak i dolazak Crnogoraca i potpuno gušeći sve proteste protiv onoga što predstavlja prisilnu aneksiju. Tvrdi se da je to još jedan slučaj Koreje.
Skupština odmetnika
Velika pompa se digla prošlog decembra oko navodne ,,narodne skupštine“ u Podgorici u Crnoj Gori, na koju je navodno, crnogorski narod, sopstvenom voljom, ustao i zbacio sa vlasti svog kralja i izjasnio se za pripajanjeSrbiji. Mirovna konferecija sada ima dokaze da su tu ,,narodnu skupštinu“ organizovali crnogorski odmetnici plaćeni spolja, koje su štitili srpski bajoneti ,,Jadranskog korpusa“. Lojalnim Crnogorcima nije bilo dozvoljeno da se čuju ,,Skupština“ je suzbila sve zahtjeve za nezavisnošću i nastavljanjem postojeće dinastije. „Skupština“ je svu vlast predala hunti od petorice ljudi, koje je predvodio izvjesni Raičković, i taj komitet je izdašno snadbijevao novcem iako Crna Gora nema ni dinara.
Lojalisti bačeni u zatvor
Lojalne Crnogorce, pogotovo one bivše članove skupštine koji su pobjegli od austrijskog neprijatelja, je hunta koja pod srpskim okriljem vodi Crnu Goru bacila u zatvor. Bilo kakvo agitovanje protiv pripajanja Srbiji nalazilo bi na hapšenje i bacanje agitatora u zatvor. U međuvremenu, zakonita vlast nad Crnom Gorom leži u rukama kralja, koji je privremeno u Francuskoj i privremene vlade sa sjedištem u Neju. Ovu vladu su priznali svi vodeći narodi, uključujući Sjedinjene Države, ali čudnovato je to što joj za sada nije dozvoljeno da šalje nikakvu delegaciju na mirovnu konferenciju.Naravno da je uložen oštar protest protiv uskraćivanja prava na zasebno predstavljanje.
Teško dobiti vijesti
Vlada Srbije je iznenada, 28. decembra, opozvala svog otpravnika poslova akreditovanog pri Vladi Crne Gore, i od tada našla za shodno da prizna deklaraciju lažne ,, narodne skupštine“ kao volju crnogorskog naroda. Nijedan drugi narod to nije učinio. Izuzetno je teško dobiti vijesti iz Crne Gore, pošto srpska vojska drži čeličnu kontrolu njenih granica. Italijanske snage drže dvije luke, Bar i Ulcinj, ali unutrašnjost kontroliše Srbija. Na lažnoj ,,narodnoj skupštini“u Podgorici nije održano nikakvo glasanje, i niko osim Srba nije provjerio vjerodostojnost osoba koje su tvrdile da predstavljaju Crnu Goru.
Saopštenje mirovnih delegata
Kada su lojalni Crnogorci vidjeli šta se pokušava, pokušali su da jave stranim vladama, ali su ih na granici zaustavile srpske snage. Nikom nije dozvoljeno da napušta zemlju dok je trajao prevrat. Jovan Popović, ugledni Crnogorac, delegat na londonskoj mirovnoj konferenciji 1912-13. godine, jedan je od malobrojnih koji su uspjeli da pobjegnu iz Crne Gore nakon podgoričke ,,skupštine“. On je u Parizu izjavio: ,,Nakon potpisivanja primirja, srpske snage su veoma brzo okupirale crnogorsku teritoriju.
Ove snage su imale za zadatak da pomognu pri uvođenju elemenata iz Srbije koji bi činili navodnu ,,narodnu skupštinu“ Crne Gore, a radi svrgavanja kralja Nikole s vlasti iproglašenja ujedinjenja sa Srbijom“.
(Citirano prema: Dr Radoslav Raspopović i dr Biljana Vučetić „CRNA GORA U AMERIČKOJ ŠTAMPI - Montenegro in the American Press 1918-1919“, Podgorica, 2022, str. 238-240).
(Autor je član Glavnog odbora i Predsjedništva Crnogorske evropske partije)
Miodrag Ćetković - portalanalitika
0 Komentara