Škrinja

Goran Sekulović: Hommage Podgorici (IX)

Dec 10, 2023 0 Komentara

(15 riječi)

Iz knjige Gorana Sekulovića ‘’Hommage Podgorici’’, sa podnaslovom ‘’I ljudima koji su je nosili u svom srcu i stvaralačkom duhu'', koja će se uskoro publikovati, objavljujemo u nastavcima esej ''Morača, Ribnica, Gorica… ili: Od ’Labud plaže' do 'Bemax Arene' i dalje niz obale Morače do 'kraja bedema' grada''.

Više istraživača, arheologa, kulturologa, istoričara…, u nekoliko navrata su došli do istovjetnih zaključaka da su Turci na ušću Ribnice u Moraču sagradili tvrđavu koju su nazvali Depedogen. Gradnja je počela 1474. godine i tvrđava je bila gotova za tri do četiri godine. To je dokazao najprije1962.g. srpski istoričar-turkolog akademik Branislav Đurđev, da bi do istog rezultata 1963.g. došao i crnogorski naučnik akademik Pavle Mijović sa ekipom istraživača koju su činili arheolozi O. Velimirović, R. Vujošević, M. Kovačević i Đ. Bošković. U knjizi Pavla Mijovića ‘’Od Dokleje do Podgorice’’ argumentovano se pobija teza da je na tom prostoru postojao tzv. “Nemanjin grad” – nazvan tako po rodonačelniku srpske dinastije Nemanjića koja je poslije konačne pobjede nad dukljanskom dinastijom Vojislavljevića (a nakon međusobnog ratovanja sa promjenljivom srećom za obije strane, tj. tadašnje države Raške i Duklje), skoro dva vijeka vladala prostorom Duklje-Zete-Crne Gore– jer je tvrđava podignuta 360. godina poslije Nemanjinovog rođenja. Time se dokazuje politikanstvo i lažna vjera, odnosno klerikalizam Srpske pravoslavne crkve kada, kako piše akademik Mijović, “dolazi pravoslavni epoiskop sa gomilom popova i osvještavaju to tursko utvrđenje, do 1878. godine tursko mjesto molitve”, budući da je tu bila i džamija.
Akademik Radoslav Rotković kaže: “Nemanjići u centru Zete daleko od granica njihove države nijesu imali potrebe da grade tvrđavu kao odbrambeni objekat. Nasuprot tome Turcima je bilo i te kako potrebno imati tvrđavu jer je bila na granici sa državom Crnojevića, koja je imala topove iz Venecije, pri čemu se tvrđavom branio grad”. Istoričar-turkolog mr Adnan Pepić svojim istraživanjima pokazao je da je Podgorica prema turskom popisnom defteru iz 1485. godine upisana kao selo sa 15 domaćinstava, a Podgorica sa okolinom upisana je u defter kao nahija.

 

Iako nije nađeno arheoloških dokaza da je prije tvrđave Depedogen na ovoj lokaciji bilo nekih utvrđenja ili tvrđava, ta se mogućnost u širim razmjerama okoline ipak ne može u potpunosti odbaciti. Naravno, nema govora kao što vidimo da je tu bio tzv. Nemanjin grad, odnosno da se na tom mjestu rodio Stefan Nemanja, rodonačelnik dinastije Nemanjića – koji se jeste rodio neđe na teritoriji Duklje-Zete[1] (Crne Gore), naime u Spužu, jer mu je otac bio izbjegao iz Raške (Srbije) i jeste kršten na teritoriji Duklje-Zete, prvo u, tada katoličkoj, crkvi pod Goricom – ali možda je u još starija vremena tu bilo i neko proto naselje zvano Ribnica, ili pak u rimskom i ilirskom dobu takođe sa drugačijim nazivima, budući da se na samom ušću Ribnice u Moraču nalazi drevni most poznat kao Rimski most. No, idimo redom.

''Prema  rezultatima istraživanja,  naselje, ili naselja,  na području današnje Podgorice postojala su još u paleolitsko doba.  U knjizi  „Kulturna baština Podgorice“  piše da nema pouzdanih istorijskih podataka  kako se prvobitno zvalo naselje  koje se razvilo na ušću Ribnice u Moraču. U ranom srednjem vijeku su uporedo  postojala dva naziva Ribnica i Podgorica, što upućuje na to da su, možda, postojala dva naselja. Prije toga, pominju se rimski nazivi  Birziminio i Halata (Alata).

Podgorica se prvi put pominje 1326. godine. Najvjerovatnije je  da su na  lokalitetu današnje tvrđave gradli i Rimljani, a samu tvrđavu, prema istraživanju Konstantina Jirečeka,  podigli su Turci 1474. godine. Bio je to jaki fortifikacijski objekat koji je služio za odbranu od okruženja. Naselje  se, počev od same tvrđave, širilo lijevom obalom Ribnice, prema istoku, a kasnije je prešlo i na lijevu obalu Morače. A onda, Nova varoš, pa prelazak grada na desnu obale Morače...’’[2]