Piše: Željko Rutović

Kao što je roman Nikolaja Ostrovskog “Kako se kalio čelik” postao simbol socijalističkog realizma, kaljenje nekog drugog fudbalskog Čelika iz Nikšića (p)ostalo je simbolom jednog klasičnog fudbalskog realizma i jednog vremena u kome smo se i pojedinačno i kolektivno kalili za život koji treba živjeti. Onako čelikovski. A ima li tog života bez fudbala, pa iako ga negdje ima, pitaćemo se na šta taj život liči?

Valjda kako to jedino i treba da bude u industrijskim sredinama, fudbal je bio sve. Pitali bi se, da li je života bilo prije fudbala. Pa zašto bi grad metalurga Nikšić odstupao od te kulturološke matrice po kojoj su se fudbalski klubovi osnivali kao matice radničkog znoja, želje za igrom tog socijalnog ventila koji je uprkos željeznim česticama ispuštao u svoje okruženje i nesporni vazduh slobode koji samo fudbal daruje. Iskustva su i poučna i mnoga. Ostaje lektira sjećanja za nauk i naum slobode.

Fudbalski klub Čelik, mlađi Sutjeskin brat, osnovan je 1957. godine, sa prirodno je patronom Željezarom “Boris Kidrič”, koja je onako majčinski brinula o njegovom rastu i razvoju.
Vremenom ta čelikovska kulturologija kojom dominiraju radnička žilavost, upornost, otpor svemu neprirorodnom, ta čvrstina raznih životnih čelika podigla je i edukovala generacije mnogih koji su našli svoje životne puteve nezavisno od ostvarenih rezultata na fudbalskom terenu. Čelik je krčio onako trudbenički svoje puteve, ne osvrćući se na nedostatak ovog ili onog, već naprotiv, u oskudici svake vrste išao naprijed, trpeći udarce proleterske sudbine i kad mora i kad ne mora.

Gledajući te prvotimce, drage komšije iz radničkog, željezarskog naselja Humci, osamedesetih godina prošlog vijeka, poput Preša Vujovića, Mija Milovića, golmana Maja Kršikape i Dragana Radulovića i drugih, nekako mi odisahu onom spartanskom energijom viteštva koji i duhom i tijelom davahu sve od sebe. Više se nije moglo. Kiša ili već kako bješe vrijeme, kraj utakmice pa pješke nazad, i igrači i navijači, nazad u nove životne borbe. To odsustvo uslova i svake druge logistike, vrlo brzo pokazaće se kao životna prednost koja uči čovjeka prilagođavanju i vječitoj životnoj borbi koja se nikad ne predaje i ne odustaje. Jer, čelik je to. Pečen na vatri.
Priča o FK Čeliku otuda nadrasta sterilne statistike i suvoparne brojeve, jer svaki Čelikov broj kao godina trajanja, tako i svaki broj na dresu njegovih fudbalera mnogo je više od same oznake. Tu je satkan i u temelje radničkog kluba ugrađen otpor svake vrste – beskompromisnost i pripadnost onima koji ih decenijama vječno prate. To su prirodni zakoni opstanka i postanka radničkih kolonija koje u toj svojoj komuni duha isčitavaju posebne životne lekcije koje se ne uče iz kataloških priručnika “kako uspjeti u životu”, “kako biti svoj” i slično. Otuda je Čelikova hronika specifičan mentalitetski i kod i hod uramljenih identiteta svih onih koji su izgradili upečatljivu gradsku storiju i istoriju bez koje nema lične karte imena grada Nikšića.
Niksić, čelik i pivo dali su specifično otporno jedinjenje tvrdog matarijala iz čije je utrobe ponikao fudbalski oldtajmer Čelik, koji liči svim sličnima širom planete, onima koji su u srcu narodnog a ne reklamnog elitističkog duha, onima koji u porazu vide sjutrašnju pobjedu, onima za koje se igra i pjeva iz ljubavi bića svog. Da, moguće je. Da, viđeno je.

Da je upravo tako potvrđuje pečatom izlivenim od čelika, navijačka grupa FAP Mašina, koja je iskrenošću i upornošću postala popkulturni fenomen ne samo Nikšića, već i širih prostora na kojima se onako čelikovski sa srcem mašine podmazane čistom nikšićkom energijom prepoznaje i ostaje biljegom navijačke kulture kojoj bi pozaviđele i mnogo veće fudbalske sredine. Daleko i po dobru se čula sirena ove Čelikove mašine, tako da njen huk ostaje relikvijom srca u kojem je fudbal više od života. FAP Mašina, FK Čelik, Željezara, može li bliže i preciznije. Sociologija života, koja nikad ne odstupa naprotiv, mašina od čelika, samo naprijed, bez obzira na prepreke i izazove.

A tamo gdje sjećanja i emocije bilježe, ostaju i hronike imena koje neposredno pamtim ili posredno iz priča čuvam, tek riječ je o svima onima koji su kolektivno ispisivali časnu istoriju ovog kluba. Zato, samo neka od njih koja nosim u svom nostalgičnom koferu iz vremena sedamdesetih i osamdesetih prošlog vijeka… Vorotović, Šarović, R. Krivokapić, Burić, Zeković, Abramović, Adžajlić, Nikčević, Magovčević, Z. Delibašić, Backović, Mićunović, Eraković, Dževerdanović, Petrović, Krunić, Nenezić, Bojić… i svi prije i poslije njih koji ispisaše jednu čeličnu tradiciju kluba, grada, fudbala, života, i sve to kao u
romantičnom crno – bijelom dokumentarcu u kojem se od usta odvajalo da bi se onako čelikovski za fudbal živjelo. Čelik, više od igre!
Tek, iskustvo koje inspiriše i plemenitošću materijala od ljudi, vremena i fudbala ostaje velikom stranicom kulture sjećanja kako Nikšića, tako i fudbalske Crne Gore. Književnim jezikom rečeno, baš Čelik!