„Odobrili su mu pustiti srpske trupe na tu stranu i zatvoriti oči“
Crna Gora je pod srpskom okupacijom postala veliko stratište o kojem Chicago Tribune, u tekstu od 4. septembra 1919. pod naslovom „Zvanični izvještači donijeli užasne izvještaje u Pariz“, piše da „pod srpskom okupacijom Crna Gora danas predstavlja mjesto najkrvavijeg pokolja u Evropi…“, mjesto „raširenog masakra“
a śednici Vrhovnog ratnog savjeta savezničkih i udruženih sila u Versaju, 2. novembra 1918. godine, odlučeno je da Crnu Goru okupiraju francuske, engleske, italijanske, američke i srpske trupe. Sve te vojne formacije stavljene su pod vlast Vrhovnog ratnog savjeta. Za vrhovnog komandanta istočnog sektora, pod koji je potpadala i Crna Gora, postavljen je francuski general Franš d'Esperey.
O ulozi generala Franša d'Espereya u omogućavanju srpskoj vojsci sprovođenja drastičnih uslova okupacije na teritoriji Crne Gore i njenoj aneksiji od strane Srbije najbolje govori depeša Živojina Balugdžića, tadašnjeg sekretara regenta Aleksandra Karađorđevića, upućena predśedniku srpske vlade Nikoli Pašiću 8. decembra 1918, godine iz Soluna u London.
Depeše
„… Kaže mi (F. d'Esperey, prim. S. J) u poverenju strogom da je tražio od Pariza upustva kako će postupati zbog raznih struja, crnogorske i talijanske, koje su počele da se osećaju. Odobrili su mu pustiti srpske trupe na tu stranu i zatvoriti oči, tako ako bi bilo protesta kod Talijana i Crnogoraca zbog takve akcije političke on bi mogao baciti odgovornost na Srbe, ističući kako oni ne slušaju njegove naredbe“.
Očigledna podrška srpskim namjerama u Crnoj Gori francuske države i njenih vojnih predstavnika jasno se odražava kroz požurivanje srpske vrhovne komande da srpska vojska što prije okupira Crnu Goru od strane generala Šarla Šarpija, načelnika Štaba generala d'Espereya, čije riječi da „što pre treba okupirati Crnu Goru srpskim trupama, kako bi se izbegle kasnije političke komplikacije, štetne po srpske interese“, major srpske vojske Mirko Milinović „najhitnije“ prenosi Vrhovnoj komandi u Solunu depešom od 27. decembra.
Crna Gora je pod srpskom okupacijom postala veliko stratište o kojem Chicago Tribune, u tekstu od 4. septembra 1919. pod naslovom „Zvanični izvještači donijeli užasne izvještaje u Pariz“, piše da „pod srpskom okupacijom Crna Gora danas predstavlja mjesto najkrvavijeg pokolja u Evropi…“, mjesto „raširenog masakra“.
Skupština koju su organizovale okupacione vlasti uz pomoć domicilnih pristalica bezuslovnog ujedinjenja sa Srbijom nije zvanično priznata od nijedne savezničke zemlje jer je bila nelegalna, suprotna Ustavu i zakonima Crne Gore, i neligitimna, organizovana u uslovima terora i okupacije. To je pruzrokovalo odluku savezničkih sila da je nužno provjeriti raspoloženje građana Crne Gore vezano za pitanja integracija Crne Gore u regularnijim uslovima, bez prisustva stranih trupa, srpskog okupatora i bez terora koji se sprovodio, poštujući ustavno-pravni poredak Kraljevine Crne Gore.
Međutim, srpska vojska nije imala namjeru da napušti teritoriju Crne Gore, a u tome je imala podršku Francuske, koja je simulirala namjeru da će sprovoditi tu odluku, a u stvarnosti se ponašala u skladu sa riječima generala Franša d'Espereya, upućenih u povjerenju sekretaru regenta Aleksandra Karađorđevića.
Novinski izvještaj
Chicago Tribune piše 18. maja 1919. godine, u tekstu pod naslovom „Srpski i italijanski vojnici u Crnoj Gori“, o tome kako je „sprovođena“ odluka o napuštanju teritorije Crne Gore srpske vojske, ne sumnjajući u namjere francuskih generala i ne znajući za zakulisne dogovore francuske i srpske strane.
„Cetinje, 2. maj, preko Pariza, 17. maj - Savezničke trupe ostaju u Crnoj Gori. Srbi su izrazili iznenađenje kada im je, kao i Italijanima, naređeno da napušte državu, jer Srbija proglašava Crnu Goru svojim dijelom. Gen. Tahon, Francuz koji je zapovijedao Bokokotorskim zalivom, prenio je naređenje, koje je poteklo sa ništa manjeg mjesta od ličnosti generala Franša d'Espereya, glavnog komandanta savezničke vojske na istoku.
Srbi odbijaju pokret
Tri puta su Francuzi predali naređenje, a tri puta je general M. M. Mihailović, koji je komandovao srpskom divizijom u Zeti, u Crnoj Gori, odbio da pokrene trupe. Njegov načelnik, kako je rekao, nije bio saveznički generalisimus, već njegov nadređeni u Sarajevu. Potonjeg je upoznao sa onim što se tražilo. Kasnije je Beograd obaviješten, ali iz vlade nije stigao nikakav odgovor, a general Mihailović je čvrsto ostao na svom stavu.
Plan je, kako je rečeno, bio da se prvo uklone savezničke trupe, a zatim da se plebiscitom ośeti nacionalni puls po pitanju zajednice sa Srbijom. Sa prisutnom srpskom vojskom smatralo se da se to ne može učiniti: i general Tahon bi prestao da komanduje u Crnoj Gori, pošto, teoretski, ne bi bilo trupa kojima bi komandovao. Ali on se suočava sa kamenim zidom srpskog odbijanja; u isto vrijeme Italijani su odbili da odu dok njihovi rivali ostaju.
Gen. D'Esperey je tada promijenio svoju taktiku postavljajući generala Tahona još jednom na čelu komande u Crnoj Gori, pored Boke Kotorske. To znači da će i Italijani i Srbi ostati đe su i đe će sačekati posljednju riječ iz Pariza.
Stav srpskog generala se može razumjeti. Izvan Crne Gore, oko Boke Kotorske, nalazi se 2.500 italijanskih vojnika, dok je unutar zemlje jedan bataljon stacioniran u Baru, najvećoj crnogorskoj luci, a čete su i u Ulcinju i Virpazaru. Navodno su tu da zaštite italijanski kapital uložen u malu prugu od Bara do Virpazara.
,,Mogli bismo da ih isteramo i zadržimo napolju“, rekao je general Mihailović, škljocajući mamuzama po drvenom podu stare austrijske misije i vrteći brkove koji su neobično podśećali na one koji su nekada nosili na obalama Spree.
,,Ali mi ćemo verovati da će Antanta iznuditi njihovo uklanjanje“.
Pod sobom ima jednu diviziju srpske pješadije, tri crnogorska bataljona i nekoliko konjskih baterija. Pored ovih trupa na śeveroistoku se nalazi i dio Kosovske divizije. Guverner Pavićević - ili, kako on voli da ga zovu, Ministar delegat Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca - misli da je D'Espereyjeva naredba sigurno greška.
,,Pa, Srbi su ovdje kod kuće“, rekao je guverner. ,,Mogu da razumijem izbacivanje Italijana. Ali da uzmem analogan slučaj, ako bi Amerikancima naredili trupe generala Pershinga da napuste Francusku, da li bi francuske trupe bile prisiljene da odu sa njima? Ovo je srpsko tlo. To je kao da ste nas zamolili da napustimo Beograd“.
Pravi posao
Gen. Tahonu niko ne bi mogao da pozavidi na njegovom poslu. Dan za danom 3.000 srpskih vojnika živi sa 2.500 Italijana oko Kotora. Pośećuju iste kafane, vode ljubav sa istim đevojkama, susrijeću se na seoskom putu, a što je najstrašnije, međusobno se prepucavaju po pitanju Rijeke. Kada budu uhvaćeni kako pucaju i sijeku jedni druge, general Tahon mora s njima smireno razgovarati.
Slovenski gigant gleda sa visine na Latine i podsmijehuje se njihovom veličanju umjetnosti i njihovom makijavelističkom pogledu. A Latin uzvraća podsmijehom, mrzeći Slovena zbog njegove neotesanosti, nedostatka finoće u mržnji, kao i u ljubavi.
Vazduh je zagađen propagandom. Kad uđete u crnogorsku kafanu, dok vam služe rakiju, u povjerenju će vam reći da bi mir brzo došao u svaku ratom opustošenu zemlju ako bi se Italija vratila na svoje stare granice. Slijede priče o italijanskim zločinima u Rijeci za koje misle da prevazilaze po okrutnosti zločine Njemaca u Belgiji.
Slično govore u Albaniji đe se čuju vapaji zbog srpskog imperijalizma. Kada novo jugoslovensko carstvo bude stvoreno Albanci kažu da će biti smiješna priča o grčko-bugarskom savezu i da će to novo carstvo imati pretenzije na cijeli Balkan.
Napominjem da je tim povodom postojao istinski strah naroda od takvog nasrtaja, kao i albansko insistiranje, koje su trgovci i seljaci nezvanično izgovarali, da ujka Sem upravlja najrazrušenijom zemljom u Evropi. Prilično je tužno da vam gore u planinama kod Plava, đe su se desili problemi, recituju četrnaest tačaka i opširno raspravljaju o članu 5.
Sukob rasa
Dok zvaničnici svoj gnjev iskaljuju u ratničkim govorima, seljaci i vojnici se direktnije izražavaju. U Tivtu, u Dalmaciji, trojica Srba su potopila trideset Talijana u zalivu, a drugom prilikom u istoj luci u oružanom sukobu je bilo nekoliko ranjenih. Kod Herceg Novog italijanski vojnici su marširali ulicama vičući ,,'Viva Italia“ i ,,Viva Fiume!“. Napali su ih civili, koje su ovi naboli učvršćenim bajonetima i na taj način izazvali gnjev srpskih vojnika u gradu. Žrtve u ovom sukobu su bile osam ranjenih. Svaki okršaj čekamo sa zebnjom. slobodan jovanović - pobjeda
0 Komentara