Kultura

Još jedan primjer kako SPC nelegalno gradi: Manastir Reževići

Apr 06, 2023 2 Komentara

(15 riječi)

Manastir Reževići nalazi se u Paštrovićima. Manastirski kompleks sastojao se od dvije crkve konaka i zgrade za ekonomiju. Na ostacima treće crkve, posvećene sv. Stefanu od koje su bili sačuvani samo dio zida sa tragovima živopisa danas je SPC podigla novi hram.

Sve to rađeno je bez dozvola nadležnih službi u Manastiru Reževići, koji je zaštićeno crnogorsko kulturno dobro još od 1957. godine.

Predanje govori da je na mjestu manastira postojao neki paganski hram. Samo osnivanje manastira vezuje se opet po tradiciji, za Stefana Prvovjenčanog ili za cara Dušana. Prvi pouzdani pisani pomenje tek iz 15.vijeka. 

Manastir je stradao u više navrata posebno teško 1785. godine od Mahmut-paše Bušatlije, zatim od Francuza 1812, tokom Drugog svjetskog rata, kao i u katastrofalnom zemljotresu 1979. 

Crkva Uspenja Bogorodice mala je jednobrodna građevina, sa malim zvonikom sa jednim oknom. Unutrašnjost joj je pilastrima podijeljena na tri traveja od kojih je zapadni naknadno prigrađen. Na istočnom zidu i apsidi nalaze se neznatni ostaci starijeg živopisa čije se vrijeme nastanka ne može odrediti. Ostali živopis koji se nalazi u crkvi pripada 17. vijeku. 

Po stilskim karakteristikama se vidi da su ga izvela dva majstora. Jedan je oslikao oltarni prostor, drugi je izveo dekoraciju ostalih zidnih prostora. Raspored scena i njihova kompozicija podsjeća na gotičke poliptihe u crkvama Primorja.

Ostaci starog ikonostasa u koji su umetnute neke novije ikone skromnih umjetničkih vrijednosti rad su Aleksija Lazovića – Bjelopoljca iz 1833. godine.

Velika crkva posvećena sv. Trojici podignuta je u 18. vijeku dok je zvonik uz nju sazidan 1839. godine. Nakon zemljotresa 1979. u potpunosti je restauriran. Crkva ima osnovu u obliku slobodnog krsta sa polukružnom apsidom. Zidana je kao i zvonik obrađenim kamenim kvaderima. Ikonostas u crkvi je rad domaćeg domaćeg slikara Marka Gregovića s kraja 19. vijeka. Freske koje pokrivaju njenu unutrašnjost rad su savremenog „majstora“ i po mišljenju stručnjaka imaju samo dekorativni karakter s obzirom na važnost i ljepotu ovog manastirskog kompleksa.

U obližnjoj zgradi konaka bio je sačuvan dio zida najstarije manastirske crkve koja je bila posvećena sv. Stefanu. U jednom luku i pratećim pilastrima očuvale su se freske nekoliko

stojećih svetitelja svetih ratnika – Dimitrija, Nestora i Teodora Tirona. SPC je kako se može pročitati naknadnom dogradnjom ove crkve uspjela da ugrozi ovu vjerovatno najstariju crkvenu građevinu manastira. 

Prema stilskim karakteristikama ovaj živopis se datovao u 16. vijek dok je prema mišljenju stručnjaka crkvena građevina kojoj su pripadali mnogo stariji.

Uvidom u dokumentaciju UZKD može se pročitati da je: „stručni tim Uprave za zaštitu kulturnih dobara sa glavnim inspektorom za zaštitu kulturnih dobara 4. aprila 2014. izvršio kontrolu i uvid u stanje - devastaciju nepokretnog kulturnog dobra Manastir Reževići - opština Budva, prilikom čega je konstatovano da je: 

• Uprava Manastira izvršila nezakonito podizanje – zidanje sprata na postojećem pomoćnom objektu sa kamenom obzidom nad fasadama cca 30m2, asimetričnog oblika i potkrovlja koje ima krovnu konstrukciju u zadnjem dijelu manastirske porte (sa sjeveroistočne strane Manastira), iza Crkve Sv. Arhiđakona Stefana, kao i da su nezakonito sagradili kapiju sa kupolom dimenzija cca 3m x 2,50 m (sa jugozapadne strane Manastira), čime je narušen istorijski kontekst i ambijent manastirske porte.

• U porti nad ostacima sjevernog zida sa živopisom Crkve Sv. Stefana, bez saglasnosti nadležnog organa – Uprave (nezakonito) je sagrađena jednobrodna crkva u kamenu. Pod ove crkve je u skorije vrijeme obložen pravilno obrađenim crvenim mermernim pločama, a u unutrašnjosti uvedena je voda, struja i instalacije. Unutrašnjost crkve je malterisana i okrečena. Ostaci živopisa na originalnom sjevernom zidu Crkve Sv. Stefana nakon izgradnje novog objekta su u lošem stanju.

• Evidentirana su potklobučenja fresko maltera, erodiranje određenih površina živopisa, kaverne. Prisutne su i naslage soli, nastale usljed izgradnje objekta i uticaja cementnog veziva na tkivo fresko maltera.

• U Crkvi Uspenja Bogorodice sačuvan je živopis iz XIII-XIV vijeka, pod kojim je vidljiv još jedan sloj fresaka starijeg slikarstva. Međutim, prije nekoliko godina, bez saglasnosti nadležnog organa – Uprave (nezakonito) postavljene su unutrašnje podne jedinice klima uređaja koje su instalirane u tkivo živopisa. Samim tim činom fizičkog instaliranja ugrožene su i trajno oštećene partije sa fresko malterom. Temperaturni šokovi, izazvani grijanjem i hlađenjem, štetno utiču na živopis pa je dovelo do odvajanja fresko maltera od zida nosača u vidu potklobučenja, koje je izuzetno štetno. 

• U enterijeru Crkve Sv. Trojice, bez saglasnosti nadležnog organa, prije 2004. godine (bez saglasnosti Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture Crne Gore) oslikan je veoma loše i naivno novi živopis neprimjerene ikonografije. Rađen je u „al seco“ tehnici tako da se može, relativno bezbolno, ukloniti. 

• Prije 2004. godine, na južnoj strani unutar manastirske porte, sagrađen je i manji objekat od kamena i betona za potrebe suvenirnice, i to bez saglasnosti tadašnjeg Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture Crne Gore - Cetinje.

• U toku 2012. godine, uz južni ulaz u portu Manastira bez saglasnosti nadležnog organa – Uprave (nezakonito) izgrađena je od kamena otvorena palionica svijeća manjih dimenzija, prislonjena uz ogradni zid.

Pošto mnogi vezuju nastanak manastira zaredanje da je srpski kralj Stefan Prvovjenčani boravio u Reževićima i da je „tada sagradio crkvu Uspenija presvete Bogorodice“, koja je osvećena 1223. godine prenosimo i tekst predanja. 

Predanje taj događaj opisuje ovako: „Prolazeći ovim krajevima kralj Stefan Prvovjenčani se jako opio paštrovačkim vinom. Nakon silnog mamurluka i triježnjenja, naredio je da se baš na tom mjestu podigne crkva!“

Očigledno, nakon pročitanog, može se zaključiti da je neko ponešen predanjem, „nakon silnog mamurluka i triježnjenja“ odlučio da podigne novu crkve Sv. Arhiđakona Stefana u sklopu manastira Reževići na temeljima stare da bude „još starija i ljepša“.

Naravno, bez dozvola nadležnih službi koje brinu o crnogorskim kulturnim dobrima.  izvor: portalanalitika