Istorija

Otpor ideologiji i politici giljotine Crne Gore

Mar 25, 2023 1 Komentara

(15 riječi)

Crnogorci su od početka 1919. i godinama potom pružali energičan oružani i politički narodni oslobodilački otpor okupaciji i aneksiji Crne Gore i teroru nad njenim narodom, stanovništvom počinjenim od strane Srbije, njene vojske, žandarmerije i paravojnih snaga u njenoj službi

Srbijanski (srpski) princ regent Aleksandar Karađorđević izdao je oktobra 1918. godine naredbu svojim potčinjenim, militarnim snagama da se zabrani i spriječi povratak u Crnu Goru kralju Nikoli I Petroviću Njegošu. 

Regent Aleksandar Karađorđević je komandantu srpskih okupacionih vojnih snaga u Crnoj Gori, koje su najprije nazvane “Skadarske”, a potom “Jadranske trupe”, tadašnjem pukovniku, a docnijem generalu, Dragutinu Milutinoviću, zapovijedao i ovo: »Vama je osiguran čin generalski, jer ste to i ranije zaslužili. Pri radu u Crnoj Gori nemojte biti meka srca. Kralju Nikoli treba zabraniti dolazak u Crnu Goru po svaku cijenu, pa ma upotrijebiti i krajnja sredstva«[1]. 

Crna Gora je krajem 1918. godine (re)okupirana od strane srpskih »Jadranskih trupa« čiji je komandant bio general Dragutin Milutinović. Potom je, po izvršenoj okupaciji i nasilnoj aneksiji, u prvim mjesecima 1919. godine, ustanovljenaKomanda »Zetske divizijske oblasti« sa sjedištem na Cetinju, za čijeg je komandanta postavljen od strane beogradskih vlasti general Miloš M. Mihailović, koji je postao de facto okupacioni vojni guverner, a aprila 1919. godine za civilnog okupacionog guvernera za Crnu Goru imenovan je beogradski političar Ivan Lola Pavićević.

Regent/kralj Aleksandar Karađorđević

Vlast u Crnoj Gori preuzele su srpske vojne i civilne okupacione vlasti. U okupiranom Cetinju je krajem 1918. za komandanta grada postavljen srpski major Svetolik Nikolić, na identičan način kao što je tokom 1916. postavljen austro-ugarski komandant Vjekoslav Maroccino. Ali, srpska okupacija Crne Gore razlikovala se i od austro-ugarske i po tome što austro-ugarskom okupacionom zapovjedniku nije palo na pamet ono što je palo srpskom okupacionom komandantu majoru Nikoliću. 

Naime, major Svetolik Nikolić je zaveo vojni čas (poput policijskog) u Cetinju svojom naredbom br. 1 od 23. oktobra 1918. godine, a to Maroccino nije uradio, iako je bio predstavnik takođe okupacione vlasti. Ta naredba komandanta mjesta na Cetinju majora Svetolika Nikolića glasi: 

»U izvršenju naredaba srpske vojske, po čijem nalogu jugoslovenske trupe u Crnu Goru ulaze kao nosilac reda, mira i pravde u opštem interesu naređujem sljedeće: 

1)Zabranjujem nošenje oružja i municije svima onima, koji nijesu od mene, i mojih organa na nošenje istih ovlašteni; 

2) Svako pucanje i šenlučenje zabranjujem;

3) Izlazak iz kuća i slobodno kretanje po ulicama i putevima poslije 7 sati uveče, zabranjujem sve do 5 sati ujutru; 

4) Postavljenim organima vlasti mora se ukazivati bezuslovna poslušnost; 

5) Svako narušenje reda i mira, bilo pljačkanjem, bilo uznemiravanjem mirnih građana ili ma kakvim drugim načinom, najstrožije zabranjujem;

6) Svi oni koji bi imali ma kakvu molbu ili traženje, imaju se obratiti vojnoj komandi mjesta, koja je smještena u zgradu opštine varoške. 

Svaki onaj ko se ogriješi o red, poredak i zakone, biće odmah uhapšen i predat sudu na suđenje« [2], kaže u tome okupacionom proglasu srpski major Svetolik Nikolić.

Vojvoda Živojin Mišić

Da je Crna Gora 1918. bila žrtva velikosrpske okupacije i aneksije eksplicitno govori i jedna i to Naredba o putovanju izdata od strane načelnika štaba srpske Vrhovne komande srpske vojske vojvode Živojina Mišića, koju je dostavio komandi »Jadranskih trupa« (čiji je zapovjednik bio general Dragutin Milutinović), a koju je ova uputila svim okružnim načelstvima. Ta naredba glasi: 

»Odlazak iz opštine u opštinu istog sreza vršiće se objavama koje će izdavati opštinske vlasti. Odlazak iz sreza u srez istog okruga vršiće se objavom sreskog načelstva. Objave za putovanje širih obima davaće jedino komanda Jadranskih trupa ili će staviti svoju ovjeru na objave okružnih načelstava« [3]. 

Crnogorski narod je bio duboko povrijeđen i ozlojeđen pomenutom naredbom okupacionih vlasti. 

Crna Gora i Crnogorci pružali su od početka 1919. i godinama potom energičan oružani i politički narodni oslobodilački otpor okupaciji i aneksiji Crne Gore i teroru nad njenim narodom, stanovništvom počinjenim od strane Srbije, njene vojske, žandarmerije i paravojnih snaga u njenoj službi. 

Teror i zločini nad učesnicima Božićnog ustanka 1919. i crnogorskog ustaničkog otpora okupaciji i aneksiji Crne Gore, koji je, u različitim fazama i raznog inteziteta trajao de facto od 1919. do 1929. godine, odnio je, u vrtlogu pakla i smrti nekoliko hiljada ljudi, te progonstva, stradanja hiljade crnogorskih domova, popaljenih preko 6.000 kuća, konstantna hapšenja i zatvaranje i mučeništvo preko 4.000 muškaraca, žena i djece itd, te i prisilni odlazak u egzil više od 3.000 Crnogoraca. To potvrđuju brojni i istorijski izvori.

Kralj Nikola I Petrović Njegoš bio je zatočenik, prognanik u Francuskoj, u vrijeme kada je beskrupulozno i zločinački ubijana Crna Gora. Objektivno, Kralj Nikola nije imao nikakve realne snage i moći (osim vapijućih, očajničkih krikova jednog izgnanika, i verbalnih protesta, predstavki, pisama, memoranduma, nota i drugih sredstava korespondencije u komunikaciji koju je ostvarivao sa evropskim i svjetskim institucijama, vladama, šefovima država, diplomatama i drugim političarima), da utiče na ono što se zbivalo u njegovoj domovini od koje je silom bio odvojen. 

Kralj Nikola u Francuskoj u egzilu

Država čiji je on bio ustavni, zakoniti i legitimni kralj bila je žrtva velikosrpske militarističke i ekspanzionističke agresije i to on, kao ni njemu odani mnogobrojni crnogorski patrioti u zemlji i emigraciji, nijesu mogli spriječiti, iako je na sve načine i svim snagama pokušavao, kako on tako i njegovi sljedbenici. 

U predstavci premijeru Republike Francuske i predsjedavajućem Konferencije mira u Versaju Žoržu Klemansou 26. avgusta 1919. iz Neja kod Pariza Kralj Nikola je, tražeći pravdu za svoju zemlju i svoj narod, naglasio i ovo: 

»Vlasti i srbijanska vojska, koja se nalazi pod komandom istočne armije, povrijedile su suverenitet države crnogorske i proklamovali ni manje ni više aneksiju Crne Gore Srbiji i ne savjetujući se i ne pitajući za pristanak predstavnike crnogorskog naroda, koji, prema Ustavu Crne Gore, jedini imaju prava odlučiti o tom pitanju« [4].

Premijer Francuske Žorž Klemanso

Kralj Nikola je 12. januara 1920. iz Kap Martena (Francuska) uputio protestno pismo Predsjedniku Republike Francuske Rejmonu Poenkareu, u kome, uz ostalo, podvlači i ovo: 

»Velike Sile ne mogu izbjeći odgovornost pred istorijom za nepravde koje su počinjele do sada prema suverenoj savezničkoj državi Crnoj Gori. Ta odgovornost proističe iz činjenice da su se sve vojne savezničke snage, pa prema tome i komandant Istočne armije, general Franše Depere, nalazile pod vrhovnom komandom Ratnog vijeća velikih sila. 

No, jedan od njegovih podređenih, u ovom slučaju princ regent Srbije, započeo je vojnu okupaciju teritorije crnogorske države, i dok se ta saveznička zemlja nalazila pod njegovom okupacijom, anektirao je. 

Princ regent Srbije, sa dijelom savezničke vojske, nad kojom je imao komandu kao potčinjeni, djelovao je tom prilikom suprotno ne samo svečanim obećanjima koje su velike sile dale Crnoj Gori, već isto tako u suprotnosti sa pismom Vaše ekselencije od 24. novembra 1918, kao i sa pismom Nj. Ekselencije g. Pišona [5] od 4. novembra 1918. U svojstvu potčinjenog, princ regent Srbije bio je odgovoran za taj međunarodni zločin pred svojim nadređenim, generalom Franše Depereom. 

Ovaj mora da odgovara pred glavnokomandujućim savezničkim vojskama, maršalom Fošom, koji za to treba da podnese izvještaj Vrhovnom savjetu u kojem se nalaze šefovi vlada velikih sila saveznica Crne Gore. Velike sile okupljenje na Mirovnoj konferenciji su, dakle, moralno i pravno, u vezi sa ispravljanjem onoga što je taj potčinjeni komandant, princ regent Srbije, počinio pod njihovom odgovornošću«. [6] 

General Franše D Epere

O zlu koje je tada zadesilo Crnu Goru i njen narod uvjerljivo kazuje i sljedeći istorijski izvor. Naime, u izjavi (koja postoji, u formi arhivskog dokumenta u Državnoma arhivu Crne Gore na Cetinju), pješadijskog kapetana crnogorske vojske Milana Nikolića sa Čeva (Katunska nahija), čiju su istinitost potpisima potvrdili kao svjedoci: Petar Kapičić i Miloš Turčinović, govori se, na eksplicitan način, o teroru okupacionih srpskih (srbijanskih) trupa po izvršenoj nasilnoj aneksiji Kraljevine Crne Gore 1918. godine. 

U toj izjavi crnogorski kapetan Milan Nikolić tvrdi ovo: 

»Po mom odlasku iz Crne Gore, srbijanske okupacione trupe, došavši na Čevo, zaposjele su moju kuću i u njoj opljačkali sve moje pokretno imanje koje se je nalazilo, zabranivši istodobno da se na mom nepokretnom imanju radi. Tom pljačkom ostavili su mog strica od 90 godina i moju ženu bolesnu strau 55 godina bez igđe ičega.

Ne zadovoljavajući se time, srbijanske trupe u septembru mjesecu (1919) zatvoriše moju bolesnu ženu na Cetinju, đe su je držali u zatvoru sedam mjeseca, ne obazirući se da je bolesna i mučili su je svakojakim mukama.

Po oslobođenju iz zatvora, primorana je bila, ne imajući nigđe ništa, ni pomoći nikakve, da prosi od kuće do kuće, te da izdržaje[7] sebe i moga strica.

Istodobno su zatvorile srbijanske trupe dva moja rođaka i to: Goluba i Nikolu Nikolića, i odveli ih u zatvor na Cetinje. Isti su ostavili kod kuće majku staru 60 godina bez igđe ičega.

Pomenute rođake su mučili najgroznijim mukama da prokažu, đe se nalazi poručnik Jovan Nikolić, tako da su jednog jutra obadva osvanula mrtva u zatvoru, te vjerujem da su isti bili otrovani od strane srbijanskih vlasti«[8], navodi kapetan Milan Nikolić. 

---